Bài 10. Từ trái nghĩa

Giáo viên: Hà Thị Lệ Mỹ
Ch�o m?ng cỏc quý th?y cụ v? d? gi?

l?p 7B
KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Thế nào là từ đồng nghĩa?
2. Tìm từ đồng nghĩa với từ “mẹ”?
Tiết 39: TỪ TRÁI NGHĨA

* Ngữ liệu 1:
a. Dịch thơ: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh.
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.

b. Dịch thơ: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi , già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau.
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”


a. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương…
b. Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?.
* Các cặp từ trái nghĩa :
-> ngẩng – cúi: trái nghĩa về hoạt động của người theo hướng lên, xuống.
-> Trẻ - già : trái nghĩa về tuổi tác; đi - trở lại trái nghĩa về hoạt động, về sự di chuyển.
=>Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
*Nhận xét:
ngẩng - cúi;
trẻ - già;
đi – trở lại;
=> Cặp từ trái nghĩa.
Tìm từ trái nghĩa với các từ trên để tạo thành các cặp từ trái nghĩa tương ứng ?

rau già
cau già

rau non
cau non
*Ngữ liệu 2:rau già, cau già.


=> “ già ” là một từ nhiều nghĩa.
-> trái nghĩa về tính chất của sự vật.
=> M?t t? nhi?u nghia cú th? thu?c nhi?u c?p t? trỏi nghia khỏc nhau.
Thảo luận nhóm (4 phút ):
a, Việc sử dụng các từ trái nghĩa trong bản dịch thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”(Tương Như dịch) có tác dụng gì? (Nhóm 1,2, 3)
b, Việc sử dụng các từ trái nghĩa trong bản dịch thơ “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” (Trần Trọng San dịch) có tác dụng gì? (Nhóm 4,5, 6)
*Nhận xét:
Tác dụng của các cặp từ trái nghĩa trong bài thơ “Tĩnh dạ tứ” của Lí Bạch:

- ngẩng (đầu) - cúi (đầu) : tạo phép đối, làm cho câu thơ cân đối, nhịp nhàng -> làm nổi bật tình yêu quê hương sâu nặng, thường trực của Lí Bạch
*Nhận xét:
Tác dụng của các cặp từ trái nghĩa trong bài thơ “Hồi hương ngẫu thư” của Hạ Tri Chương:
trẻ - già ; đi – trở lại : tạo phép đối -> câu thơ nhịp nhàng, cân xứng -> khái quát ngắn gọn quãng đời xa quê quá dài, quá lâu của nhà thơ, dẫn đến sự thay đổi về tuổi tác, diện mạo và làm trào dâng bao cảm xúc trong giây phút trở về của tác giả.
Đuổi hình bắt chữ

đầu - đuôi
Xem hình - Đoán cặp từ trái nghĩa
nh?m - m?
khóc - cười
Đuổi hình bắt thành ngữ

Dầu voi đuôi chuột
đầu - đuôi
nhắm - mở
Mắt nhắm mắt mở
khóc - cười
Kẻ khóc người cười
*Nhận xét:
Tác dụng của các cặp từ trái nghĩa được sử dụng trong các thành ngữ:
Sử dụng trong thể đối,
Tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.

Bài tập vận dụng:
Ví dụ : A cúi ( đầu) thì B ngẩng(đầu).
Tìm từ trái nghĩa tương ứng với hành động?
* Kết luận:
Từ trái nghĩa sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
Bài 1: Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau:
- Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
Ba năm được một chuyến sai
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
2. Bài 2: Tìm từ trái nghĩa với những
từ in đậm sau ?
tươi
cá tươi
hoa tươi
cá ươn
hoa héo
yếu
ăn yếu
học lực yếu
ăn khỏe
học lực giỏi
xấu
chữ xấu
đất xấu
chữ đẹp
đất tốt
> <
> <
> <
> <
> <
> <
Bài tập 3: Thi : Ai nhanh hơn?
Chân cứng đá ….
Có đi có ….
Gần nhà .... .. ngõ
Mắt nhắm mắt ….
Chạy sấp chạy ….
Vô thưởng vô ….
Bên ……. bên khinh
Buổi …… buổi cái
Bước thấp bước ….
Chân ướt chân ….
mềm
xa
mở
trọng
cao
ráo
phạt
ngửa
lại
đực
Bài tập vận dụng:
Ví dụ : A cúi ( đầu) thì B ngẩng(đầu).
Tìm từ trái nghĩa tương ứng với hành động?
3. Bài 4: Viết một đoạn văn ngắn về
tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.
Quê hương! Hai tiếng thân thương ấy luôn in đậm trong lòng tôi. Quê hương tôi với những con người chân chất, dù nghèo về vật chất nhưng lại giàu về tình người. Trong cuộc sống dù còn nhiều khó khăn,vất vả nhưng họ luôn biết chia sẻ với những nghĩa cử cao đẹp “lá lành đùm lá rách”, lúc vui, lúc buồn có nhau, cùng giúp nhau vươn lên để gia đình ấm no, quê hương giàu mạnh…
TỪ TRÁI NGHĨA
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học phần ghi nhớ (SGK/128)
Tìm các cặp từ trái nghĩa được sử dụng để tạo hiệu quả diễn đạt trong một số văn bản đã học.
Chuẩn bị bài: Lập dàn ý cho đề bài: Luyện nói văn biểu cảm về sự vật, con người.
CHÚC CÁC THẦY CÔ GIÁO MẠNH KHỎE, CÁC EM HỌC SINH CHĂM NGOAN, HỌC TỐT !