Bài 11. Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

Chào mừng thầy cô về dự giờ
thăm lớp
Kiểm tra bài cũ:
Thế nào văn biểu cảm? Có mấy cách để biểu đạt tình cảm trong văn biểu cảm?
3
Tiết 47:
CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM
Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm
1/ Văn bản: “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”
Hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” và nêu ý nghĩa của chúng đối với bài thơ?
Thảo luận nhóm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về, chống gậy lòng ấm ức !

Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Màn vải lâu năm lạnh tưa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!




Đoạn 1: - Tự sự ( Hai câu đầu)
miêu tả (Ba câu sau)
=> Có vai trò tạo bối cảnh chung
Đoạn 2: - Tự sự kết hợp với biểu cảm
=> Uất ức vì già yếu.
Đoạn 3: - Tự sự , miêu tả và hai câu cuối biểu cảm
=> nỗi khổ tứ bề của nhà thơ
Biểu cảm trực tiếp
Tấm lòng cao
thượng của tác giả
7
Sơ đồ tư duy

Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm
2/ Đoạn trích: “Tuổi thơ im lặng”- Duy Khán
Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân, rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm…Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông-đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm.
Bố ơi! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.


Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong ra từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân, rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm…Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông-đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm.
Bố ơi! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh.


11
Sơ đồ tư duy

 Ghi nhớ: Sgk/138

II. Luyện tập

1/ Bài tập 1: Kể lại nội dung bài “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” bằng
văn xuôi biểu cảm
Yêu cầu: Kể rõ ràng mạch lạc.
* Gợi ý
Tự sự:
+ Sự việc gió thu tốc mất mái nhà
Miêu tả:
+ Cảnh nhà tranh bị gió thu phá
+ Cảnh trẻ con cướp tranh
+ Cảnh nhà dột nát
Biểu cảm:
+ Vượt lên trên nỗi bất hạnh của bản thân để thấy được tấm lòng vị tha
cao thượng của tác giả
13
Bài tham khảo

Bài tham khảo
Mùa thu năm ấy, gió thổi dữ dội. Căn nhà của ta mới dựng được vài tháng bị gió cuốn tung. Những mảnh tranh bay tung tóe khắp nơi.Cái thì bay sang sông rải khắp bờ ruộng,cái thì bị cuốn treo trên ngọn cây ở cánh rừng xa,cái thì bị cuốn xuống rãnh mương đầy nước.
Lũ trẻ ở thôn nam thấy ta già yếu nên thi nhau chạy ra cướp giật mà ta chẳng làm gì được. Chỉ một loáng, tất cả các mảnh tranh bị chúng lấy sạch, chạy tuốt vào lũy tre. Mặc cho ta gào thét khan cả cổ,đành phải chống gậy quay về với bao nỗi ấm ức.
Đến lúc gió không thổi nữa thì mây đen kéo đến, trời đen như mực. Mưa ào ào trút xuống, trong nhà không có chỗ nào không dột, chiếc mền cũ mỏng tanh không đủ ấm, lại bị con đạp rách. Mưa ngoài trời cứ tiếp tục rơi, rơi mãi chẳng dứt. Ta từ lúc hoạn nạn đến giờ vốn chẳng ngủ được, lại thêm bây giờ trời lạnh,mưa ướt lại càng khó ngủ.
Ta mong sao có một ngôi nhà rộng muôn ngàn gian, để cho tất cả những kẻ nghèo, dân chúng lầm than trong thiên hạ đều có chỗ nương thân, sung sướng.Than ôi! Nhưng đến bao giờ mới có được ngôi nhà như vậy. Lúc đó riêng một nhà ta, một mình ta chịu chết rét ta cũng thấy vui.
14
Bài tập 2: Viết lại văn bản “Kẹo mầm”- Băng Sơn
thành một bài văn biểu cảm.

Gợi ý
Tự sự: Kể lại việc đổi tóc lấy kẹo mầm.
Miêu tả: Cảnh chải tóc của mẹ, hình dáng của mẹ.
Biểu cảm: Thể hiện nỗi nhớ thương mẹ.
DẶN DÒ
Học thuộc ghi nhớ SGK/ 138
- Vận dụng các yếu tố : Tự sự, miêu tả để tạo lập văn bản biểu cảm
Sưu tầm và chép các đoạn văn, bài văn biểu cảm để làm tư liệu.
Chuẩn bị bài mới: Thành ngữ

16