Bài 10. Từ trái nghĩa

Chào mừng
quý thầy cô
đến dự giờ
LỚP 7A3
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Thế nào là từ đồng nghĩa ?
- Từ đồng nghĩa được chia
thành mấy loại? Đó là những
loại nào?
Chân, đầu, núi.
Cổ, áo, khăn.
Chạy, sức, đồng hồ.
Ăn, xơi, chén.
?
Dòng nào dưới đây có những từ đồng nghĩa?
Khóc > < Cười
Em có nhận xét gì về hai hình ảnh dưới đây:
Tiết 39
TỪ TRÁI NGHĨA
Ví dụ 1:
Tìm các cặp từ trái nghĩa trong bản dịch thơ.
CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Lí Bạch – Tương Như dịch)
Ngẩng
Cúi
I. THẾ NÀO LÀ TỪ TRÁI NGHĨA?
Tìm các cặp từ trái nghĩa trong bản dịch thơ.
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
(Hạ Tri Chương – Trần Trọng San dịch)
Ngẩng >< cúi
Trẻ >< già
đi >< trở lại
Trẻ
già
đi
trở lại
Ví dụ 1:
 Tính từ
Động từ
 Động từ
Cặp từ trái nghĩa
Cơ sở, tiêu chí chung
Ngẩng >< Cúi
Động từ - Hoạt động của đầu (theo hướng lên hoặc xuống)
Tính từ - Chỉ tuổi tác
Động từ - Di chuyển (rời khỏi hoặc trở lại nơi xuất phát)
Trẻ >< già
đi >< trở lại
Cặp từ trái nghĩa
THẢO LUẬN NHÓM
- Tìm từ trái nghĩa với những từ sau: dài, cao, sạch, hiền.
- Dựa trên cơ sở nào mà em tìm được từ trái nghĩa với những từ trên ?
- dài>< ngắn -> Trái nghĩa về chiều dài
- cao>< thấp -> Trái nghĩa về chiều cao
- sạch>< bẩn -> Trái nghĩa về phương diện vệ sinh
- Hiền >< ác -> Trái nghĩa về tính cách
Đáp án
Quan sát hình và tìm cặp từ trái nghĩa.
NHỎ > < TO
VIỆC TỐT
VIỆC XẤU
- Già (rau già, cau già)
- Già (người già)
> < Non (rau non, cau non)
> < Trẻ (người trẻ)
-> Già là từ nhiều nghĩa.
Ghi nhớ:
Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
Ví dụ 2:
Tìm từ trái nghĩa với những từ sau?
VD1: Chín: - (quả chín)
- (cơm chín)
? Gạch chân từ trái nghĩa?
VD2: Dòng sông bên lở bên bồi
Bên lở thì đục bên bồi thì trong
? ở VD2 sử dụng từ trái nhĩa có tác dụng gì?
CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Lí Bạch – Tương Như dịch)
II. SỬ DỤNG TỪ TRÁI NGHĨA:
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
(Hạ Tri Chương – Trần Trọng San dịch)
Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Nước non lân đận một mình,
Thân cò trải qua nhiều vất vả, gian truân, nguy hiểm bấy nay.
Trông cho chân cứng đá mềm
Trời yên biển lặng mới yên tấm lòng.
Trông cho sức lực khoẻ, dẻo dai, vượt qua mọi khó khăn, trở ngại, trời yên biển lặng mới yên tấm lòng.
So sánh hai cách diễn đạt sau và nhận xét.
CÁCH 1
CÁCH 2
Tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, sinh động.
Bình thường
Ví dụ:
Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
II. SỬ DỤNG TỪ TRÁI NGHĨA
- Ba chìm bảy nổi.
- Đầu xuôi đuôi lọt.
- Lên bổng xuống trầm.
- Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược.
- Chó tha đi, mèo tha lại
* Những câu thành ngữ
Bài tập 1. Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
a/ Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
b/ Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
c/ Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
d/ Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
tối
rách
lành
giàu
nghèo
ngắn
dài
Đêm
Ngày
sáng
III. LUYỆN TẬP:
Bài tập 2. Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
cá tươi
tươi
hoa tươi
ăn yếu
yếu

chữ xấu
xấu
đất xấu
>< chữ đẹp
>< đất tốt
>< cá ươn
>< hoa héo
>< ăn khoẻ
>< học lực giỏi
III. LUYỆN TẬP:
học lực yếu
III. LUYỆN TẬP:
Bài tập 3. Điền từ thích hợp vào chỗ trống
Câu 1: Chân cứng đá ……..
Câu 2: Có đi có…..
Câu 4: Mắt nhắm mắt……..
Câu 3: Gần nhà …… ngõ
Câu 5: Chạy sấp chạy ………
Câu 8: Buổi …… buổi cái
Câu 6: Vô thưởng vô ………
Câu 7: Bên ………. bên khinh
Câu 9: Bước thấp bước ……
Câu 10: Chân ướt chân ……
mềm
lại
xa
mở
ngửa
phạt
trọng
đực
cao
ráo
Ai sinh ra mà chẳng có quê hương. Khi xa quê ai mà chẳng nhớ. Tôi cũng vậy. Khi xa, tôi nhớ hết thảy những gì thuộc về quê. Nhưng có lẽ tôi nhớ nhất là con sông quê. Tôi nhớ nó trong những ngày nắng ấm áp nước sông lấp lánh như dát bạc, nhớ cả những ngày mưa nước ào ạt xô bờ. Nhớ cả con nước khi vơi, khi đầy. Nhớ những con thuyền khi xuôi, khi ngược. Tôi nhớ tất cả những gì gắn bó với dòng sông.
Bài tập 4. Viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.
III. LUYỆN TẬP:
ĐUỔI HÌNH BẮT CHỮ
Đầu voi đuôi chuột
Đầu - đuôi
Nh?m - M?
Mắt nhắm mắt mở
Nước mắt ngắn nước mắt dài
ngắn - dài
Kẻ khóc người cười
Khóc – cười
Từ trái nghĩa
Khái niệm
Là những từ có nghĩa trái
ngược nhau.

Tính chất
Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc
nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
Cách sử dụng
Được sử dụng trong thể đối tạo hình
tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh.
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
1. Hướng dẫn tự học:
- Học thuộc ghi nhớ, xem lại các ví dụ và bài tập.
- Tìm các cặp từ trái nghĩa được sử dụng để tạo hiệu quả diễn đạt trong một số văn bản đã học.
2. Chuẩn bị bài mới:
Luyện nói: Văn biểu cảm về sự vật, con người.
- Làm dàn ý và tập nói theo dàn ý .
- Phân công: Tổ 1 làm đề 1, tổ 2 làm đề 2, tổ 3 làm đề 3, tổ 4 làm đề 4.
- Đọc bài tham khảo: Quà bánh tuổi thơ.
LỚP 7A3
Chân thành cảm ơn các thầy cô