Bài 10. Từ trái nghĩa

chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ ngữ văn 7b
Ngµy 3 th¸ng 11 n¨m 2010
Xanh
Chín
Trái- quả
? Quan sát hình ảnh các em thấy quả ở trong tranh này có đặc điểm gì về màu sắc?
KIểM TRA BàI Cũ
? Thế nào là Từ đồng nghĩa? Từ đồng nghĩa gồm những loại nào?
><
Quan sát tranh và tìm ra một cặp từ đồng nghĩa tương ứng?(đây là gì).

I. ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa.
1.VÝ dô 1: §äc l¹i b¶n dÞch th¬ C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh cña T­¬ng Nh­ vµ b¶n dÞch th¬ NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª cña TrÇn Träng San. Dùa vµo kiÕn thøc ®· häc ë TiÓu häc, t×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa.

C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh
§Çu gi­êng ¸nh tr¨ng räi,
Ngì mÆt ®Êt phñ s­¬ng.
NgÈng ®Çu nh×n tr¨ng s¸ng,
Cói ®Çu nhí cè h­¬ng.


NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª
TrÎ ®i, giµ trë l¹i nhµ,
Giäng quª kh«ng ®æi, s­¬ng pha m¸i ®Çu.
GÆp nhau mµ ch¼ng biÕt nhau,
TrÎ c­êi hái: “Kh¸ch tõ ®©u ®Õn lµng?”
Tiết 39: Từ trái nghĩa
Cặp từ trái nghĩa:
- Ngẩng >< cúi
Trái ngược nhau về hoạt động (tư thế)của đầu
-"Trẻ >< già"
Trái ngược nhau về tính chất (tuổi tác)
- "Đi >< trở lại"
Trái ngược về sự di chuyển


+


* Tõ tr¸i nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau.
Khóc - Cười
Gầy - Béo
Quan sát các hình ảnh sau và đưa ra các cặp từ trái nghĩa tương ứng?
1
2
NH?M-M?
2.vd2. Hãy tìm từ trái nghĩa với từ Già trong các trường hợp sau:
Người già > <
Rau già > <
Cau già > <
người trẻ
rau non
cau non
Bài tập : Nối từ ở cột A với từ ở cột B để tạo thành một căp từ trái nghĩa


- (áo) lành dữ
- (vị thuốc) lành sứt, mẻ
- (tính) lành rách
- (bát) lành độc
A
B
+
1/ Hồi hương ngẫu thư
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi : "Khách từ đâu đến làng ?"
(Trần Trọng San dịch)
Tác dụng
=> Tạo ra phép đối , khái quát quãng đời xa quê, nêu cảnh ngộ biệt li của tác giả. Giúp cho câu thơ nhịp nhàng, cân xứng.
2/ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương .
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Tương Như dịch)
=> Tạo ra phép đối, làm nổi bật tình yêu quê hương tha thiết của nhà thơ.
II. Sử dụng từ trái nghĩa
A: Bạn Tuấn lớp cậu dạo này có đi học đều không?
B: Cậu ấy cứ đi buổi đực buổi cái ấy mà.
Tác dụng
=> Làm cho lời nói thêm sinh động và gây ấn tượng
*ví dụ:

Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
? Vậy sử dụng từ trái nghĩa trong nh?ng tru?ng h?p n�o?
Bài tập:
Tìm và nêu tác dụng của việc sử dụng cặp từ trái nghĩa trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẵn giữ tấm lòng son.

III- Luyện tập
Bài tập 1: Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
- Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nặng lời.
- Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi tết thịt treo trong nhà.
- Ba năm được một chuyến sai,
áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Bài 2 : Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm rừ sau đây:


cá tươi
hoa tươi
> < cá khô
> < hoa héo
Xấu
chữ xấu
đất xấu
> < chữ đẹp
> < đất tốt
Yếu
ăn yếu
học lực yếu
> < ăn khỏe
Tươi
>< học lực giỏi
Bài 3: Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau:
- Chân cứng đá ....... - Vô thưởng vô......
- Có đi có...... - Bên ....... bên khinh
- Gần nhà.... ngõ - Buổi .......buổi cái
- Mắt nhắm mắt...... - Bước thấp bước .........
- Chạy sấp chạy ......... - Chân ướt chân.........
mềm
lại
xa
mở
ngửa
phạt
trọng
đực
cao
ráo
Bài tập
Sống đục sao bằng thác trong
trẻ cậy cha già cậy con của mình
Giày thừa guốc thiếu mới xinh
Thói đời giàu trọng nghèo khinh thấy buồn
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con
“Trời xanh đất rộng” bao la
“Kính trên nhường dưới” mới là người ngoan
Đừng có “đoán già đoán non”
“Xấu người đẹp nết” còn hơn đẹp người
A
B
c
Giờ học kết thúc Xin được cảm ơn các thầy giáo cô giáo và các em học sinh