Bài 11. Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

Năm học 2008-2009
Chúc các em học sinh chăm ngoan học giỏi!
Năm học 2008-2009
Chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh về dự hội thi giáo viên giỏi cụm i

Thế nào là văn biểu cảm ?
Là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc .

Người thực hiện: nguyễn thế hanh
Giáo viên:Trường thcs Mộc Bắc
Bài giảng điện tử
Bài 11:tiết44
Các Yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

-Văn miêu tả: Là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh,. làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe.
-Văn tự sự:là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.
















Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,
Gió mưa chẳng núng,vững vàng như thạch bàn!
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!
Tháng tám,thu cao,gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tháng tám,thu cao,gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào luỹ tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Giây lát,gió lặng,mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc .
Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa,mưa,mưa chẳng dứt.
Quay về,chống gậy lòng ấm ức!
Giây lát,gió lặng,mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc .
Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa,mưa,mưa chẳng dứt.
ví dụ i: Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
-Đỗ Phủ-
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?
Biểu cảm-Ước mơ cao cả của nhà thơ.
Tự sự ( hai câu đầu); miêu tả (ba câu sau) - có vai trò tạo bối cảnh chung.
Tự sự kết hợp với biểu cảm - uất ức vì già yếu.
Tự sự, miêu tả (sáu câu đầu); biểu cảm ( hai câu cuối)- cam phận.
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào luỹ tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Đoạn văn:


Người ta nói "đấy là bàn chân vất vả".


Những ngón chân của bố , lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã.
Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và , bao giờ cũng , không đầy đặn như gan bàn chân người khác.
, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc.
Mu bàn chân , lại có nốt lấm tấm.
nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối
Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân.
Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây
ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng.
*Ví dụ 2:
( Trích "Tuổi thơ im lặng" - Duy Khán )
Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm. Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông- đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm.
Bố ơi! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.
lấm tấm
xám
xịt
Bố đi chân đất
ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng.
từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm.
từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm.
nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối
khum khum
khum khum
lỗ rỗ
lỗ rỗ
khuyết một miếng
khuyết một miếng
mốc trắng, bong da từng bãi
mốc trắng, bong da từng bãi
. Đêm
. Đêm
. Bố tất bật đi
. Bố tất bật đi
Đoạn văn trích "Tuổi thơ im lặng"
-Duy Khán-
Người ta nói "đấy là bàn chân vất vả".


Những ngón chân của bố . . . . . .,lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã.
Gan bàn chân bao giờ cũng . . . và. . . . , bao giờ cũng . . . . . . . . ,không đầy đặn như gan bàn chân người khác.

, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc.
Mu bàn chân . . . . . . ,lại có nốt . . . . .
. . Đêm nào bố cũng ngâm . . . . . . . .
Khi ngủ bố rên,rên vì đau mình,nhưng cũng rên vì nhức chân.
Khi ngủ bố rên,rên vì đau mình,nhưng cũng rên vì nhức chân.
Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
đâu đâu con không hiểu.Con chỉ thấy
. . . . . . . Bố đi ngang dọc đông tây
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông-đơ,cái ghế xếp bao lần thay vải,nó theo bố đi xa lắm.

. . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . .
.Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền.Cái ống câu nhẵn mòn ,cái cần câu bóng dấu tay cầm
Bố ơi!Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy : đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.
Đoạn văn:


Người ta nói "đấy là bàn chân vất vả".


Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã.
Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác.
, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc.
Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm.
Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối
Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân.
đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây
ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi
*Ví dụ 2:
( Trích "Tuổi thơ im lặng" - Duy Khán )
Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm. Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông- đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm.
Bố ơi! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.
khum khum
lỗ rỗ
khuyết một miếng
mốc trắng, bong da từng bãi
lấm tấm
xám
xịt
Bố đi chân đất
ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng.
Bố tất bật đi
từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm.
từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm.
nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối
Đêm
Ghi nhớ:sgk/138
.Muốn phát biểu suy nghĩ,cảm xúc đối với đời sống xung quanh,hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc.
.Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc,do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện,miêu tả đầy đủ sự việc,phong cảnh.
Bài tập1/trang37.SGK.
Kể lại nội dung bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ bằng bài văn xuôi biểu cảm.
*Gợi ý:
-Tả và kể cảnh gió thu cuốn mất tranh.
- kể cảnh trẻ con cướp tranh,lòng ấm ức của tác giả.
-Cảnh mưa dột của ngôi nhà và cảnh sống cực khổ, lạnh lẽo của nhà thơ.
-Ước mơ cao cả của tác giả.
Tham kh¶o bµi v¨n sau:
Th¸ng t¸m n¨m nµo còng vËy, vµo nh÷ng ngµy gi÷a thu, giã vÒ gµo thÐt. Ngåi trong nhµ,nhµ th¬ nghe giã rÝt ghª rîn, giã thu ghª gím ®· cuèn mÊt ba líp m¸i tranh ë ng«i nhµ th©n yªu cña nhµ th¬. Tranh bay kh¾p n¬i : cã nh÷ng l¸ tranh bay sang bªn kia s«ng, r¶i kh¾p bê. Cã m¶ng tranh treo l¬ lñng trªn ngän c©y n¬i rõng xa, m¶nh bay thÊp quay lén l¹i, r¬i vµo m­¬ng n­íc gÇn ®Êy.
TrÎ con th«n nam khinh nhµ th¬ giµ yÕu, ®· x« nhau c­íp giËt, m¶ng tranh ®i tuèt vµo luü tre trong xãm. Nhµ th¬ gµo kh« m«i ch¸y miÖng ch¼ng ®­îc, chèng gËy quay vÒ lßng Êm øc v« cïng.
§ªm ®Õn, giã cã lÆng h¬n,nh­ng m©y tèi nh­ mùc, mua r¬i nÆng h¹t, trêi ®ªm thu mÞt mï ®en ®Æc. Ch¨n v¶i l©u ngµy ®¾p lªn l¹nh nh­ ®ông vµo s¾t.§· thÕ,con nhá n»m xÊu nÕt, ®¹p r¸ch tan c¶ tranh. §Çu gi­êng n­íc m­a dét tõ trªn m¸i xuèng. C¶ nhµ dét hÕt, ch¼ng chõa chç nµo. Ngoµi trêi m­a cø r¬i m·i,cµng dµy h¹t h¬n, biÕt bao giê m­a døt. Tõ ngµy lo¹n l¹c v× chiÕn tranh ®· mÊt ngñ råi, nay thªm vµo ®ªm dµi ­ít ¸t l¹i mÊt ngñ n÷a.
Nhµ th¬ ­íc g× cã ®­îc nhµ réng mu«n ngµn gian, che kh¾p thiªn h¹, nhÊt lµ nh÷ng kÎ sÜ nghÌo(lµ nh÷ng ng­êi chØ cã ch÷)vÒ ®©y tró m­a tró rÐt. Mét ng«i nhµ v÷ng vµng nh­ bµn th¹ch, giã m­a còng kh«ng lo ng¹i. Nhµ th¬ cã mét ­íc mong tha thiÕt : Bao giê ng«i nhµ Êy xuÊt hiÖn sõng s÷ng tr­íc mÆt, riªng lÒu cña nhµ th¬ n¸t, m×nh nhµ th¬ chÞu rÐt, ng­êi còng cam lßng!
Bài tập 2/trang138.Trên cơ sở văn bản "Kẹo mầm",viết lại thành một bài văn biểu cảm
Mỗi sáng mẹ tôi gỡ tóc bằng cái lược thưa gỗ vàng vàng, thế nào rồi cũng có ít tóc rối. Mẹ vo vo giắt nó lên đòn tay chỗ mái hiên nhà. Rồi chị tôi cũng làm thế, bắt chước mẹ cũng gỡ tóc, vo vo giắt mớ tóc rối lên chỗ ấy.
Thỉnh thoảng trên đường làng có bà cụ rao to: "Ai tóc rối đổi kẹo không?". Một bên thúng là mảnh trai vỡ đồng nát, lông vịt, tóc rối, ...còn bên kia chỉ có cái niêu đất, đúng hơn là một cái ang, cái liễn đựng một thứ kẹo mà bất cứ một đứa trẻ nào cũng phải mê.
Bà cụ lấy kẹo lên bằng chiếc đũa cả, quấn vào đầu que, thật khéo, kẹo cứ lồng khồng, trông rất nhiều, nhưng cho vào miệng nó xẹp lại chỉ còn tí tẹo. Bà cụ đưa kẹo cho chúng tôi, đổi lại nắm tóc rối của bà, của mẹ hay của chị.
Tóc rối bán bà cụ không mua, mua kẹo bà cụ không bán, chỉ đổi thôi. Thế là mỗi lần bà cụ qua ngõ, tôi lại kiễng chân, với tay lên chỗ mái hiên... Mẹ bảo đó là kẹo mầm làm bằng mầm cây mạ, mầm thóc, hoàn toàn không có đường mật gì cả. Nhưng sao nó ngọt thế, hơn cả kẹo bột, kẹo bi.
Mẹ tôi đã mất. Chị tôi đi lấy chồng xa ...
Cứ mỗi lần có ai đi qua rao lên: " Ai đổi kẹo" , tôi lại tưởng như thấy mẹ tôi ngồi đầu hè gỡ tóc bằng cái lược gỗ màu vàng vàng, đầu mẹ nghiêng nghiêng, sóng tóc đổ dài một bên vai, và rồi mẹ vuốt cái lược, vo vo nắm tóc, giắt nó lên mái hiên nhà...
Que kẹo mầm tuổi thơ ...Mẹ ơi...Còn có bao giờ con thấy được mẹ ngồi gỡ tóc như thế nữa.
(Theo Băng Sơn)
Gợi ý:
-Tự sự :kể lại chuyện đổi tóc rối lấy kẹo mầm ngày trước.
-Miêu tả:cảnh chải tóc của người mẹ ngày xưa.
-Biểu cảm :thể hiện lòng nhớ mẹ khôn xiết.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM
GV: Nguyễn Thế Hanh