Bài 10. Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư)

CHÀO MỪNG CÁC CÔ ĐẾN DỰ GIỜ.
Kiểm tra bài cũ
Quan sát bức tranh và trả lời các câu hỏi:
* Hình ảnh trên gợi nhớ đến bài thơ Đường nào?
* Đọc thuộc lòng bài thơ (ph?n phiờn õm v� d?ch tho)?
* Nêu nghệ thuật và nội dung của bài thơ?
* Nghệ thuật:
Từ ngữ giản dị, lời ít ý nhiều; vừa miêu tả được cảnh trăng sáng vừa nói lên tình cảm của nhà thơ với quê hương.
* Nội dung:
Thể hiện tình cảm yêu quê hương tha thiết sâu sắc của nhà thơ.
Phiªn ©m
Sàng tiền minh nguyệt quang,
Nghi thị địa thượng sương.
Cử đầu vọng minh nguyệt,
Đê đầu tư cố hương.

DÞch th¬
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
Tĩnh dạ tứ
T? : Van - Nh?c- H?a
Gi�o vi�n: Nguy?n Anh Vu
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ
Mơn Ng? Van
Ti?t : 38
HỒI HƯƠNG NGẪU THƯ
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
*Nội dung bài học:
I. T�c gi?- T�c ph?m :
1 Cấu trúc:
II. Đọc :
a. Hai câu đầu
2. Phân tích .
V. Luyện tập - củng cố
IV. Ghi nh?
III. Tìm hi?u van b?n:
a. Thể thơ:
b. Phương thức biểu đạt.
1. T�ác gi?:

2. Tác phẩm
b. Hai câu cu?i
Quy ước nội dung ghi bảng:
Tổng kết về giá trị nội dung, ý nghĩa,
nghệ thuật
Nhận xét, phân tích về hình thức nghệ thuật
Ngữ liệu,từ ngữ được trích dẫn từ văn bản trong quá trình phân tích.
-

I. T�c gi?, t�c ph?m :
1- Tác gi?:
- H? Tri Chuong (659-744) Quờ: Vinh Hung,Vi?t Chõu(Tiờu Son, Chi?t Giang)
- D? ti?n si (695), h?c t?p v� l�m quan hon 50 nam ? Tr�ng An. Tr?i qua 4 d?i vua d?u du?c tr?ng d?ng.
- D? l?i cho d?i hon 20 b�i tho, trong dú n?i ti?ng nh?t l� 2 b�i "H?i huong ng?u thu"
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư
- Kỳ Nhị (nguyên tác):
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư
- Kỳ Nhất (nguyên tác):
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiểu vấn: Khách tòng hà xứ lai?

Li biệt gia hương tuế nguyệt đa
Cận lai nhân sự bán tiêu ma.
Duy hữu môn tiền Kính Hồ thủy
Xuân phong bất cải cựu thời ba.
Phiên âm
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Phiên âm
Bài thơ: Hồi Hương Ngẫu Thư - Kỳ Nhất (nguyên tác)


2. Tác phẩm
- Sỏng tỏc ngay khi tỏc gi? v?a d?t chõn v? t?i quờ sau bao nhiờu nam xa cỏch (nam 744)
1- T�ác gi?:
II. Đọc:
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
? Em hiểu " ngẫu thư" (ngẫu nhiên viết) ở đây có nghĩa là gì?
Tình cảm, cảm xúc được bộc lộ một cách ngẫu nhiên.
" Ngẫu nhiên viết" vì tác giả không chủ định làm thơ ngay lúc mới đặt chân tới quê hương.
I. T�c gi?, t�c ph?m :
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải , mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến , bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?

Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng.
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?
DỊCH
NGHĨA
PHIÊN
ÂM

Khi đi trẻ, lúc về già Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao Giọng quê không đổi ,sương pha mái đầu.
Trẻ con nhìn lạ không chào Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Hỏi rằng : Khách ở chốn nào lại chơi? Trẻ cười hỏi:”Khách từ đâu đến làng ?“
(Phaïm Só Vó dịch, trong Thô Đöôøng tập 1 (Traàn Troïng San dịch,trong Thô Đöôøng
NXB Văn học-Haø Noäi,1987 ) tập 1 Baéc Ñaåu - SaøiGoøn,1966)

Dịch
Thơ
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
II.Đọc:
Phiên âm
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
Dịch nghĩa
Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai
đã rụng.
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Trẻ cười hỏi: Khách từ đâu đến làng?
(Trần Trọng San dịch, trong Thơ Đường, tập I
Bắc Đẩu, Sài Gòn, 1966)
- Dịch không sát nghĩa từ : "không chào"
- Mất từ: ti?u (cu?i)
Dịch thơ
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?
( Phạm Sĩ Vĩ dịch, trong Thơ Đường, tập I
NXB Văn học, Hà Nội, 1987)
---------------
------------
---------------------
------------
-------------------
-----------
---------------------------
- Dịch chưa sát nghĩa :"Sương pha mái đầu"
- Mất từ: "nhi đồng"
---------------------
---------
----------------
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Thơ lục bát.
Th?t ngụn t? tuy?t Du?ng lu?t
1 Cấu trúc:
* B?n dịch :
II. Đọc:
b. Phương thức biểu đạt:
 Bieåu caûm thoâng qua töï söï
a. Thể thơ:
I. T�c gi?, t�c ph?m :
III. Tìm hi?u van b?n
* Nguyên tác:
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiểu vấn: Khách tòng hà xứ lai?

( , có 3 vần)
tiểu
luật trắc
, vần bằng
hồi
tồi.
lai
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
Thiếu tiểu li gia lão đại hồi
Khi đi trẻ, lúc về già
 Sử dụng từ ngữ đối lập (tiểu đối)
- Thiếu tiểu
Gia
Li>< Hồi
><
Lão đại
/
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi
V
C

gia
Thiếu tiểu li gia>< lão đại hồi
Li
Hồi
/
C
V
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li>< Hồi
><
Lão đại
-Khái quát cuộc đời của tác giả
-Nhấn mạnh ý nghĩa trở về của tác giả.
-Tạo nhịp điệu cân đối cho lời thơ.
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li>< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải, mấm mao tồi.
Hương âm
Hương âm vô cải
1. Giọng quê: (hẹp) tiếng nói, ngữ điệu mang bản sắc của địa phương
2. Giọng quê: (rộng) hồn quê, chất quê, dấu ấn của quê hương trong tâm hồn mỗi con người.
bất
vô
Giọng nói không đổi, vẫn mang bản sắc quê hương.
Dù trải qua bao thăng trầm của cuộc đời vẫn giữ được hồn quê.
Hương âm cải, mấm mao tồi
bất
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li>< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải
>< mấm mao tồi
V
/
/
C
C
V
Khẳng định sự bền bỉ của tình cảm tác giả đối với quê hương
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li >< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải
>< mấm mao tồi
? S? d?ng ph�p ti?u d?i, k?t h?p k?, t? d? bi?u c?m; l?i tho v?a ch�n th?c v?a tu?ng trung.
Tình cảm gắn bó sâu nặng và bền chặt của tác giả đối với quê hương.
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li >< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải
>< mấm mao tồi
? S? d?ng ph�p ti?u d?i, k?t h?p k?, t? d? bi?u c?m; l?i tho v?a ch�n th?c v?a tu?ng trung.
Tình cảm gắn bó sâu nặng và bền chặt của tác giả đối với quê hương.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức.
Tiếu vấn : Khách tòng hà xứ lai ?
Việc tác giả gặp bọn trẻ và được chúng xem như người lạ ngay trên chính quê hương mình
 Cùng không nhận ra nhau.
bất tương thức
Khách tòng hà xứ lai.
 Bọn trẻ hồn nhiên, hiếu khách khi gặp người lạ.
 Điều hợp lí: vì tác giả đã thay đổi, và quê hương cũng đã đổi thay.
b. Hai câu cu?i:
 vui mừng, hy vọng
buồn tủi.
ngậm ngùi, hụt hẫng.
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li >< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải
>< mấm mao tồi
? S? d?ng ph�p ti?u d?i, k?t h?p k?, t? d? bi?u c?m; l?i tho v?a ch�n th?c v?a tu?ng trung.
Tình cảm gắn bó sâu nặng và bền chặt của tác giả đối với quê hương.
 Đưa ra tình huống bất ngờ
Nhịp thơ biến đổi ở câu cuối (2/ 5)
Giọng điệu hóm hỉnh mà ngậm ngùi.
Thể hiện tâm trạng ngậm ngùi, tình yêu quê của tác giả trong tình huống bi hài: làm khách lạ trên chính quê hương mình.
- Nhi đồng tương kiến, bất tương thức.
Tiếu vấn : Khách tòng hà xứ lai?
/
2
5
b. Hai câu cu?i:
1. Nh?n xột v? cỏch bi?u hi?n tỡnh c?m, gi?ng di?u, tõm tr?ng c?a tỏc gi? trong 2 cõu tho d?u v� 2 cõu tho cu?i?
Câu hỏi thảo luận ( 3 phỳt)
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
2.Từ tình cảm tác giả, em có suy nghĩ gì về tình cảm của bản thân đối với quê hương?
Tiết 38 - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
a. Hai câu đầu :
2. Phân tích:
1 Cấu trúc:
II. Đọc:
III. Tìm hi?u van b?n
I. T�c gi?, t�c ph?m :
- Thiếu tiểu
Li >< Hồi
><
Lão đại
Hương âm vô cải
>< mấm mao tồi
? S? d?ng ph�p ti?u d?i, k?t h?p k?, t? d? bi?u c?m; l?i tho v?a ch�n th?c v?a tu?ng trung.
Tình cảm gắn bó sâu nặng và bền chặt của tác giả đối với quê hương.
 Đưa ra tình huống bất ngờ
Nhịp thơ biến đổi ở câu cuối (2/5)
Giọng điệu hóm hỉnh mà ngậm ngùi.
Thể hiện tâm trạng ngậm ngùi, tình yêu quê của tác giả trong tình huống bi hài: làm khách lạ trên chính quê hương mình.
- Nhi đồng tương kiến, bất tương thức.
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
b. Hai câu sau:
IV. Ghi nh?:
SGK/128
IV. Luy?n t?p-C?ng c?:
1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?
A.Thất ngôn bát cú B.Thất ngôn tứ tuyệt
C.Ngũ ngôn tứ tuyệt D. Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
2: Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ :
A.Phép tiểu đối.
B.Taïo tình huoáng baát ngôø.
C.Biểu cảm qua tự sự.
D.Tất cả các biện pháp nghệ thuật trên.


Vui mõng, h¸o høc
khi trë vÒ quª

§au ®ín, luyÕn tiÕc
khi ph¶i rêi xa chèn
kinh thµnh

Buồn thương trước
cảnh quê hương
nhiều thay đổi

Bồi hồi, háo hức rồi ngËm ngïi,
hôt hÉng khi trë thµnh kh¸ch l¹
gi÷a quª h­¬ng
A
B
C
D
3. Tâm trạng của tác giả trong bài thơ là gì?
So sánh điểm giống nhau và khác nhau về chủ đề và phương thức biểu đạt của hai bài thơ: "Tĩnh dạ tứ" và "Hồi hương ngẫu thư".
Bài tập
a, Giống nhau:
- Chủ đề: tình yêu quê hương sâu nặng .
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm .
b, Khác nhau
- Cách thức thể hiện chủ đề :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": từ nơi xa nghĩ về quê hương.
+ Bài "Hồi hương ngẫu thư": từ quê hương nghĩ về quê hương .
- Phương thức biểu cảm :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": biểu cảm trực tiếp .
+ Bài " Hồi hương ngẫu thư": biểu cảm gián tiếp .
Học thuộc lòng bài thơ (phần phiên âm, dịch nghĩa); mở rộng các yếu tố Hán- Việt trong bài.
Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết văn (tiết 42).
Soạn bài “ Nhà tranh bị gió thu phá”.
+ Tinh thần nhân đạo của Đỗ Phủ.
+ Hiểu vai trò, tác dụng các yếu tố tự sự, miêu tả trong biểu cảm.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Bài học kết thúc
Cám ơn!