Bài 10. Từ trái nghĩa

Chào mừng các thầy cô giáo
tới dự giờ môn Ngữ văn
lớp 7a
chào mừng các thầy cô giáo
Tới dự giờ môn Ngữ văn
Lớ 7A2
1/ Từ đồng nghĩa là gì? Có những loại từ đồng nghĩa nào? Kể ra?
kiểm tra bài cũ
2/ Cha tôi được Nhà nước tặng Huân chương Lao động Hạng nhất.
* Em hãy tìm từ đồng nghĩa với từ tặng?
 cho, biếu,…
kiểm tra bài cũ
? Từ lành – rách có phải là cặp từ đồng nghĩa không? Vì sao?
 Từ lành – rách không phải là cặp từ đồng nghĩa mà là cặp từ trái nghĩa. Vậy thế nào là từ trái nghĩa và sử dụng từ trái nghĩa như thế nào?
TUẦN : 10
TiẾT: 39
4
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê

Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
-Hạ Tri Chương-
Trần Trọng San dịch
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
-Lý Bạch-
Tương Như dịch
* Dựa vào kiến thức đã học ở bậc Tiểu học, em hãy tìm những cặp từ trái nghĩa trong hai bản dịch thơ trên.
Ngẩng
Cúi
Trẻ
đi


*Ví dụ1: Các cặp từ trái nghĩa trong hai bản dịch thơ:
I.Thế nào là từ trái nghĩa ?
già
trở lại
5
* Các cặp từ trên có nghĩa trái ngược nhau dựa trên những cơ sở hay tiêu chí nào?
1.Ví dụ:
Động từ - sự di chuyển: rời khỏi hay trở lại nơi xuất phát.
Động từ - hoạt động của đầu theo hướng lên hoặc xuống
Tính từ - chỉ tuổi tác
Cơ sở chung
Đi - trở lại
Trẻ - già
Ngẩng - cúi
Các cặp từ trái nghĩa
? Từ những VD trên, em hiểu thế nào là từ trái nghĩa?
Kết luận 1
Các từ trái nghĩa là các từ có nghĩa trái ngược nhau dựa trên một cơ sở chung nào đó.
NHÌN HÌNH TÌM
TỪ TRÁI NGHĨA
VUI
CƯỜI
KHÓC
BUỒN
Cao
Thấp
><
10
11
Nhỏ (Bé)
To (Lớn)
><
Béo
><
Gầy
12
TR? >< GI�
a. Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
b. Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
c. Ba năm được một chuyến sai
�o ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
d. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

lành
rách
giàu
nghèo
ngắn
dài
Đêm
Ngày
sáng
tối
BT1-(SGK/129): Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
Ví dụ 2:
Tìm từ trái nghĩa với từ "già" trong trường hợp: rau già, cau già
rau già
cau già
Dựa trên cơ sở chung là nêu lên tính chất của sự vật.
?Từ “già” trong các VD trên có đặc điểm gì đáng chú ý?
Từ “già” là từ nhiều nghĩa, thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa.
><
><
rau non
cau non
Quần áo lành
Món ăn lành
Tính lành
Bát lành
Quần áo rách
Món ăn độc
Tính ác (d?)
Bát vỡ (m?)
Hãy tìm các từ trái nghĩa với từ "lành" trong các trường hợp sau:
><
><
><
><
? Trong trường hợp một từ nhiều nghĩa thì sẽ như thế nào?
Kết luận 2
Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
I.Thế nào là từ trái nghĩa?
2. Ghi nhớ :
1. Ví dụ:
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.


- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
So sánh các cách nói sau:
Lưu ý: Cần phải nắm được từ trái nghĩa thì mới sử dụng từ được chính xác.

Trường hợp 1:
Trường hợp 2:
Cái áo này giá cao.

Cái áo này giá hạ.

Anh ấy có trình độ cao.

Anh ấy có trình độ hạ.

(thấp)
I.Thế nào là từ trái nghĩa?
BT2-(SGK/129). Tìm những từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
tươi
yếu
xấu
>< cá ươn (khô)
cá tươi
hoa tươi
ăn yếu
học lực yếu
chữ xấu
đất xấu
>< đất tốt
>< hoa héo (tàn, khô)
>< học lực giỏi
>< ăn khỏe (mạnh)
>< chữ đẹp
I.Thế nào là từ trái nghĩa?
II.Sử dụng từ trái nghĩa
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?
(Hạ Tri Chương - Trần Trọng San dịch)
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Lý Bạch -Tương Như dịch)
1. Ví dụ :
? Trong hai bài thơ dịch trên, việc sử dụng các từ trái nghĩa có tác dụng gì?
- ngẩng >< cúi: tạo ra phép đối, góp phần thể hiện tâm tư trĩu nặng, tình cảm nhớ quê của nhà thơ.
- trẻ >< già; đi >< trở lại: tạo phép tiểu đối, làm nổi bật sự thay đổi về vóc người, tuổi tác...của chính nhà thơ ở hai thời điểm khác nhau và khẳng định một điều không thay đổi là nhà thơ vẫn là con người của quê hương.
I.Thế nào là từ trái nghĩa?
23
II.Sử dụng từ trái nghĩa
Bài tập
24
“Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?”
? Tỡm cỏc c?p t? trỏi nghia trong b�i ca dao sau v� cho bi?t tỏc d?ng c?a chỳng:
lên
xuống
cạn
đầy
 Tác dụng làm nổi bật cuộc đời lận đận vất vả của cò, những nghịch cảnh ngang trái mà cò gặp phải trong lúc kiếm ăn (đó cũng là cuộc đời của người nông dân dưới chế độ phong kiến).
6/ Vô thưởng vô ……
7/ Bên trọng bên ……
8/ Buổi đực buổi……
9/ Bước thấp bước …
10/ Chân ướt chân…
phạt .
khinh .
cái .
cao .
ráo .
BÀI TẬP 3 ( SGK/ tr. 129):
Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau:
1/ Chân cứng đá…
2/ Có đi có…
3/ Gần nhà … ngõ.
4/ Mắt nhắm mắt…
5/ Chạy sấp chạy …
mềm.
về.
xa
mở .
ngửa .
Chân cứng đá mềm
So sánh 2 cách diễn đạt sau:
Cách 1:
“ Chào đồng chí! Chúc đồng chí đi chí bền, lực khoẻ, vượt qua được mọi khó khăn,nguy hiểm nhé! Đi nhé!”
Cách 2:
“ Chào đồng chí! Chúc đồng chí đi chân cứng đá mềm nhé! Đi nhé!”

=> Gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động
2. Ghi nhớ :
? Từ các VD trong các bài thơ và trong các câu thành ngữ, em thấy từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối có tác dụng gì?
I.Thế nào là từ trái nghĩa?
II.Sử dụng từ trái nghĩa
1. Ví dụ :
 Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
I.Thế nào là từ trái nghĩa:
II.Sử dụng từ trái nghĩa:
III.Luyện tập
Bài tập 4 (sgk 129): Hãy viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa

"Ai sinh ra mà chẳng có một quê hương. Khi xa quê ai mà chẳng nhớ. Tôi cũng vậy. Khi xa, tôi nhớ hết thảy những gì thuộc về quê. Nhưng có lẽ tôi nhớ nhất là con sông quê. Tôi nhớ nó trong những ngày nắng ấm áp nước sông lấp lánh như dát bạc, nhớ cả những ngày mưa nước ào ạt xô bờ. Nhớ cả con nước khi vơi, khi đầy. Nhớ những con thuyền khi xuôi khi ngược. Tôi nhớ tất cả những gì gắn bó với dòng sông."
Trò chơi ô chữ:
M
T
R
ừ
G
N
T
ớ
H
R
A
ắ
T
ử
C
N
N
Ê
L
I
á
G
N
I
ạ
ĩ
B
P
H
N
G
ư
ở
a
ấ
ư
T
x
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Điền từ thích hợp vào ô trống
Câu 1 : ...kính dưới nhường
Câu 3:Chân ..chân ráo
Câu 2:Nửa .. nửa lo
Câu 5:Buổi đực buổi ...
Câu 8: Vô .. vô phạt
Câu 7:Chạy sấp chạy ..
Câu 4: Mềm nắn .. buông
Câu 6:Có đi có ..
Câu 9: Bước .. bước cao
Câu 11: Gần nhà .. ngõ
Câu 10: .... cực thái lai
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
1
Học b�ài
Ph?n ghi nhớ.
2
Làm bài tập số 4 sgk/129
3
Chuẩn bị bài "Luyện nói văn biểu cảm về sự vật, con người"
31
giờ học kết thúc
4