Bài 11. Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

Chào mừng quý thầy, cô giáo đến dự giờ lớp 7B
Trường THCS CẨM YÊN
Giáo viên dạy: Nguyễn Thị Ngọc Anh
NGỮ VĂN 7
KIỂM TRA BÀI CŨ

CÂU HỎI:Để tạo ý cho bài văn biểu cảm và khơi nguồn cho mạch cảm xúc nảy sinh,người ta thường sử dụng những cách lập ý nào?

Có 4 cách lập ý cho bài văn biểu cảm:
- Hồi tưởng quá khứ, suy nghĩ hiện tại.
- Suy nghĩ hiện tại với tương lai.
- Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn mong ước.
- Quan sát, suy ngẫm.
TI?T 41:
1/ Yếu tố tự sự, miêu tả trong bài th¬
“Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”
của Đỗ Phủ.
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
Tiết 41: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
(Mao ốc vị thu phong sở phá ca)
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
M¶nh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về , chống gậy lòng ấm ức !








Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Mền vải lâu năm lạnh tùa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
(Mao ốc vị thu phong sở phá ca)
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
M¶nh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về , chống gậy lòng ấm ức !

Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Man vải lâu năm lạnh tưa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!

Đoạn 1: Tù sù vµ miªu t¶
Tự sự ( Hai câu đầu)
- Miêu tả (Ba câu sau)
=> Có vai trò tạo ra bối cảnh chung cho bµi th¬
Đoạn 2: - Tự sự kết hợp với biểu cảm
Tự sự: Trẻ con cướp tranh và tác giả quát tháo
=> Biểu cảm: sự uất ức của tác giả
Đoạn 3: - Tự sự , miêu tả
và hai câu cuối biểu cảm
=> Cam phận
Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm.
=> Tình cảm cao thượng, vị tha
vươn lên sáng ngời.
Ý nghĩa:

- Tái hiện tình cảnh khổ cực của nhà thơ: Nhà tranh bị gió thu thổi bay mái,trẻ con cướp tranh chạy, mưa suốt đêm, nhà dột, nhà thơ ướt lạnh, lo lắng không ngủ được.
[?] Vậy các yếu tố tự sự , miêu tả trong bài thơ đóng vai trò gì trong việc tác giả thể hiện cảm xúc?
Trả lời: *Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ đã gợi ra đối tượng biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc.
Sự thấm thía cảnh sống nghèo khổ của bản thân và những người nghèo.
Mơ ước về ngôi nhà rộng, vững chắc muôn ngàn gian để che nắng, che mưa cho những người nghèo khổ.
Niềm vui của bản thân trước sự hân hoan của người nghèo khi có nhà.
2/ Các yếu tố tự sự , miêu tả qua đoạn văn trích : “ Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán.
[?] Em hãy chỉ ra các yếu tố tự sự, miêu tả và cảm nghĩ của tác giả trong đoạn văn?
Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm chân nước nóng hòa muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà lên xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm.... Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông-đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm.
Bố ơi ! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.
- Miờu t?: t? b�n chõn c?a b?: Nh?ng ngún chõn khum khum, gan b�n chõn bao gi? cung xỏm x?t v� l? r?, bao gi? cung khuy?t m?t mi?ng, khụng d?y d?n nhu gan b�n chõn ngu?i khỏc, mu b�n chõn m?c tr?ng, bong ra t?ng bói, l?i cú n?t l?m t?m.
- T? s?: k? v? cu?c d?i c?a ngu?i cha di l�m an v?t v? b?ng dụi b�n chõn ?y: B? di chõn d?t......nú theo b? di xa l?m.
+ Dờm n�o b? cung ngõm nu?c núng...t�i n�o xoa búp kh?i.
Bi?u c?m: tỡnh thuong d?i v?i ngu?i cha: "B? oi!...dó th�nh b?nh".

Câu hỏi :
Nếu không có các yếu tố tự sự, miêu tả trong đoạn trích: “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán thì yếu tố biểu cảm có thể bộc lộ được hay không ? Vì sao?

* Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để người viết gửi gắm cảm xúc.
*Không nên tả hoặc kể đẩy đủ sự việc phong cảnh mà phải chọn những chi tiết gợi cảm

*Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc,do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh .
Tiết 41: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
II. Ghi nhớ:
* Muốn phát biểu suy nghĩ , cảm xúc đối với đời sống xung quanh, hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gủi gắm cảm xúc.
* Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc , do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh.
II Luyện tập:
Bài tâp 1: ( Trang 138 SGK) Kể lại nội dung : “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” – của Đỗ Phủ bằng bài văn xuôi biểu cảm.
Gợi ý: - Miêu tả: + Cảnh nhà tranh bị gió thu phá. + Cảnh trẻ con cướp những tấm tranh. + Cảnh ngôi nhà bị mưa dột, ước át… - Tự sự: + Gió thu thổi tốc mái nhà. + Việc trẻ con cướp những tấm tranh. + Sự rét buốt trong đêm tối… - Biểu cảm: + Vượt lên trên nỗi bất hạnh của cá nhân, ông đã thể hiện tấm lòng cao thượng, vị tha…
Tiết 41: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
Bài tâp 2: Việc đưa các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn biểu cảm có tác dụng gì? . Yếu tố tự sự và miêu tả làm cho người đọc quan tâm.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho đoạn văn kéo dài.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn không tẻ nhạt.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn sinh động, cụ thể
II Luyện tập:
Tiết 41: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)
B
A
C
D
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
EM CHỌN SAI ,
MỜI CHỌN LẠI
EM ĐÃ CHỌN ĐÚNG
CHÚC MỪNG EM !
Bài tâp 3: ( Trang 138 SGK) Dựa vào văn bản: “Kẹo mầm” Của Băng Sơn viết lại thành một bài văn biểu cảm.
Gợi ý: - Tự sự: + Kể lại việc đổi tóc rối để lấy kẹo mần.
- Miêu tả: + Cảnh chải tóc của mẹ ngày trước và hình dáng của mẹ. - Biểu cảm: + Thể hiện nỗi nhớ thương mẹ.
II Luyện tập:
Tiết 41: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ a)Bài vừa học:
- Học thuộc ghi nhớ SGK/ 138
- Vận dụng các yếu tố : Tự sự, miêu tả để tạo lập văn bản biểu cảm
- Sưu tầm và chép các đoạn văn, bài văn biểu cảm để làm tư liệu.
b)Bài sắp học:
- Soạn bài: “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng” Của Hồ Chí Minh.
– Đọc và tìm hiểu chú thích SGK/141.
– Trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.
– Sưu tầm một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên.