Bài 10. Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư)

Kiểm tra bài cũ
Quan sát bức tranh sau:
* Hình ảnh trên gợi nhớ đến bài thơ Đường nào?
* Đọc thuộc lòng bài thơ (phần phiờn õm v� dịch thơ):
* Nêu nghệ thuật và nội dung của bài thơ?
Tiết 38 H?I HUONG NG?U THU
(Ng?u nhiờn vi?t nhõn bu?i m?i v? quờ)
-Hạ Tri Chương-
I. Tìm hiểu chung
Tác giả:
-Hạ tri chương (659-744)
- Quê: Vĩnh Hưng-Việt Châu (tỉnh Chiết Giang)
- Đỗ Tiến Sĩ năm 695,làm quan trên 50 năm
-Phong cách thơ:nhẹ nhàng,thanh đạm,gợi cảm,biểu lộ một trái tim hồn hậu đáng yêu
.
-Sự nghiệp:
Ông còn để lại 20 bài thơ, trong đó bài Hồi hương ngẫu thư là nổi tiếng nhất.
* Đọc:
Giọng chậm buồn, câu 3 giọng hơi ngạc nhiên , câu 4 giọng cao hơn ở câu hỏi
2.Tác phẩm
Phiên âm
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Trẻ cười hỏi: Khách từ đâu đến làng?

(Trần Trọng San dịch)
Dịch nghĩa
Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?
Dịch thơ
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?

( Phạm Sĩ Vĩ dịch)
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư (nguyên tác)

*Thể thơ :
- Nguyên tác: thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Dịch thơ: lục bát.
* Hoàn cảnh sáng tác:
Sau hơn 50 năm làm quan ở kinh đô Trường An,nay cáo quan trở về quê,sự việc và cảm xúc dâng trào khi võa ®Æt ch©n lªn mảnh quê nhà viết bài thơ
*Phương thức biểu đạt:
Biểu cảm (tự sự,miêu tả)
II. Phân tích văn bản:
1/ Hai câu thơ đầu:
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Phiên âm
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.

Dịch nghĩa
Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng.

Dịch thơ
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
( Phạm Sĩ Vĩ dịch)
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
(Trần Trọng San dịch )
- Dịch chưa sát nghĩa:m?n mao t?i
II. Phân tích văn bản:
1/ Hai câu thơ đầu:
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
(Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng.)
-Nghệ thuật:
Đối (tiểu đối),cặp từ trái nghĩa,phương thức kể, tả
=> Khái quát ngắn gọn cuộc đời xa quê; sự thay đổi v� khụng thay d?i c?a nhà thơ
=> Lµm næi bËt t×nh c¶m g¾n bã, son s¾t, thuû chung cña t¸c gi¶ ®èi víi quª nhµ.
2/ Hai câu thơ cuối:

Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai ?
(Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?)
-
Phiên âm
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?

Dịch nghĩa
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?
Dịch thơ
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?
( Phạm Sĩ Vĩ dịch )
Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Trẻ cười hỏi: Khách từ đâu đến làng?
(Trần Trọng San dịch)
-Dịch chưa sát nghĩa từ “bất tương thức”,bản dịch của Trần Trọng San bỏ mất đối tượng-nhi đồng,
bỏ mất động từ “cười”
2/ Hai câu thơ cuối:

Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai ?
(Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?)
-Nghệ thuật:
tự sự,biểu cảm
giọng điệu bi hài,
=> T©m tr¹ng: Lóc ®Çu ng¹c nhiªn bÊt ngê  buån tñi và tự trách mình đau đớn,xãt xa cïng Ëp ®Õn.
=> t×nh yªu quª h­¬ng s©u nÆng cña t¸c gi¶ .
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
- Sử dụng phép đối.
- Giọng điệu vừa khách quan, hóm hỉnh, vừa ngậm ngùi.
2. Nội dung:
Bài thơ thể hiện tình yêu thắm thiết của tác giả với quê hương.


3. Ghi nhớ:
Bài thơ biểu hiện một cách chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu quê hương thắm thiết của một người sống xa quê lâu ngày, trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê cũ.
So sánh điểm giống nhau và khác nhau về chủ đề và phương thức biểu đạt của hai bài thơ: "Tĩnh dạ tứ" và "Hồi hương ngẫu thư".
a, Giống nhau:
- Chủ đề: tình yêu quê hương sâu nặng .
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm .
b, Khác nhau
- Cách thức thể hiện chủ đề :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": từ nơi xa nghĩ về quê hương.
+ Bài "Hồi hương ngẫu thư": từ quê hương nghĩ về quê hương .
- Phương thức biểu cảm :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": biểu cảm trực tiếp .
+ Bài " Hồi hương ngẫu thư": biểu cảm gián tiếp .
Bài tập
C©u 1: Bµi th¬ “Håi h­¬ng ngÉu th­” ®­îc t¸c gi¶ viÕt trong hoµn c¶nh nµo?
A. Míi rêi quª ra ®i
B. Xa nhµ xa quª ®· l©u
C. Xa quª rÊt l©u nay míi trë vÒ
D. Sèng ë ngay quª nhµ
C©u 2: T©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong bµi th¬ lµ g×?
A. Vui mõng, h¸o høc khi trë vÒ quª
B. Buån th­¬ng tr­íc c¶nh quª
h­¬ng nhiÒu ®æi thay
C. NgËm ngïi, hÉng hôt khi trë thµnh kh¸ch l¹ gi÷a quª h­¬ng
D. §au ®ín, luyÕn tiÕc khi ph¶i xa chèn kinh thµnh

Hướng dẫn về nhà:
- Học thuộc lòng bài thơ.
- Viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về quê hương.
- Soạn bài: "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" (Đỗ Phủ).
Cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh