Bài 10. Từ trái nghĩa

Thứ 3 ngày 01 tháng 11 năm 2011
Câu hỏi:
1/ Thế nào là từ đồng nghĩa? Từ đồng nghĩa có mấy loại? Đó là những loại nào?
2/ Phân biệt nghĩa của nhóm từ trong các từ đồng nghĩa sau: tu, nhấp, nốc.
Kiểm tra bài cũ:
Trả lời câu 2:
+ Tu: Uống nhiều và liền một mạch.
+ Nhấp: Uống lần một ít bằng cách chỉ mớm đầu môi
để thưởng thức hương vị.
+ Nốc: Uống nhiều và hết ngay trong một thời gian ngắn.
Em có nhận xét gì về những hình ảnh dưới đây?
Cười
Khóc
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương
( Tương Như dịch )
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
(Trần Trọng San dịch )
? Em hãy tìm từ trái nghĩa trong 2 bản dịch thơ trên.
? Em có nhận xét gì về nghĩa của các cặp từ trên?

I- Thế nào là từ trái nghĩa?

cơ sở về hoạt động của đầu theo hướng lên, xuống.
cơ sở về tuổi tác.
cơ sở về sự tự di chuyển rời khỏi hay trở lại nơi xuất phát
? Dựa vào cơ sở nào em biết các cặp từ trên có nghĩa trái ngược nhau?
- Ngẩng >< cúi :
- trẻ >< già:
- Đi >< trở lại:
? Qua tìm hiểu các cặp từ trên, em hiểu thế nào là từ trái nghĩa?

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.


? Hãy tìm từ trái nghĩa với từ già trong trường hợp: rau già và cau già.
Rau non.
? Em có nhận xét gì nghĩa từ già trong các trường hợp trên?
=> Già: là từ nhiều nghĩa, thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
Rau già > <
Cau già > <
cau non

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
GIÀ
TRẺ
CAO
THẤP
NGẮN
DÀI
NHỎ
TO


I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương
( Tương Như dịch )
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
(Trần Trọng San dịch )
? Việc sử dụng từ trái nghĩa trong 2 ví dụ trên có tác dụng gì?
=>Tạo hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh.

Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
Xét ví dụ sau:
A: Bạn Tuấn của lớp cậu dạo này có đi học đều không?
B1: Cậu ấy cứ đi buổi đực buổi cái ấy mà.
B2: Cậu ấy đi học không đều đâu.
? Dùng từ trái nghĩa trong câu B1 trên có tác dụng gì?
=> Làm cho lời nói thêm sinh động.
Ghi nhớ 2/SGK.
? So sánh 2 câu trả lời B1 và B2, câu nào sinh động hơn?
? Trong khi nói và viết, sử dụng từ trái nghĩa sẽ tạo ra tác dụng gì?

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
Bài tập 1: Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
- Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nặng lời.
- Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi tết thịt treo trong nhà.
- Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
III- Luyện tập:

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
Ghi nhớ 2/SGK.
Bài tập 2: Tìm từ trái nghĩa với các từ in đậm trong các cụm từ sau:
tươi:
Cá tươi
Hoa tươi
> < cá ươn
> < Hoa héo
yếu:
Ăn yếu
Học lực yếu
> < ăn khỏe
> < Học lực giỏi
xấu:
chữ xấu
Đất xấu
> < chữ đẹp
> < đất tốt

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
III- Luyện tập:
Ghi nhớ 2/SGK.
BÀI TẬP 3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
11
Q U E N
N
M Ề M
1- Trước lạ sau……..
Ê
L Ạ I
3- Có đi có ……..
Í
G Ầ N
4- ……nhà xa ngõ
G
N
5- Mắt nhắm mắt …
6- Chạy sấp chạy……
N G Ử A
N
Ư
7- Vô thuởng vô ………
P H Ạ T
H
T
K H I N H
8- Bên trọng bên……
K
I
N
H
9- Buổi ……….buổi cái.
Đ Ự C
Ư
10- Chân uớt chân……
R Á O
R
11- Khôn nhà ……..chợ.
D Ạ I
D
Mật mã
2- Chân cứng đá …...
Ờ
Ớ
10
Bài tập 4: Viết đoạn văn ngắn ( 5-7 câu) về tình yêu quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.
Nội dung:
+ Ca ngợi vẻ đẹp, sự trù phú của quê hương, đất nước.
+ Vẻ đẹp của con người trong cuộc sống.
+ Tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương.
+ Cảm nghĩ, mong ước, việc làm của bản thân đối với quê hương.

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
III- Luyện tập:
Ghi nhớ 2/SGK.
Ai sinh ra mà chẳng có một quê hương. Khi xa quê ai mà chẳng nhớ. Tôi cũng vậy. Khi xa, tôi nhớ hết thảy những gì thuộc về quê. Nhưng có lẽ tôi nhớ nhất là con sông quê. Tôi nhớ nó trong những ngày nắng ấm áp nước sông lấp lánh như dát bạc, nhớ cả trong những ngày mưa nước ào ạt xô bờ. Nhớ cả con nước khi vơi, khi đầy. Nhớ những con thuyền khi ngược khi xuôi. Tôi nhớ tất cả những gì gắn bó với dòng sông.
Bài tập 4: Viết đoạn văn ngắn ( 5 - 7 câu) về tình yêu quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.

I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
III- Luyện tập:
Ghi nhớ 2/SGK.

Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc nội dung bài học.
Tìm từ trái nghĩa trong thơ văn.
Luyện tập BT4.
Soạn bài Luyện nói: Chuẩn bị các đề bài SGK: Tổ 1: đề 1, tổ 2: đề 2, tổ 3: đề 3, tổ 4: đề 4.
I- Thế nào là từ trái nghĩa?
- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ trái nghĩa khác nhau.
II- Sử dụng từ trái nghĩa:
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay
(Ca dao)
III- Luyện tập:
Ghi nhớ 2/SGK.
Giờ học kết thúc
XIN CẢM ƠN CÁC EM