Bài 10. Từ trái nghĩa

CHÀO MỪNG THẦY CÔ
ĐẾN DỰ GI? THAM L?P

Myõ Hieäp, ngµy 22 th¸ng 10 năm 2010
Giáo viên thực hiện: VOế THề PHUẽNG
? D?c thuoọc pha�n phieõn aõm, dũch nghúa, dũch thụ baứi "caỷm nghổ trong ủeõm thanh túnh"cuỷa Lớ Baùch
Kiểm tra bài cũ
Ngữ văn
Bài 10 - Tiết 39
Từ trái nghĩa
Tiết 39 Tệỉ TRA�I NGHểA
I. Thế nào là từ trái nghĩa
Ví dụ 1 :
Xét hai bản dịch thơ
1. Ví dụ.
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Lí Bạch - Tương Như dịch)
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: "Khách ở đâu đến làng?"
(Hạ Tri Chương - Trần Trọng San dịch)
? Tìm các cặp từ trái nghĩa trong hai bài thơ trên?
1. Ví dụ 1 : Xét hai bản dịch thơ
Trẻ
già
Cúi
đi
trở lại
Ngẩng
CÁC CẶP TỪ TRÁI NGHĨA
Ngẩng > < Cúi
Trẻ > < Già
Đi > < Trở lại


=> Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa
trái ngược nhau

Ví dụ 2

? Tìm từ trái nghĩa với từ "già" trong trường hợp "rau già, cau già" ?
- già (rau già, cau già)

- già (người già) > < trẻ (người trẻ)

=> "Già" là từ nhiều nghĩa

? Từ các ví dụ về các cặp từ "già - trẻ"; "già - non" ở trên cho ta biết từ "già" thuộc loại từ nào ?

? Từ đó em có nhận xét gì về mối liên hệ giữa từ nhiều nghĩa với hiện tượng trái nghĩa?

=> Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau
Tiết 39 Từ trái nghĩa
I. Thế nào là từ trái nghĩa

> < non (rau non, cau non)

1.Ví dụ

? Tìm từ trái nghĩa với các từ in đậm trong những trường hợp sau:

- quả chín
Chín
- cơm chín

- áo lành
Lành
- bát lành
> < quả xanh
> < cơm sống
> < áo rách
> < bát vỡ
Quan sát các hình sau và tìm cặp từ trái nghĩa thích hợp cho chúng:
Giàu-nghèo
To - nhỏ
Cao-thấp

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa


? Qua những ví dụ trên em hiểu thế nào là từ trái nghĩa ?

2. Ghi nhớ
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
II. Sử dụng từ trái nghĩa.
1. Ví dụ 1.
? Nêu tác dụng của việc sử dụng các cặp từ trái nghĩa trong hai bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" và "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê".

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
II. Sử dụng từ trái nghĩa.
1. Ví dụ 1.
? Nêu tác dụng của việc sử dụng các cặp từ trái nghĩa trong hai bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" và "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê".

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa


II. Sử dụng từ trái nghĩa.


1. Ví dụ


? Nêu tác dụng của việc sử dụng các cặp từ trái nghĩa trong hai bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" và "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê".


Ví dụ 1.

Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Lí Bạch - Tương Như dịch)


=> Từ trái nghĩa tạo thế đối làm nổi bật diễn biến tâm trạng của nhân vật trữ tình
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: "Khách ở đâu đến làng?"
(Hạ Tri Chương - Trần Trọng San dịch)


=> Từ trái nghĩa tạo vế đối, tạo hình tượng tương phản làm nổi bật sự thay đổi về tuổi tác, vóc dáng của tác giả sau một thời gian dài xa quê.

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
II. Sử dụng từ trái nghĩa.

? Tìm một số thành ngữ có sử dụng các cặp từ trái nghĩa ?


1.Ví dụ


- Tham bát bỏ mâm - Tả xung hữu đột
- Sống dở chết dở - Thả mồi bắt bóng
- Sớm nắng chiều mưa - Nhiều no ít đủ

? Việc sử dụng các cặp từ trái nghĩa trong việc tạo thành ngữ có tác dụng như thế nào ?


=> Tác dụng: Từ trái nghĩa tạo hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh và làm cho lời nói thêm sinh động
Mời các em hoạt động nhóm
Ví dụ 2

Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
II. Sử dụng từ trái nghĩa.

? Từ các ví dụ trên cho em thấy việc sử dụng từ trái nghĩa trong khi nói, khi viết có tác dụng như thế nào?

2. Ghi nhớ
Sử dụng từ trái nghĩa trong thế đối:
- Tạo hình tượng tương phản
- Gây ấn tượng mạnh
- Làm cho lời nói thêm sinh động
Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
II. Sử dụng từ trái nghĩa.


III. Luyện tập

Bài tập 1: Tìm các từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau:

a. Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
b. Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
c. Ba năm được một chuyến sai
áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
d. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

lành
rách
giàu
nghèo
ngắn
dài
Đêm
Ngày
sáng
tối
BÀI TẬP 2: Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
caự tửụi
tửụi
hoa tửụi
aờn yeỏu
yeỏu
hoùc lửùc yeỏu
chửừ xaỏu
xaỏu
ủaỏt xaỏu
> < cá ươn

> < hoa héo
> < ăn khỏe

> < học lực giỏi
> < chữ đẹp

> < đất tốt
Câu3: Viết một đoạn văn ngắn(từ 3 đến 4
câu) về tình cảm quê hương,có sử dụng từ
trái nghĩa?
Tiết 39 Từ trái nghĩa
I.Thế nào là từ trái nghĩa
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
II. Sử dụng từ trái nghĩa.
Sử dụng từ trái nghĩa trong thế đối:
- Tạo hình tượng tương phản
- Gây ấn tượng mạnh
- Làm cho lời nói thêm sinh động
III. Luyện tập

Trò chơi ô chữ:
M
T
R
ừ
G
N
T
ớ
H
R
A
ắ
T
ử
C
N
N
Ê
L
I
á
G
N
I
ạ
ĩ
B
P
H
N
G
ư
ở
a
ấ
ư
T
x
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Điền từ thích hợp vào ô trống
Câu 1 : ...kính dưới nhường
Câu 3:Chân ..chân ráo
Câu 2:Nửa .. nửa lo
Câu 5:Buổi đực buổi ...
Câu 8: Vô .. vô phạt
Câu 7:Chạy sấp chạy ..
Câu 4: Mềm nắn .. buông
Câu 6:Có đi có ..
Câu 9: Bước .. bước cao
Câu 11: Gần nhà .. ngõ
Câu 10: .... cực thái lai
H­íng dÉn TÖÏ HOÏC
Qua văn bản "Sau phút chia
ly".Tìm các từ trái nghĩa .
- Chu�n b� bài mới "LuyƯn n�i: V�n biĨu c�m vỊ s� v�t, con ng��i".
Đề bài:Cảm nghỉ về tình bạn.
Xin chân thành cảm ơn
các thầy, cô giáo và các em