Bài 11. Từ đồng âm

1
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ TỚI DỰ TIẾT HỌC TỐT
CHÀO MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM
20-11
GV DẠY:
Nguyễn Thị Ngọc Bích
TRƯỜNG THCS BÌNH KHÊ
2
1.Thế nào là từ trái nghĩa?
Cho ví dụ.
2. Làm bài tập :
? Tìm những từ trái nghĩa trong
đoạn thơ sau và nêu tác dụng của nó?
3
1.Thế nào là từ trái nghĩa?
Cho ví dụ.
2. Làm bài tập :
Tìm những từ trái nghĩa trong đoạn thơ sau
và nêu tác dụng của nó?
Thiếu tất cả, ta rất giàu dũng khí,
Sống chẳng cúi đầu, chết vẫn ung dung.
Giặc muốn ta nô lệ, ta lại hoá anh hùng,
Sống nhân nghĩa, mạnh hơn cường bạo.

.
1.Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
Ví dụ: đẹp/xấu,cao/ thấp...
2. Các cặp từ trái nghĩa:




=>Tác dụng: tạo thể đối, tạo các hình tượng tương phản trong câu thơ; gây ấn tượng mạnh về ý chí quyết tâm chiến thắng kẻ thù và niềm tự hào của một dân tộc anh hùng, làm cho lời thơ thêm sinh động.
Đáp án
Thiếu > < giàu
Sống > < chết
cúi đầu > < ung dung
nô lệ > < anh hùng
nhân nghĩa > < cường bạo
4




ĐỐ VUI- CÂY GÌ?
Hai cây cùng có một tên
Cây xoè mặt nước, cây lên chiến trường.
Cây nào bảo vệ quê hương?
Cây nào hoa nở ngát hương mặt hồ?
5
Cây súng (Cây hoa súng)
Cây súng (vũ khí)
Cây hoa súng và cây súng có từ nào giống nhau hoàn toàn về âm thanh? Và đó là hiện tượng gì trong tiếng Việt của chúng ta?
6




Ngữ văn
TỪ ĐỒNG ÂM
Tiết:43
7
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
1.Ví dụ/sgk 135
lồng2:vật làm bằng,tre,nứa.
dùng để nhốt chim (danh từ)
Gi¶i thích nghĩa của mỗi từ lồng trong các câu:
1.Con ngựa đang đứng
bỗng lồng lên.
lồng1: nhảy dựng lên
(động từ)
2.Mua được con chim,
bạn tôi nhốt ngay vào lồng.
2. Nh?n xột
I. Th? n�o l� t? d?ng õm
-L?ng1: ch? ho?t d?ng c?a con v?t dang d?ng b?ng nh?y ch?m lờn
-L?ng2: ch? d? v?t l�m b?ng tre, kim lo?i dựng d? nh?t v?t nuụi.
8
Từ lồng trong hai câu trên
có gỡ giống và khác nhau?
Giống nhau về âm thanh
Khác nhau về nghĩa
Từ đồng âm
9
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
1.Ví dụ/sgk 135
3.Ghi nh? (tr - 135 sgk)
I. Th? n�o l� t? d?ng õm
-L?ng1: ch? ho?t d?ng c?a con v?t dang d?ng b?ng nh?y ch?m lờn
-L?ng2: ch? d? v?t l�m b?ng tre, kim lo?i dựng d? nh?t v?t nuụi.
? Qua nhận xét trên em hiểu thế nào là từ đồng âm?
Các từ trên cùng âm
nhưng khác nghĩa.
2.Nh?n xột
10
3. Ghi nhớ
Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh
nhưng nghĩa khác xa nhau , không liên quan
gì đến nhau.
11
Các câu sau đã sử dụng những từ đồng âm nào?
b) Một nghề cho chín còn hơn chín nghề.
c) Con ngựa đá con ngựa đá,
Con ngựa đá không đá con ngựa.
a)Ruồi đậu mâm xôi đậu.
Kiến bò đĩa thịt bò.
=>Đây là những hiện tượng đồng âm trong tiếng Việt mà người ta thường dùng trong nghệ thuật chơi chữ.
DT
ĐT
ĐT
ĐT
DT
ĐT
DT
TT
ST
DT
12
Dùng từ đồng âm để chơi chữ là hiện tượng
tạo ra những câu nói có nhiều nghĩa, gây bất ngờ,
thú vị cho người đọc, người nghe.
? Trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến, ông đã sử dụng nghệ thuật chơi chữ bằng cách dùng từ đồng âm, đó là từ nào?
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta!
13
Bài tập nhanh
14
Chân ghế
Chân người
Chân núi
THẢO LUẬN(3 PHÚT)
1.Nghĩa của từ "chân"trong các cụm từ sau đây
có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Quan hệ với nhau về nghĩa => Chỉ bộ phận cuối cùng
15
2.Từ "chân" trong 3 câu sau có phải là từ
đồng âm không ?
a.Cái ghế này chân bị gãy rồi.
b.Các vận động viên đang
tập trung dưới chân núi.
c.Nam đá bóng nên bị đau chân.
THẢO LUẬN(3 PHÚT)
Châna:bộ phận dưới cùng của ghế, dùng để đỡ các vật khác.(chân bàn,
chân ghế.)
Chânb: bộ phận dưới cùng của một số vật,tiếp giáp và bám chặt với mặt
nền.(chân núi,chân tường.)
Chânc : bộ phận dưới cùng của cơ thể người dùng để đi, đứng.

=>Không phải từ đồng âm: Dõy l� t? nhi?u nghia. Gi?a chỳng cú m?t nột nghia chung l�m co s? "Ch? b? ph?n cu?i cựng". Cỏc nghia chuy?n d?u d?a trờn co s? nghia g?c.
? Giải thích ý nghĩa của từ chân trong các câu trên để rút ra kết luận?
? Những từ “chân” trong các câu trên có chung một nét nghĩa nào? Chúng có phải là từ đồng âm không?
16
Làm thế nào để phân biệt
từ đồng âm và từ nhiều nghĩa?
Nghĩa hoàn toàn khác nhau, không liên quan gỡ
v?i nhau
Có một nét nghĩa chung giống nhau làm cơ sở
17
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
Dựa vào đâu em phân biệt được nghĩa của từ “lồng” ở hai ví dụ ở phần I?
-
1. Ví dụ / sgk Tr - 135
2. Nh?n xột
I. Th? n�o l� t? d?ng õm
II. S? d?ng t? d?ng õm
3. Ghi nh? (Tr - 135)
1. Ví dụ / sgk Tr - 135
- Dựa vào các câu chứa nó
2. Nh?n xột
18
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
-
1.Ví dụ/sgk 135
2.Nh?n xột
I. Th? n�o l� t? d?ng õm
II. S? d?ng t? d?ng õm
3.Ghi nh?:
1. Vớ d?: SGK tr-135
Câu “Đem cá về kho” nếu tách khỏi ngữ cảnh thì từ “kho”có thể hiểu theo mấy nghĩa?
-Câu "Dem cỏ v? kho".
Kho
Kho1: một cách chế biến thức ăn
Nơi để chứa hàng
kho1: một cách chế biến thức an
kho2: nơi để chứa hàng
2. Nh?n xột:
- Dựa vào các câu chứa nó
19
Muốn câu"Dem cá về kho"được hiểu theo
một nghia duy nhất em phải diễn đạt như
thế nào?
Đem cá về mà kho.
“ kho” chỉ có thể hiểu
là một hoạt động
=>chế biến món ăn
Đem cá về để vào kho
=>“kho” chỉ có thể hiểu
là =>chỗ chứa đựng
? Muốn hiểu đúng nghĩa của từ “kho” ta phải làm gì?
Câu đem cá về kho. Là người
Viết dùng từ có ý nghĩa nước đôi
do hiện tượng đồng âm gây ra.
20
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
Đặt từ “kho”vào trong câu cụ thể.
I Thế nào là từ đồng âm
1. Ví dụ (SGK)
2. Ghi nhớ
3.Ghi nhớ: sgk - Tr-136
2. Nhận xét
1. Ví dụ Tr-135 SGK
II. Sử dụng từ đồng âm
Kho1:Một cách chế biến thức ăn
Kho2:Nơi để chứa hàng
? Qua hai ví dụ trên theo em để tránh những hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra, ta cần chú ý điều gì, khi giao tiếp?
- Dựa vào câu chứa nó (văn cảnh)
21
3.Ghi nhớ:
Trong giao tiếp phải chú ý đầy đủ đến ngữ cảnh để tránh hiểu sai nghĩa của từ hoặc dùng từ có nghĩa nước đôi do hiện tượng đồng âm.
? Trong tiếng Anh các em học có hiện tượng đồng âm không?
22
Đặt câu với mỗi cặp từ đồng âm sau:

1. bàn(danh từ) - bàn (động từ)

2. sâu(danh từ) – sâu (tính từ)

3. năm(danh từ) - năm (số từ)

23
1. B�n (danh t?) - b�n (d?ngt?)
=>Ch? em mình ng?i v�o b�n, b�n m?t vi?c nh�!
2.S�u (danh t?) s�u - (tính t?)
=>C�y s�u t?t l�a song tr? s�u m?i cho

nang su?t cao.

3.Nam (danh t?) - nam (s? t?)
=>Nam nay em c?a em v?a trịn nam tu?i.
DT
ĐT
TT
DT
ST
DT
24
Luyện tập
25
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
-
I Thế nào là từ đồng âm
III. Luyện tập
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Bài tập 1
Đọc lại đoạn 2 & 3 của bài thơ
“ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”(bản dịch của Khương Hữu Dụng). T ìm từ đồng âm với các từ sau: thu, cao, ba,tranh, sang, nam, sức, nhè, tuốt, môi.
(hoạt động nhóm)
26
Tháng tám, thu cao, gió thét gi�,
Cu?n mất ba lớp tranh nh� ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn v�o mương sa.
Trẻ con thôn nam khinh ta gi� không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
C?p tranh đi tuốt v�o lũy tre
Môi khô miệng cháy g�o chẳng được,
Quay về, chống gậy lòng ấm ức !...
(Trích Bài ca nhà tranh bị gió thu phá.
Khuong H?u D?ng d?ch)
Đọc lại đoạn 2 &3 của bài thơ “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”(bản dịch của Khương Hữu Dụng). T ìm từ đồng âm với các từ sau: thu, cao, ba,tranh, sang, nam, sức, nhè, tuốt,môi.
Mẫu: Thu: Thu 1: mùa thu
Thu2: thu tiền;
27
cao1:
cao2:
cao thấp
cao hổ cốt
ba1:
ba2:
thứ ba
ba mẹ
bức tranh
Tranh nhau
sang1:
sang2:
sang sông
sang giàu
tuốt1: tuốt lúa
tuốt2: ăn tuốt
môi1: làn môi
môi2: môi trường
Mẫu
thu1: mùa thu
thu2: thu tiền
nam1:
nam2:
phương nam
nam nữ
sức1: sức lực
sức2 : sức khoẻ
nhè1: nhè cơm
nhè2: khóc nhè
tranh1:
tranh2:
Đáp án
28
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
-
Tìm các nghĩa khác nhau của danh từ “Cổ” và giải thích mối liên quan giữa các nghĩa đó?
I Thế nào là từ đồng âm
III. Luyện tập
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
29
a. Tìm c�c nghia kh�c nhau c?a danh t? "c?" v� gi?i thích m?i quan h? gi?a c�c nghia dĩ.
- C?1 : B? ph?n n?i li?n d?u v?i th�n c?a ngu?i ho?c d?ng v?t (c? ngu?i, huou cao c?)
- C?1 B? ph�n n?i li?n b�n tay v?i c�nh tay (c? tay) n?i b�n ch�n v?i c?ng ch�n (c? ch�n)
C?3 :ph?n n?i li?n mi?ng v� th�n chai (c? chai)
=>L� t? nhi?u nghia
b.Tìm từ đồng âm với danh từ“cổ”và cho biết nghĩa của từ đó.
+ Cổ1 - (nhà cổ) Xưa cũ – tính từ
+ Cổ2 - (cổ động) đánh cho kêu làm ồn - động từ
+ Cổ3 - (cổ kính) cũ rêu phong – tính từ
30
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
-
Các em cùng suy nghĩ?
I Thế nào là từ đồng âm
III. Luyện tập
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
3. Bài tập 3
4. Bài tập 4
31
? Anh ch�ng trong c�u chuy?n c?a b�i t?p 4 d� s? d?ng bi?n ph�p gì d? khơng tr? l?i c�i v?c cho ngu?i h�ng xĩm? N?u em l� vi�n quan s? ki?n, em s? l�m th? n�o d? ph�n r� ph?i tr�i?
- Anh chàng đã sử dụng hiện tượng đồng âm của tiếng Việt để không trả lại cái vạc bằng đồng của người hàng xóm.
- Em sẽ hỏi người cho mượn vạc:
? Thế vạc của anh làm bằng chất liệu gì?
Anh hàng xóm cho mượn vạc chắc chắn sẽ trả lời là:
Bẩm quan vạc của con làm bằng đồng ạ!
Con cò
Vạc đồng
32
Cánh đồng
Tượng đồng
Một nghìn đồng
BÀI TẬP CỦNG CỐ
? Em hãy đặt tên cho những bức ảnh sau?
Đá bóng
Hòn đá
Cờ vua
Lá cờ
Thác nước
Nước Việt Nam
33
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1- Dòng nào dưới đây phản ánh đúng đặc điểm của từ đồng âm?
A - Là những từ có phần vần giống nhau nghe na ná như nhau.
B - Là những từ giống nhau về âm thanh và có các nghĩa gần nhau, cùng một nguồn gốc.
C - Là những từ giống nhau về mặt âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì với nhau.

2- Dòng nào sau đây chỉ gồm những từ đồng âm?
A- Chân tường ,chân núi
B- Hoa đào, đào giếng
C- Cổ áo, khăn quàng cổ
D- Chạy tiếp sức, đồng hồ chạy
C
B
34
TIẾT 43
TỪ ĐỒNG ÂM
-
Kiến thức cần nhớ:
-Từ đồng âm là những từ giống
nhau về âm thanh nhưng nghĩa
khác xa nhau,không liên quan
gì với nhau.
-Trong giao tiếp phải chú ý đầy
đủ đến ngữ cảnh để tránh hiểu
sai nghĩa của từ hoặc dùng từ
với nghĩa nước đôi do hiện
tượng đồng âm.
I Thế nào là từ đồng âm
III. Luyện tập
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
3. Bài tập 3
4. Bài tập 4
? Thế nào là từ đồng âm, khi sử dụng từ đồng âm ta cần chú ý gì?
35
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
1.Học bài cũ:
Học ghi nhớ SGK/135-136.
-Hoàn thành các bài tập vào vở.
2.Chuẩn bị bài: “Cảnh khuya”,”Rằm tháng giêng”
-Tìm hiểu tác giả Hồ Chí Minh
-Hai bài thơ làm theo thể thơ nào?
-Nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật.
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!
CHÚC CÁC THẦY
CÁC CÔ MẠNH KHOẺ
36
Giờ học đến đây là kết thúc !
Xin trân trọng cảm ơn
Các thầy cô giáo
Và các em !