Bài 11. Bài ca nhà tranh bị gió thu phá (Mao ốc vị thu phong sở phá ca)

Chuyên đề cụm Thị trấn Quỳnh Côi 10/2009
GV: Nguyễn Thị Lộc - THCS Quỳnh Mỹ
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
1/ Tác giả
Những năm nào sau đây là
năm sinh năm mất của Đỗ Phủ?
A) 701 - 762
B) 712 - 770
C) 659 - 744
2) Tên tự và tên hiệu của Đỗ phủ
là gì?
Tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên
cư sĩ.
B) Tự Quý châu
hiệu Tứ Minh cuồng khách.
C) Tự Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng.

3) Quê của Đỗ Phủ ở đâu?
A) Huyện Củng, tỉnh Hà Nam.
B) Ở Vĩnh Hưng,Việt Châu
( nay thuộc huyệnTiêu Sơn
tỉnh Chiết Giang)
C) Ở Cam Túc; lúc năm tuổi
gia đình về định cư ở làng
Thanh Liên, huyện Xương Long
thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên).
4) Đặc điểm nổi bật về cuộc đời
Đỗ Phủ là gì?
A) Sinh sống, học tập và làm quan
trên 50 năm ở kinh đô.
B) Có một thời gian ngắn ông làm
quan nhưng gần như suốt đời sống
trong cảnh đau khổ, bệnh tật.
C) Dẫu muốn góp phần cứu đời, giúp
dân song chưa bao giờ ông được
toại nguyện.
Tứ XUYÊN
Bản đồ hành chính Trung Quốc
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
1/ Tác giả
- §ç Phñ ( 712 – 770) lµ nhµ th¬ hiÖn thùc vÜ ®¹i nhÊt ®êi §­êng – Trung Quèc. - §­îc t«n vinh lµ “Thi Th¸nh”.
- ¤ng ®Ó l¹i h¬n 1400 bµi th¬, phÇn nhiÒu lµ kiÖt t¸c. T¸c phÈm cña «ng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ “Thi sö” (LÞch sö b»ng th¬ ).
2/ Hoàn cảnh sáng tác bài thơ
- Năm 760, được bạn bè và người thân giúp đỡ, Đỗ Phủ dựng được một ngôI nhà tranh .
- Chỉ mấy tháng sau, căn nhà bị gió phá nát.
II/ Đọc - hiểu văn bản
茅屋為秋風所破歌
八月秋高風怒號，

卷我屋上三重茅。

茅飛渡江灑江郊，
高者掛罥長林梢，

下者飄轉沉塘坳。
Mao ốc vị thu phong sở phá ca
Bát nguyệt thu cao phong nộ hào,
Quyển ngã ốc thượng tam trùng mao.
Mao phi độ giang sái giang giao.
Cao già quái quyến trường lâm sao,

Hạ giả phiêu chuyển trầm đường ao.
南村群童欺我老無力，
忍能對面為盜賊。
公然抱茅入竹去，
唇焦口燥呼不得，

歸來倚杖自歎息。


Nam thôn quần đồng khi ngã lão vô lực,
Nhẫn năng đối diện vi đạo tặc.

Công nhiên bão mao nhập trúc khứ,

Thần tiều khẩu táo hô bất đắc.

Qui lai ỷ trượng tự thán tức.


Photo CongVuong
俄頃風定雲墨色，

秋天漠漠向昏黑。

布衾多年冷似鐵，

驕兒惡臥踏裡裂。

床頭屋漏無干處，

雨腳如麻未斷絕。

自經喪亂少睡眠，

長夜沾濕何由徹！

Nga khoảnh phong định vân mặc sắc,
Thu thiên mạc mạc hướng hôn hắc.

Bố khâm đa niên lãnh tự thiết.

Kiều nhi ác ngọa đạp lý liệt.

Sàng đầu ốc lậu vô can xứ,

Vũ cước như ma vị đoạn tuyệt.

Tự kinh táng loạn thiểu thụy miên,

Trường dạ chiêm thấp hà do triệt.
安得廣廈千萬間，

大庇天下寒士俱歡顏，
風雨不動安如山！

嗚呼！何時眼前突兀見此屋，
吾廬獨破受凍死亦足！
An đắc quảng hạ thiên vạn gian,

Ðại tí thiên hạ hàn sĩ câu hoan nhan,

Phong vũ bất động an như san.

Ô hô, hà thời nhãn tiền đột ngột kiến
thử ốc,

Ngô lư độc phá thụ đống tử diệc túc.
Photo CongVuong
Hướng dẫn đọc : - 3 khổ đầu: đọc với giọng đau xót, cảm thông.
- 3 câu sau: giọng hân hoan, vui sướng.
- 2 câu cuối: giọng sâu lắng.
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ) .
II/ Đọc - hiểu văn bản
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
1/ Cấu trúc
Thể thơ:
( ? So sánh số câu, số chữ của bài thơ này với các bài thơ Đường luật đã học .)
Bố cục:
( Có thể chia bài thơ thành mấy phần? Nội dung của từng phần ? )
Phương thức biểu đạt :
( Điền vào bảng trang 134 - SGK)
Cổ thể ( Ra đời trước thơ Đường )
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca)

Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Quay về chống gậy lòng ấm ức!

Giây lát, gió lặng, mưa tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?

Ước gì nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi! Bao giờ nhà ấy dựng sừng sững trước mắt,
Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!
Ph?n 1:
Nỗi thống khổ của nhà thơ
Đoạn 1: Cảnh nhà bị phá
Đoạn 2: Cảnh trẻ con cướp tranh
Đoạn 3: C?nh nhà trong đêm mưa
Đoạn 4:
Ph?n 2:
ước vọng của nhà thơ
Xác định phương thức biểu đạt cho mỗi đoạn trong văn bản bằng cách đánh dấu vào ô trống trong bảng sau:
x
x
x
x
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
1/ Cấu trúc
Thể thơ: Cổ thể
- Bố cục: 4 đoạn
- Phương thức biểu đạt : Kết hợp miêu tả, tự sự và biểu cảm.

2/ Nội dung
a/ Cảnh nhà bị phá
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
- Gió lớn-> mảnh tranh: cuộn, bay, rải, treo tót, quay lộn.
Cảnh tượng: tan tác,
tiêu điều
Tác giả: lo lắng, sợ hãi
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a/ Cảnh nhà bị phá:
- Gió lớn-> mảnh tranh: cuộn, bay, rảI, treo tót, quay lộn.
Cảnh tượng: tan tác,
tiêu điều
Tác giả: lo lắng, sợ hãi
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a/ Cảnh nhà bị phá
- Gió lớn-> mảnh tranh: cuộn, bay, rảI, treo tót, quay lộn.
Cảnh tượng: tan tác,
tiêu điều
Tác giả: lo lắng, sợ hãi
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật
Cắp tranh đi tuốt vào luỹ tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được
Quay về, chống gậy lòng ấm ức
- Thái độ: khinh
- Hành động: xô, cướp giật, cắp, đi tuốt
- Bọn trẻ nghèo khổ
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
a/ Cảnh nhà bị phá
- Gió lớn-> mảnh tranh: cuộn, bay, rảI, treo tót, quay lộn.
Cảnh tượng: tan tác,
tiêu điều
Tác giả: lo lắng, sợ hãi
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
- Thái độ: khinh
- Hành động: xô, cướp giật, cắp, đi tuốt
- Bọn trẻ nghèo khổ
- Tác giả ngậm ngùi, xót xa
Tỏc gi? ?m ?c vỡ n?i gỡ?
B?t l?c tru?c b?n tr?.
Vỡ xút xa, cay d?ng cho thõn ph?n mỡnh.
Vỡ gi?n cỏi xó h?i r?i ren, den b?c.
C? 3 ý trờn.
D
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
a/ Cảnh nhà bị phá
- Gió lớn-> mảnh tranh: cuộn, bay, rải, treo tót, quay lộn.
Cảnh tượng: tan tác,
tiêu điều
Tác giả: lo lắng, sợ hãi
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
- Thái độ: khinh
- Hành động: xô, cướp giật, cắp, đi tuốt
- Bọn trẻ nghèo khổ
- Tác giả ngậm ngùi, xót xa
c/ Cảnh nhà trong đêm mưa
Bên ngoài: mây tối mực, trời mịt mịt, đêm đen đặc
Trong nhà: Mền vải lạnh tựa sắt - con đạp rách ; nhà dột
Giây lát, gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?
- Nỗi khốn khổ của gia đình Đỗ Phủ
- Tác giả "ít ngủ"-> tấm lòng lo nước, thương dân
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
a/ Cảnh nhà bị phá
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
c/ Cảnh nhà trong đêm mưa
Nỗi khổ cực của nhà thơ
Số phận và cuộc sống của nhân dân Trung Quốc đương thời.
"Thi sử"
d/ Ước mơ của tác giả
- Nhà rộng ngàn gian, vững như thạch bàn, che khắp thiên hạ
ước mơ lớn lao, cao cả
- Tự nguyện: khi nhìn thấy ngôI nhà -> lều nát, chết rét cũng được.
Vị tha, xả thân
Giá trị hiện thực
Giá trị nhân đạo
Theo em, vì sao người đời thường ca ngợi Đỗ Phủ là "Thi Thánh"?
A. Vị Thánh làm thơ.
B. Làm thơ siêu việt.
C. Có tấm lòng của bậc thánh nhân.
D. Làm thơ khác thường như thần thánh.
Vì sao em khẳng định như vậy ?
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
a/ Cảnh nhà bị phá:
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
c/ Cảnh nhà trong đêm mưa
Nỗi khổ cực của nhà thơ
Số phận và cuộc sống của nhân dân Trung Quốc đương thời.
"Thi sử"
d/ Ước mơ của tác giả
- Nhà rộng ngàn gian, vững như thạch bàn, che khắp thiên hạ
ước mơ lớn lao, cao cả
- Tự nguyện: khi nhìn thấy ngôI nhà -> lều nát, chết rét cũng được.
Vị tha, xả thân
Giá trị hiện thực
Giá trị nhân đạo
"Thi Thánh"
I/ Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca) - Đỗ Phủ
Tác giả: được tôn vinh là "Thi Thánh".
Tác phẩm: được đánh giá là "Thi sử" ( Lịch sử bằng thơ ).
II/ Đọc - hiểu văn bản
a/ Cảnh nhà bị phá:
b/ Cảnh trẻ con cướp tranh
c/ Cảnh nhà trong đêm mưa
Nỗi khổ cực của nhà thơ
Số phận và cuộc sống của nhân dân Trung Quốc đương thời.
"Thi sử"
d/ Ước mơ của tác giả
- Nhà rộng ngàn gian, vững như thạch bàn, che khắp thiên hạ
ước mơ lớn lao, cao cả
- Tự nguyện: khi nhìn thấy ngôI nhà -> lều nát, chết rét cũng được.
Vị tha, xả thân
Giá trị hiện thực
Giá trị nhân đạo
"Thi Thánh"
III/ Ghi nhớ

"Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" của Đỗ Phủ đã thể hiện một cách sinh động về cảnh ngộ đau khổ của bản thân nhà thơ trong cảnh loạn li. Nhưng điều đáng quí nhất là vượt lên trên cảnh ngộ cá nhân, bài thơ đã bộc lộ tinh thần nhân đạo và lòng vị tha cao cả.
Luyện tập
So sánh bài "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" (Đỗ Phủ ) và "Xa ngắm thác núi Lư" ( Lý Bạch ) bằng cách chọn các cụm từ thích hợp điền vào ô trống: thất ngôn tứ tuyệt; cổ thể, bay bổng - phóng khóang - kỳ vĩ; chân thực -cụ thể; bút pháp hiện thực; bút pháp lãng mạn; tình yêu thiên nhiên; tinh thần nhân đạo và vị tha cao cả.
Tác phẩm
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
Xa ngắm thác núi Lư
Thể thơ
Hình ảnh thơ
Bút pháp
Nội dung
Thất ngôn tứ tuyệt
Cổ thể
Chân thực cụ thể
Bay bổng, phóng khoáng, kỳ vĩ
Bút pháp hiện thực
Bút pháp lãng mạn
Tình yêu thiên nhiên
Tinh thần nhân đạo và vị tha cao cả
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc bài thơ
Nắm được giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
Ôn lại phần văn học từ đầu năm để chuẩn bị kiểm tra 45 phút:
+ Cụm bài: Văn bản nhật dụng
+ Ca dao, dân ca
+ Thơ trung đại
+ Thơ Đường (Trung Quốc)
* Chú ý tới nội dung, nghệ thuật tiêu biểu của từng bài.