Bài 12. Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

NGỮ VĂN
Kính chào quí thầy cô !
Chào các em học sinh thân mến!

BÀI GIẢNG
GIÁO VIÊN DẠY : NHỊ KIM UYÊN
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
Tuần 13 Phần Tập làm văn
Tiết 50 Tên bài dạy:

Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?
Buồn trông chênh chếch sao mai
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ?
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.
VÌ NHỚ MÀ BUỒN
CẢM NGHĨ VỀ MỘT BÀI CA DAO

Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Cảnh minh họa trong bài có bóng một người đầu đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở bờ ao tối mờ mờ.
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương:
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai?
Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi như càng dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, ngạc nhiên và thất vọng. Tiếng gió khuya vu vu. Và chính bóng người chỉ thấy đầu đội khăn, tay chắp sau lưng mà không thấy mặt kia, đang nấc lên mà gọi trời, gọi sao, gọi nhện.
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn…
Thì ra cái vùng sao như cát, như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa là dải Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hàng năm cứ đến tháng bảy thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và Chức Nữ được quá giang gặp nhau, và chỉ được gặp nhau có một ngày thôi ấy, lại chính là con sông có một người không có tên nhưng tôi lại thấy quen quen và thân thương, đang ngước mặt lên trông ngắm mà nhớ thương, mà mong đợi. Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì, mà sao vẫn thấy có một người, có một nơi, có một tình, có một cảnh, vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ
Lại con sông Tào Khê này nữa! Hơn bốn mươi năm sau đấy, tôi đã được tới đứng bên bờ phù sa của nó mà trông trời mây sông nước rồi cả sao khuya. Sông Tào Khê vắt qua huyện Quế Võ tỉnh Hà Bắc, thông ra sông Cầu, nhỏ hẹp thôi, nhưng cũng chảy xiết lòng người, khiến những ai kia phải nghẹn ngào:
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
mà nói với sông:
- Ôi Tào Khê! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy! Nhưng dòng nước Tào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thủy của ta !

Vì nhớ mà buồn, một bài không phải học kĩ mà cũng thuộc lòng ngay, cả nhiều bạn tôi xưa kia cũng thấy như thế.

( Nguyên Hồng, Một tuổi thơ văn)
1
Đ1
Đ1
Đ
2
Đ
3
Đ
4
Đ
5
Cảnh minh họa trong bài học có bóng một người đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở cái bờ ao tối mờ mờ.
Tưởng tượng
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương…

Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, nhạc nhiên và thất vọng. …Tiếng gió khuya vu vu. Và chính bóng người chỉ thấy đội đầu khăn , tay chắp sau lưng mà không thấy mặt kia, đang nấc lên mà gọi trời, gọi sao, gọi nhện.

Liên tưởng về một người đang nhớ quê.
Hồi tưởng về lời thầy giãng
Tưởng tượng cảnh ngóng trông và tiếng kêu nức nở của người ngóng trông
Thì ra cái vùng sao như cát, như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa là dải Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hàng năm cứ đến tháng bảy thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và Chức Nữ được quá giang gặp nhau, và chỉ được gặp nhau có một ngày thôi ấy, lại chính là con sông có một người không có tên nhưng tôi lại thấy quen quen và thân thương, đang ngước mặt lên trông ngắm mà nhớ thương, mà mong đợi. Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì, mà sao vẫn thấy có một người, có một nơi, có một tình, có một cảnh, vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.

Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn

Tưởng tượng
(về dải Ngân Hà gắn liền với hình ảnh
Ngưu Lang - Chức Nữ)

Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.
Lại con sông Tào Khê này nữa! Hơn bốn mươi năm sau đấy, tôi đã được tới đứng bên bờ phù sa của nó mà trông trời mây sông nước rồi cả sao khuya. Sông Tào Khê vắt qua huyện Quế Võ tỉnh Hà Bắc, thông ra sông Cầu, nhỏ hẹp thôi, nhưng cũng chảy xiết lòng người, khiến những ai kia phải nghẹn ngào:
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
mà nói với sông:
- Ôi Tào Khê! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy! Nhưng dòng nước Tào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thủy của ta !
Tưởng tượng tình huống và suy ngẫm
Vì nhớ mà buồn, một bài không phải học kĩ mà cũng thuộc lòng ngay, cả nhiều bạn tôi xưa kia cũng thấy như thế.
Cảm xúc, ấn tượng chung về bài ca dao

CẢM NGHĨ VỀ MỘT BÀI CA DAO

Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Cảnh minh họa trong bài có bóng một người đầu đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở bờ ao tối mờ mờ.
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương:
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai?
Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi như càng dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, ngạc nhiên và thất vọng. Tiếng gió khuya vu vu. Và chính bóng người chỉ thấy đầu đội khăn, tay chắp sau lưng mà không thấy mặt kia, đang nấc lên mà gọi trời, gọi sao, gọi nhện.
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn…
Thì ra cái vùng sao như cát, như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa là dải Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hàng năm cứ đến tháng bảy thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và Chức Nữ được quá giang gặp nhau, và chỉ được gặp nhau có một ngày thôi ấy, lại chính là con sông có một người không có tên nhưng tôi lại thấy quen quen và thân thương, đang ngước mặt lên trông ngắm mà nhớ thương, mà mong đợi. Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì, mà sao vẫn thấy có một người, có một nơi, có một tình, có một cảnh, vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ
Lại con sông Tào Khê này nữa! Hơn bốn mươi năm sau đấy, tôi đã được tới đứng bên bờ phù sa của nó mà trông trời mây sông nước rồi cả sao khuya. Sông Tào Khê vắt qua huyện Quế Võ tỉnh Hà Bắc, thông ra sông Cầu, nhỏ hẹp thôi, nhưng cũng chảy xiết lòng người, khiến những ai kia phải nghẹn ngào:
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
mà nói với sông:
- Ôi Tào Khê! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy! Nhưng dòng nước Tào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thủy của ta !


Vì nhớ mà buồn, một bài không phải học kĩ mà cũng thuộc lòng ngay, cả nhiều bạn tôi xưa kia cũng thấy như thế.

( Nguyên Hồng, Một tuổi thơ văn)
1
THÂN BÀI
KẾT BÀI
MỞ BÀI
Khuyết
Khuyết mở bài

Đoạn 1: Từ Đêm qua đến… ở bờ ao tối mờ mờ ( Cảm xúc về câu 1, 2)
Đoạn 2: Từ Có lúc đến …gọi sao, gọi nhện ( Cảm xúc về câu 3, 4)
Đoạn 3: Từ Thì ra đến …vừa da diết vô cùng ( Cảm xúc về câu 5, 6)
Đoạn 4: Từ Lại con sông đến… lòng chung thủy của ta. ( Cảm xúc về câu 7, 8 )
Đoạn 5: Phần còn lại ( Ấn tượng chung về bài ca dao)
Thân bài
Kết bài
Khuyết mở bài
Giới thiệu về bài ca dao, hoàn cảnh tiếp xúc và nêu cảm xúc chung về bài ca dao.
Đoạn 2: Từ Đêm qua đến… ở bờ ao tối mờ mờ ( Cảm xúc về câu 1, 2)
Đoạn 3: Từ Có lúc đến …gọi sao, gọi nhện ( Cảm xúc về câu 3, 4)
Đoạn 4: Từ Thì ra đến …vừa da diết vô cùng ( Cảm xúc về câu 5, 6)
Đoạn 5: Từ Lại con sông đến… lòng chung thủy của ta. ( Cảm xúc về câu 7, 8 )
Đoạn 6: Phần còn lại ( Ấn tượng chung về bài ca dao)
Thân bài
Kết bài
Đoạn 1: Giới thiệu về bài ca dao, hoàn cảnh tiếp xúc và nêu cảm xúc chung về bài ca dao.
Mở bài
Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm
Những cảm xúc,
suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
Ấn tượng chung về tác phẩm
Vậy,bố cục của bài cảm nghĩ về một tác phẩm văn học gồm mấy phần? Nội dung của mỗi phần như thế nào?
 Hiểu về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
 Nắm chắc các bước làm bài.
Trau dồi hứng thú với thơ văn.
Trau dồi hiểu biết về cuộc sống và văn chương.
Trau dồi vốn từ.
LƯU Ý
Để làm tốt bài văn
PHAT BIỂU CẢM NGHĨ
VÈ MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC
II. Luyện tập
Bài tập 1
Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ " Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh.


Cảnh khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
(Hồ Chí Minh - 1947)
NỘI DUNG:
- Vẽ nên bức tranh cảnh khuya núi rừng Việt Bắc sống động nên thơ.( 2 câu thơ đầu)
- Thề hiện tâm hồn yêu thiên nhiên và tấm lòng thiết tha đối với đất nước.( 2 câu thơ cuối)
NGHỆ THUẬT
- Sử dụng biện pháp nghệ thuật đặc sắc: so sánh , tiểu đối, điệp từ, ngôn ngữ bình dị, gợi cảm.

II. Luyện tập
Bài tập 1
Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ " Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh.
Lập dàn ý cho bài thơ " Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê"
Bài tập 2



NỘI DUNG:
- Thể hiện tình yêu quê hương tha thiết, mãnh liệt của tác giả là trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân tới quê hương.

NGHỆ THUẬT
- Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt .
- Nghệ thuật đối.
- Biểu cảm thông qua tự sự và miêu tả.
NGẪU NHIÊN VIẾT TRONG BUỔI MỚI VỀ QUÊ
Hạ Tri Chương
Bản dịch thơ
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng khách ở chốn nào lại chơi?
Lập dàn ý bài NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ

* Mở bài:
Giới thiệu TP và hoàn cảnh sáng tác.
* Thân bài:
Cảm xúc chủ đạo:
- Nỗi ngạc nhiên, buồn, cô đơn của nhà thơ sau bao nhiêu năm xa cách nay trở về quê hương.
- Đồng cảm với tình yêu quê hương được biểu hiện trong hoàn cảnh đặc biệt xa lạ ngay giữa quê hương
* Kết bài:
Ấn tượng chung về TP.
* Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học (bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó.
* Bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học có ba phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm.
- Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
- Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm.
Củng cố
- Về học thuộc ghi nhớ.
- Hoàn thiện bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
- Sưu tầm các đoạn văn hay phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học đã được học.
- Soạn tiết: Viết bài TLV số 3 (tại lớp):
+ Các bước làm bài văn biểu cảm?
+ Yêu cầu một bài văn biểu cảm.
+ Các cách làm một bài văn biểu cảm.
+ Chuẩn bị tốt dàn bài đề văn SGK/145.
Dặn dò
Xin chân thành cảm ơn!
Kính chúc quí thầy cô sức khoẻ!
Chúc các em lớp 7A3 ngày càng học giỏi !