Bài 10. Từ trái nghĩa

`
Về dự giờ lớp 7A
Chào mừng các thầy , cô giáo
*KiÓm tra :
? ThÕ nµo lµ tõ ®ång nghÜa, cã mÊy lo¹i tõ ®ång nghÜa, cho mçi lo¹i mét vÝ dô.
*§¸p ¸n :
Tõ ®ång nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau, mét tõ nhiÒu nghÜa cã thÓ thuéc nhiÒu nhãm tõ ®ång nghÜa kh¸c nhau.
Cã 2 lo¹i tõ ®ång nghÜa
+ Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn
vÝ dô : Qu¶ - tr¸i; Døa – khãm – th¬m
+ Tõ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn
VÝ dô : Cho – biÕu – tÆng; ChÕt – hi sinh – bá m¹ng

C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh
§Çu gi­êng ¸nh tr¨ng räi,
Ngì mÆt ®Êt phñ s­¬ng.
NgÈng ®Çu nh×n tr¨ng s¸ng,
Cói ®Çu nhí cè h­¬ng.
(LÝ B¹ch – T­¬ng Nh­ dÞch)
NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª
TrÎ ®i, giµ trë l¹i nhµ,
Giäng quª kh«ng ®æi, s­¬ng pha m¸i ®Çu.
GÆp nhau mµ ch¼ng biÕt nhau,
TrÎ c­êi hái: “Kh¸ch ë ®©u ®Õn lµng?”
(H¹ Tri Ch­¬ng – TrÇn Träng San dÞch)
Tiết 39 Từ trái nghĩa
I) Thế nào là từ trái nghĩa?
1. Ví dụ 1 : Xét hai bản dịch thơ sau, chú ý những từ gạch chân.

§éng tõ – chØ sù di chuyÓn: rêi khái hay trë l¹i n¬i xuÊt ph¸t.
§éng tõ - ho¹t ®éng cña ®Çu theo h­íng lªn hoÆc xuèng
TÝnh tõ - chØ tuæi t¸c Ýt hoÆc nhiÒu
Cơ sở chung
§i - trë l¹i
TrÎ - giµ
NgÈng - cói
Các cặp từ có nghĩa trái ngựơc nhau
Những cặp từ trên là những từ trái nghĩa
? Thế nào là từ trái nghĩa
Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau
VÝ dô : XÐt 2 tr­êng hîp sau


TÝnh lµnh
B¸t vì
? Trong mçi tr­êng hîp trªn cÆp tõ “lµnh - vì” cã ph¶i lµ tõ tr¸i nghÜa kh«ng ? V× sao ?
Tr­êng hîp 1: “lµnh - vì” lµ tõ tr¸i nghÜa chóng cïng chØ tr¹ng th¸i cña sù vËt.
Tr­êng hîp 2: “lµnh - vì” kh«ng ph¶i lµ cÆp tõ tr¸i nghÜa v× chóng kh«ng cã mét c¬ së chung.
B¸t lµnh
B¸t vì
2.
1.
* Chó ý: Khi xÐt c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa ph¶i dùa trªn mét c¬ së chung.
Quan s¸t c¸c h×nh sau vµ t×m cÆp tõ tr¸i nghÜa thÝch hîp cho chóng:
To - nhỏ
Cao-thấp

VÝ dô 2:
? H·y t×m nh÷ng tõ tr¸i nghÜa víi tõ “giµ” trong tr­êng hîp “rau giµ”, “cau giµ”
Rau giµ >< rau non; cau giµ >< cau non
? Tõ “giµ”thuéc lo¹i tõ nµo
- “Giµ”lµ tõ nhiÒu nghÜa
? Tõ c¸c vÝ dô trªn em thÊy tõ tr¸i nghÜa vµ tõ nhiÒu nghÜa cã liªn quan g× víi nhau.
=> Mét tõ nhiÒu nghÜa cã thÓ thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau.
TiÕt 39 : Tõ tr¸i nghÜa
I )ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ?
1) VÝ dô
2) Ghi nhí

Tõ tr¸i nghÜa lµ tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau,
mét tõ nhiÒu nghÜa cã thÓthuéc nhiÒu cÆp tõ
tr¸i nghÜa kh¸c nhau.
? T×m tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ in ®Ëm trong nh÷ng tr­êng hîp sau:

- qu¶ chÝn
ChÝn
- c¬m chÝn

- ¸o lµnh
Lµnh
- b¸t lµnh
> < qu¶ xanh
> < c¬m sèng
> < ¸o r¸ch
> < b¸t vì


TiÕt 39 Tõ tr¸i nghÜa
I) ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa?
II) Sö dông tõ tr¸i nghÜa
1) VÝ dô:
C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh
§Çu gi­êng ¸nh tr¨ng räi,
Ngì mÆt ®Êt phñ s­¬ng.
NgÈng ®Çu nh×n tr¨ng s¸ng,
Cói ®Çu nhí cè h­¬ng.
(LÝ B¹ch – T­¬ng Nh­ dÞch)





=>Tõ tr¸i nghÜa tạo nên phép đối, làm nổi bật tình cảm nhớ th­¬ng quê hương, tha thiÕt d©ng trµo của nhà thơ.




TiÕt 39 : Tõ tr¸i nghÜa
I) ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa?
II) Sö dông tõ tr¸i nghÜa
1) VÝ dô:
NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª
TrÎ ®i, giµ trë l¹i nhµ,
Giäng quª kh«ng ®æi, s­¬ng pha m¸i ®Çu.
GÆp nhau mµ ch¼ng biÕt nhau,
TrÎ c­êi hái: “Kh¸ch ë ®©u ®Õn lµng?”
(H¹ Tri Ch­¬ng – TrÇn Träng San dÞch)






=> Tõ tr¸i nghÜa t¹o nên các tiểu đối nhằm t¹o h×nh t­îng t­¬ng ph¶n lµm næi bËt sù thay ®æi vÒ tuæi t¸c, vãc d¸ng cña t¸c gi¶ : lúc xa quê và lúc trở lại quê …




TiÕt 39 : Tõ tr¸i nghÜa
I) ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa?
II) Sö dông tõ tr¸i nghÜa
1) VÝ dô:

? So sánh 2 cách diễn đạt sau:
Cách 1:“ Chào đồng chí! Chúc đồng chí đi chí bền, lực khoẻ, vượt qua được mọi khó khăn,nguy hiểm nhé! Đi nhé!”
Cách 2:“ Chào đồng chí! Chúc đồng chí đi chân cứng đá mềm nhé! Đi nhé!”
BiÕt dïng tõ tr¸i nghÜa ®óng lóc, ®óng chç sÏ gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động

TiÕt 39 : Tõ tr¸i nghÜa
I )ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa
1) VÝ dô
2) Ghi nhí: Tõ tr¸i nghÜa lµ tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau, mét tõ nhiÒu nghÜa cã thÓthuéc nhiÒu cÆp tõ
tr¸i nghÜa kh¸c nhau.
II) Sö dông tõ tr¸i nghÜa
1) VÝ dô:
2) Ghi nhí: Tõ tr¸i nghÜa ®­îc dïng trong thÓ ®èi, nh»m t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh t­¬ng ph¶n, g©y Ên t­îng m¹nh, lµm cho lêi nãi thªm sinh ®éng.
14
“Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?”
Tiết 39 : Từ trái nghĩa
I) Thế nào là từ trái nghĩa
II) Sử dụng từ trái nghĩa
III) Bài tập
? Tìm các cặp từ trái nghĩa trong bài ca dao sau và cho biết tác dụng của chúng.
lên
xuống
cạn
đầy
 Tác dụng làm nổi bật cuộc đời lận đận vất vả của cò, những nghịch cảnh ngang trái mà cò gặp phải trong lúc kiếm ăn (đó cũng là cuộc đời của người nông dân dưới chế độ phong kiến).
Bµi tËp 1: T×m c¸c tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u ca dao, tôc ng÷ sau:

a. ChÞ em nh­ chuèi nhiÒu tµu,
TÊm lµnh che tÊm r¸ch, ®õng nãi nhau nhiÒu lêi.
b. Sè c« ch¼ng giµu th× nghÌo,
Ngµy ba m­¬i TÕt thÞt treo trong nhµ.
c. Ba n¨m ®­îc mét chuyÕn sai
¸o ng¾n ®i m­în, quÇn dµi ®i thuª.
d. §ªm th¸ng n¨m ch­a n»m ®· s¸ng,
Ngµy th¸ng m­êi ch­a c­êi ®· tèi.

lành
rách
giàu
nghèo
ngắn
dài
Đêm
Ngày
sáng
tối
Bài tập 2: Tìm những từ trái nghĩa với những từ in đậm trong những cụm từ sau:
cá tươi
tươi
hoa tươi
ăn yếu
Yếu
học lực yếu
chữ xấu
Xấu
đất xấu
><
cá ươn
><
hoa khô
><
ăn khỏe
><
học lực giỏi
><
chữ đẹp
><
đất tốt
Bµi tËp 4 (sgk 129): H·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n vÒ t×nh c¶m quª h­¬ng, cã sö dông tõ tr¸i nghÜa

“Ai sinh ra mµ ch¼ng cã mét quª h­¬ng. Khi xa quª ai mµ ch¼ng nhí. T«i còng vËy. Khi xa, t«i nhí hÕt th¶y nh÷ng g× thuéc vÒ quª. Nh­ng cã lÏ t«i nhí nhÊt lµ con s«ng quª. T«i nhí nã trong nh÷ng ngµy n¾ng Êm ¸p n­íc s«ng lÊp l¸nh nh­ d¸t b¹c, nhí c¶ nh÷ng ngµy m­a n­íc µo ¹t x« bê. Nhí c¶ con n­íc khi v¬i, khi ®Çy. Nhí nh÷ng con thuyÒn khi xu«i khi ng­îc. T«i nhí tÊt c¶ nh÷ng g× g¾n bã víi dßng s«ng.”
H­íng dÉn VỀ NHÀ
- Học thuộc ghi nhớ.
- Hoàn thành bài tập vào vở.
- Chuẩn bị "Luyện nói: Văn biểu cảm về sự vật, con người"
Xin chân thành cảm ơn
các thầy, cô giáo và các em