Bài 10. Từ trái nghĩa

Chào mừng
Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là từ đồng nghĩa? Có mấy loại từ đồng nghĩa?
Cho ví dụ
2. Từ nào sau đây đồng nghĩa với từ “Thi nhân” ?
A. Nhà văn
B. Nhà thơ
C. Nhà báo
D. Nghệ sĩ
3. Tìm từ trái nghĩa trong câu thơ sau:
Dòng sông bên lở bên bồi
Bên lở thì đục, bên bồi thì trong.

ĐÁP ÁN:
Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.
- Có hai loại từ đồng nghĩa:
+ Từ đồng nghĩa hoàn toàn: Không phân biệt nhau về sắc thái nghĩa. Ví dụ: cha, ba, bố.
+ Từ đồng nghĩa không hoàn toàn: Có sắc thái nghĩa khác nhau. Ví dụ: cho, biếu, tặng.



2. Từ nào sau đây đồng nghĩa với từ “Thi nhân”?
A. Nhà văn
B. Nhà thơ
C. Nhà báo
D. Nghệ sĩ


3. Từ trái nghĩa trong câu thơ sau:
lở >< bồi
đục >< trong

Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
1.Ví dụ:
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu tới làng”
Tìm các cặp từ trái nghĩa trong hai bản dịch thơ trên?
- Ngẩng >< cúi
- Trẻ >< già
- Đi >< trở lại
Từ trái nghĩa
Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
1.ví dụ:
Thiếu tất cả ta chỉ giàu dũng khí
Sống chẳng cúi đầu, chết vẫn ung dung.
Giặc muốn ta nô lệ, ta lại hóa anh hùng,
Sức nhân nghĩa mạnh hơn cường bạo.
Vậy, thế nào là từ trái nghĩa ?
Thiếu >< giàu
Sống >< chết
Nhân nghĩa >< cường bạo
Từ trái nghĩa
Tìm từ trái nghĩa trong đoạn thơ trên ?
Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
1.Ví dụ:
2. Kết luận:
 Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
Tiết : 38
TỪ TRÁI NGHĨA
* Tìm từ trái nghĩa với từ già trong các trường hợp:
- rau già ><
rau non
- cau già ><
cau non
- Người già ><
Người trẻ
- gà già ><
gà tơ

“già” là một từ nhiều nghĩa

Vậy, khi gặp trường hợp một từ có nhiều nghĩa, cần lưu ý điều gì?
Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
1.Ví dụ:
2. Kết luận:
 Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Lưu ý: Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
II. Sử dụng từ trái nghĩa
1.Ví dụ:
Tìm một số thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa?
- Xấu người đẹp nết.
- Thuận mua vừa bán.
- Chân cứng đá mềm.
- Lên thác xuống ghềnh.
- Đầu xuôi đuôi lọt
- Điều nặng tiếng nhẹ.
- Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược.
Bài t?p nhanh:
Nối từ ở cột A với từ ở cột B để tạo thành một căp từ trái nghĩa
A B
(áo) lành dữ
(vị thuốc) lành sứt, mẻ
(tính) lành rách
(bát) lành độc
CAO
THẤP
Béo
><
Gầy
12
NHỎ BÉ
TO LỚN
TIẾT 39 – TIẾNG VIỆT – TỪ TRÁI NGHĨA
Kẻ cười, người khóc
VIỆC TỐT
VIỆC XẤU
XEM HÌNH VÀ TÌM TỪ THÍCH HỢP
CHẬM NHƯ RÙA
NHANH NHƯ SÓC
1/ Hồi hương ngẫu thư
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi : "Khách từ đâu đến làng ?"
=> Tạo ra phép đối , khái quát quãng đời xa quê, nêu cảnh ngộ biệt li của tác giả. Giúp cho câu thơ nhịp nhàng, cân xứng.
2/ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương .
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
=> Tạo ra phép đối, làm nổi bật tình yêu quê hương tha thiết của nhà thơ.
-Lên voi xuống chó.
- Chạy sấp chạy ngửa.
- Đổi trắng thay đen.
- Lên thác xuống ghềnh.
- Có mới nới cũ.
Điều nặng tiếng nhẹ.
- Gần nhà xa ngõ…
=> Làm cho lời nói thêm sinh động và gây ấn tượng
Qua hình ảnh gợi ý dưới đây, em hãy chỉ ra thành ngữ mà em đã học ở môn Ngữ văn 7?
“bảy nổi ba chìm”
Bánh trôi nước
Ghi nhớ:
Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
Tiết : 39
TỪ TRÁI NGHĨA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
II. Sử dụng từ trái nghĩa
1.Ví dụ:
2. Kết luận:
 Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, Tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
Bài tập 1: Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
- Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
- Số cô chẳng giàu thì nghèo ,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
- Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.

- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

III. Luyện tập
III. Luyện tập
Bài 2: Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:

xấu

yếu

tươi
cá tươi -
cá ươn
hoa tươi -
hoa héo
ăn yếu -
ăn mạnh
học lực yếu -
học lực giỏi
chữ xấu -
chữ đẹp
đất xấu -
đất tốt
III. Luyện tập
Bài 3: Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau:
- Chân cứng đá …
- Có đi có …
- Gần nhà … ngõ
- Mắt nhắm mắt …
- Chạy sấp chạy …
mềm
lại
xa
mở
phạt
ngửa
Vô thưởng vô …
- Bên trọng bên …
- Buổi … buổi cái
- Bước thấp bước …
- Chân ướt chân …
ráo
cao
đực
khinh
phạt
Bài 4: Viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa ( làm ở nhà).
Viết đúng hình thức của một đoạn văn
Chủ đề: tình cảm quê hương
- Có sử dụng ít nhất một đến hai cặp từ trái nghĩa.
Đầu voi đuôi chuột
Đầu >< đuôi
Trò chơi
Nhìn hình... đoán chữ
I
Đ
TRÒ CHƠI GIẢI Ô CHỮ
N
H
À
H
Ơ
T
T
I
Ư
Ơ
G
A
N
D
Ạ
1
2
4
5
6
7
8
10
9
11
Ô chữ thứ 3 gồm 4 chữ cái đó là một từ trái nghĩa với từ héo
M
Ừ
N
G
Ê
N
R
T
I
Á
T
R
3
V
H
Ĩ
A
Ụ
G
N
I
Đ
N
T
H
Ư
Ở
G
N
È
H
N
H
A
N
H
Ô chữ thứ 9 gồm 3 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“sang ”?
Ô chư thứ 2 gồm 4 chữ cái là một từ trái nghĩa với từ “tủi “?
Ô chữ thứ 7 gồm 6 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“ phạt ”?
Ô chữ thứ 5 gồm 4 chữ cái đó là một từ đồng nghĩa với từ “quả”
Ô chữ thứ 11 gồm 5 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“chậm ”?
Ô chữ thứ 6 gồm 2 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“đứng ”?
Ô chữ thứ 8 gồm 5 chữ cái, đó là một từ đồng nghĩa với từ
“dũng cảm”?
Ô chữ thứ 10 gồm 7 chữ cái, đó là một từ đồng nghĩa với từ
“ nhiệm vụ ”?
Ô chữ thứ 4 gồm 4 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“d­íi ”?
Ô chữ thứ nhất gồm 6 chữ cái đó là một từ đồng nghĩa với từ “thi nhân” ?
TỪ TRÁI NGHĨA
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP

- Nắm lại khái niệm, cách sử dụng từ trái nghĩa, tác dụng của việc sử dụng từ trái nghĩa.
- Hoàn thành các bài tập vào vở bài tập.
- Tìm các cặp từ trái nghĩa được sử dụng để tạo hiệu quả diễn đạt trong một số văn bản đã học.


+ Đối với bài học ở tiết này :
+ Đối với bài học ở tiết tiếp theo :
- Chuẩn bị bài: Luyện nói văn biểu cảm về sự vật, con người.
+ Đọc kỹ 04 đề ở SGK trang 129, 130.
+ Mỗi em tự chọn một trong bốn đề trên để lập dàn ý và tự
luyện nói trước ở nhà.
Chịa t?m bi?t c�c th?y cơ v� c�c
em !