Bài 10. Từ trái nghĩa

Tiết 39 - Tiếng Việt


Từ trái nghĩa
Tiết 39 Từ TRáI NGHĩA
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
1.Tìm hiểu ví dụ
* Ví dụ 1
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giừơng ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.

Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: " Khách từ đâu đến làng?"
Tiết 39 - Từ trái nghĩa
I. Thế nào là từ trái nghĩa?
Ghi nhớ (Sgk-T128)
* Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
* Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
*Bài tập nhanh
1.Tìm từ trái nghĩa với từ " Chín" trong các trường hợp sau:
- Cơm chín > <
- Lúa chín > <
Sống
Xanh
2. Hãy tìm các cặp từ trái nghĩa mô tả các bức tranh sau:
=>Từ nhiều nghĩa->thuộc nhiều nhóm từ đồng nghĩa
Béo
Gầy
Khỏe
Yếu
Già
Trẻ
Nhỏ
To
Cười
Khóc
THẢO LUẬN NHÓM
1/- Việc sử dụng từ trái nghĩa trong bài thơ “Hồi hương ngẫu thư” có tác dụng gì ? (nhóm 1)
2/- Việc sử dụng từ trái nghĩa trong bài thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" có tác dụng gì ? (nhóm 2)
3/- Tìm một số thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa . Nêu tác dụng của việc sử dụng từ trái nghĩa trong các thành ngữ đó ? ( nhóm 3 + nhóm 4)
II. Sử dụng từ trái nghĩa
=> Tạo ra phép đối, làm nổi bật tình yêu quê hương tha thiết luôn thường trực của Lí Bạch.Giúp câu thơ cân đối ,nhịp nhàng.
=> Tạo ra phép đối , khái quát ngắn gọn quãng đời xa quê, nêu sự đối lập về vóc dáng,tuổi tác.của tác giả. Giúp cho câu thơ nhịp nhàng, cân xứng.
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi : "Khách từ đâu đến làng ?"
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương .
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
Tác dụng
2/ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
1/Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
=> Tạo các hình tượng tương phản,làm cho lời nói thêm sinh động và gây ấn tượng
3/-Lªn voi xuèng chã.
- Ch¹y sÊp ch¹y ngöa.
- §æi tr¾ng thay đen.
- Lªn th¸c xuèng ghÒnh.
- Cã míi níi cò.
§iÒu nÆng tiÕng nhÑ.
- GÇn nhµ xa ngâ…
* Cho ví dụ:
" Cô ấy xinh nhưng lười"
Theo em"lười" và"xinh"có phải là cặp từ trái nghĩa không?
Vì sao?
Trả lời:
"Lười" và "xinh" ở VD trên không phải là các cặp từ trái nghĩa.
Vì : "Lười" chỉ tính cách bên trong
"Xinh" chỉ hình thức bên ngoài
=> Không cùng nằm trong mối quan hệ tương liên( không
cùng trường nghĩa)
* Lưu ý: các cặp từ trái nghĩa phải cùng nằm trong mối quan hệ tương liên( cùng nằm trong một trường nghĩa)
II. Sử dụng từ trái nghĩa
Ghi nhớ : Sgk- T 128
Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối,tạo các hình tượng tương phản,gây ấn tượng mạnh,làm cho lời nói thêm sinh động.
III. Luyện tập
Bài tập 1:Tìm những từ trái nghĩa trong câu ca dao tục ngữ sau:
b. Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà

c. Ba năm được một chuyến sai
áo ngắn đi mượn quần dài đi thuê
d. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
?=>Lành> ?=> Giàu > < Nghèo
?=> Ngắn > < Dài
?=> Đêm > < Ngày
Sáng > < Tối
a. Ch? em nhu chu?i nhi?u t�u,
T?m l�nh che t?m rỏch,d?ng núi nhau nhiềul?i.

2. Bài tập 2: Tìm các từ trái nghĩa với những từ in
đậm trong các cụm từ sau đây
a. Tươi <
Cá tươi
Hoa tươi
b. Yếu <
Ăn yếu
Học lực yếu
c. Xấu <
Chữ xấu
Đất xấu
> < Ươn
> < Héo
> < Khoẻ
> < Giỏi
> < Đẹp
> < Tốt
TỪ TRÁI NGHĨA
Nhìn hình
đoán thành ngữ
có cặp từ trái nghĩa
NHắM-Mở
Mắt nhắm mắt mở
Nước mắt ngắn nước mắt dài
Ngắn - dài
Đầu voi đuôi chuột
Đầu - đuôi
Kẻ khóc người cười
Từ trái nghĩa
Khái niệm
Là những từ có nghĩa trái
ngược nhau.

Tính chất :
Cặp từ trái nghĩa phải
dựa trên mét cơ sở chung.
- Một từ nhiều nghĩa thuộc nhiều
cặp từ trái nghĩa khác nhau.
Cách sử dụng :
Được sử dụng trong thể đối,tạo hình tượng
tương phản,gây ấn tượng mạnh.
- Học thuộc các ghi nhớ
- Làm bài tập 3,4
- Chuẩn bị bài: "Luyện nói : Văn biểu cảm về
sự vật, con người