Bài 11. Từ đồng âm

chào mừng

QU� Thầy cô về dự gi?
Trong những trường hợp sau đây, trường hợp nào có sử dụng từ trái nghĩa? Trường hợp nào không sử dụng từ trái nghĩa? Hãy chỉ ra những cặp từ trái nghĩa được sử dụng trong các ví dụ?
a. Dòng sông bên lở bên bồi
Bên lở thì đục bên bồi thì trong
(Ca dao)
b. Thiếu tất cả, ta rất giàu dũng khí,
Sống, chẳng cúi đầu; chết vẫn ung dung.
(Tố Hữu)
c. Bà già đi chợ cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói gieo quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
(Ca dao)
a. Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.
- Là động từ.
- Chỉ hoạt động đột ngột cất cao lên với sức hăng rất khó kìm giữ , do quá hoảng sợ.

b. Mua được con chim, bạn tôi nhốt ngay nó vào lồng.
- Là danh từ
- Chỉ đồ vật bằng tre, gỗ, ... dùng để nhốt chim, gà, vịt, ...

=> Hai từ lồng phát âm giống nhau, nghĩa khác xa nhau
Thảo luận nhóm
Em có nhận xét gì về nghĩa các từ chân trong các ví dụ sau:
a. Mẹ tôi bị đau chân.
b. Cái bàn này, chân bị gãy.
- Chân 1: Bộ phận dưới cùng của cơ thể người, động vật dùng để di chuyển.
- Chân 2: Bộ phận dưới cùng của một số đồ dùng, có tác dụng đỡ cho các bộ phận khác.
Cơ sở chung của những từ chân này là gì? Từ chân có phải là từ đồng âm không?
-> Nét nghĩa chung: "bộ phận dưới cùng".
=> Không phải từ đồng âm, là từ nhiều nghĩa.


a. Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.
b. Mua được con chim, bạn tôi nhốt ngay nó vào lồng.

Câu: Đem cá về kho !
Có thể hiểu theo hai nghĩa:
+ Kho 1: Cách chế biến thức ăn
+ Kho 2: Cái kho (để chứa cá)
* Tạo thành câu đơn nghĩa: Thêm từ vào câu:
- Đem cá về mà kho.
- Đem cá về nhập kho.


c. Bà già đi chợ cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói gieo quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
(Ca dao)
+ Lợi 1: là thuận lợi, lợi lộc
+ Lợi 2, 3: Chỉ phần thịt bao quanh
chân răng (lợi)
-> Bài ca dao đã lợi dụng hiện tượng
đồng âm để chơi chữ tạo cách hiểu bất
ngờ, thú vị.
1. Từ đồng âm là:
A. Là những từ có nghĩa trái ngược nhau.

B. Là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.

C. Những từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau.

D. Là từ có nhiều nghĩa.
2. Khi sử dụng từ đồng âm cần chú ý đến:
A. Chú ý đến sắc thái biểu cảm để tăng hiệu quả giao tiếp.

B. Hoàn cảnh giao tiếp cụ thể tránh hiểu sai hoặc hiểu nước đôi.

C. Chú ý đến đối tượng giao tiếp để lựa chọn từ xưng hộ.

D. Chú ý sử dụng đúng các nét nghĩa.
1. Bài tập 1: Tìm từ đồng âm với mỗi từ được gạch dưới?
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
+ Cao 1: Cao thấp
+ Cao 2: Nấu cao.

+ Ba 1: Số ba
+ Ba 2: Ba (má)
+ Tranh 1:. Nhà tranh
+ Tranh 2: Tranh ch?p

+ Sang 1: Sang sông
+ Sang 2: Sang trọng
2. Bài tập 2: (Sgk/136)
Nhóm 1: Tìm các nghĩa khác nhau của danh từ cổ và giải thích mối liên quan giữa các nghĩa đó. ?
+ (Nghĩa gốc) bộ phận nối liền thân và đầu của người hay động vật.
+ (Nghĩa chuyển) Chỗ eo lại ở phần đầu của một số đồ vật , giống hình cái cổ thường nối liền thân với miệng.
Nhóm 2: Tìm từ đồng âm với danh từ cổ và cho biết nghĩa của từ đó?
+ Đau cổ (danh t?)
+ Cổ thụ, cổ kính....(tính từ)
=> Cần phân biệt từ nhiều nghĩa và từ đồng âm
3. Bài tập 3: Đặt câu với mỗi cặp từ đồng âm sau ( ở mỗi câu phải có cả hai từ đồng âm)
- bàn (danh từ) - bàn (động từ)
- sâu (danh từ) - sâu (động từ)

+ Chúng em ngồi xung quanh bàn để bàn về vấn đề học tập.
+ Những con sâu đục lỗ chui sâu vào quả ổi.
4. Bài tập 4:
Anh chàng trong câu chuyện sau đây đã sử dụng biện pháp gì để không trả lại cái vạc cho người hàng xóm?







→ Lợi dụng từ đồng âm: cái vạc - con vạc

1. Làm hoàn chỉnh các bài tập 1, 3

2. Học thuộc 2 ghi nhớ.

3. Chuẩn bị bài: Cảnh khuya; Rằm tháng riêng
- Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm,
- Tìm một số bài thơ viết về trăng của Bác.