Bài 11. Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

1/ Hãy chỉ ra các yếu tố: tự sự, miêu tả và biểu cảm qua bài :
”Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”
của Đỗ Phủ.
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
(Mao ốc vị thu phong sở phá ca)
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mành cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về , chống gậy lòng ấm ức !

Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Mền vải lâu năm lạnh tưa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
(Mao ốc vị thu phong sở phá ca)
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mành cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về , chống gậy lòng ấm ức !

Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Man vải lâu năm lạnh tưa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!
Trả lời:
Đoạn 1: - Tự sự ( Hai câu đầu)
- Miêu tả (Ba câu sau)
=> Có vai trò tạo bối cảnh chung
Đoạn 2: - Tự sự kết hợp với biểu cảm
=> Uất ức vì già yếu.
Đoạn 3: - Tự sự , miêu tả
và hai câu cuối biểu cảm
=> Cam phận
Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm.
=> Tình cảm cao thượng, vị tha
vươn lên sáng ngời.
[?] Vậy các yếu tố tự sự , miêu tả trong bài thơ nó đóng vai trò gì để tác giả thể hiện cảm xúc?
Trả lời:
*Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ nó đã gợi ra đối tượng biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc .
2/ Hãy chỉ ra các yếu tố: tự sự , miêu tả và biểu cảm qua đoạn văn trích : “ Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán.
Trả lời:
Đoạn 1: - Miêu tả: Miêu tả bàn chân bố bị bệnh.
- Tự sự : Kể chuyện bố ngâm chân.
Đoạn 2: - Tự sự: Kể chuyện bố đi sớm về khuya. - Miêu tả: Miêu tả các đồ vật để đánh bắt cá và nghề cắt tóc của bố .
Đoạn 3: - Biểu cảm: Thể hiện tình yêu thương bố của người con.
Câu hỏi thảo luận:
Nếu không có các yếu tố tự sự, miêu tả trong đoạn văn trích: “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán thì yếu tố biểu cảm có thể bộc lộ được hay không ? Vì sao?
Trả lời:
* Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để người viết gửi gắm cảm xúc.
[?1] Muốn phát biểu suy nghĩ, cảm xúc đối với đời sống xung quanh chúng ta dùng các phương thức biểu đạt nào?
Trả lời:
*Muốn phát biểu suy nghĩ cảm xúc đối với đời sống xung quanh , hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc.
[?2] Vậy các yếu tố tự sự , miêu tả trong văn biểu cảm được sử dụng nhằm mục đích gì ?
Trả lời:
*Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc,do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh .
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Ghi nhớ:
* Muốn phát biểu suy nghĩ , cảm xúc đối với đời sống xung quanh, hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gủi gắm cảm xúc.
* Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc , do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh.
II Luyện tập:
Bài tâp 1: ( Trang 138 SGK) Kể lại nội dung : “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” – của Đỗ Phủ bằng bài văn xuôi biểu cảm.
Gợi ý: - Miêu tả: + Cảnh nhà tranh bị gió thu phá. + Cảnh trẻ con cướp những tấm tranh. + Cảnh ngôi nhà bị mưa dột, ước át… - Tự sự: + Gió thu thổi tốc mái nhà. + Việc con trÎ quÉy ®¹p lµm r¸ch. + Sự rét buốt trong đêm tối… - Biểu cảm: + Vượt lên trên nỗi bất hạnh của cá nhân, ông đã thể hiện tấm lòng cao thượng, vị tha…
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
Bài tâp 2: ( Trang 138 SGK) Dựa vào văn bản: “Kẹo mầm” Của Băng Sơn viết lại thành một bài văn biểu cảm.
Gợi ý: - Tự sự: + Kể lại việc đổi tóc rối để lấy kẹo mần.
- Miêu tả: + Cảnh chải tóc của mẹ ngày trước và hình dáng của mẹ. - Biểu cảm: + Thể hiện nỗi nhớ thương mẹ.
II Luyện tập:
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
Bài tâp 3: Việc đưa các yếu tố tù sự và miêu tả vào bài văn biểu cảm có tác dụng gì? . Yếu tố tự sự và miêu tả làm cho người đọc quan tâm.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho đoạn văn kéo dài.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn không tẻ nhạt.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn sinh động, cụ thể
II Luyện tập:
Tiết 44: CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)
Bài tập 2: (Trang 138 –SGK)
B
A
C
D
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
D
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ a)Bài vừa học:
- Học thuộc ghi nhớ SGK/ 138
- Vận dụng các yếu tố : Tự sự, miêu tả để tạo lập văn bản biểu cảm
- Sưu tầm và chép các đoạn văn, bài văn biểu cảm để làm tư liệu.
b)Bài sắp học:
- Soạn bài: “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng” Của Hồ Chí Minh.
– Đọc và tìm hiểu chú thích SGK/141.
– Trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.
– Sưu tầm một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên.