Bài 10. Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư)

Ch�o m?ng cỏc th?y cụ
giỏo v? d? gi? tham l?p 7A3
GV Nguyễn Thị Tình Thương
Trường THCS Tân Hiệp
Kiểm tra bài cũ
Quan sát bức tranh sau:
* Hình ảnh trên gợi nhớ đến bài thơ Đường nào?
Tỏc gi? b�i tho l� ai?
Câu 2: Tiết học này chúng ta sẽ tìm hiểu bài thơ nào Tác giả là ai? Có mối quan hệ như thế nào với Lí bạch?
Hạ Tri Chương là bạn vong niên của Lí
Bạch ( bạn không phân biệt tuổi tác).
Tiết 38 H?I HUONG NG?U THU
(Ng?u nhiờn vi?t nhõn bu?i m?i v? quờ)
-Hạ Tri Chương-
1. Tìm hiểu chung
a.T¸c gi¶:
+ Quê:
- Vĩnh Hưng thuộc Việt Châu (nay là
Hợp Phố tỉnh Quảng Đông)
+ Bản thân:
- Giỏi về văn từ, kiến thức uyên bác, tính
tình phóng khoáng.
- Được người đương thời gọi là Ngô trung tứ sĩ
(Bốn danh sĩ đất Ngô).
+ Sự nghiệp:
- Đỗ Tiến Sĩ làm đến Bí thư giám
Ông còn để lại 20 bài thơ, trong đó bài Hồi hương ngẫu thư là nổi tiếng nhất.
+ Cuộc đời: Trẻ từ giã quê hương ra đi để mưu
tìm công danh. Làm quan ở kinh đô Trường An
hơn 50 năm. Năm 85 tuổi mới trở về quê hương

Hạ Tri Chương
(659 - 744)
b. Tác phẩm:
*Ho�n c?nh ra d?i: Vaờn baỷn laứ moọt trong hai baứi Ho�i hửụng ngaóu thử raỏt noồi tieỏng cuỷa Haù Tri Chửụng, ủửụùc vieỏt sau hụn naờm mửụi naờm xa queõ, khi la�n ủa�u tieõn ủaởt chaõn ve� ủeỏn queõ.
*Thể loại:
- Nguyên tác: Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Dịch thơ: Thể thơ lục bát.
* T? khú: SGK.
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư - Kỳ Nhất (nguyên tác)

Hồi hương ngẫu thư kì nhị
-Hạ Tri Chương-
Phiên âm:
Li biệt gia hương tuế nguyệt đa
Cận lai nhân sự bán tiêu ma
Duy hữu môn tiền Kính Hồ thủy
Xuân phong bất cải cựu thời ba.
Dịch thơ:
Trải bao năm tháng xa quê
Chuyện đời điểm lại nửa bề tiêu vong
Chỉ còn trước cửa hồ trong
Gió xuân không xóa những vòng sóng xưa.

Hồi Hương Ngẫu Thư (Thơ phổ nhạc)

Thơ phóng tác: Vương Ngọc Long
(Ý thơ Hạ Tri Chương)
Nhạc: Mai Đức Vinh

Ra đi thuở hãy còn thơ
Tuổi già mới được ngày mơ trở về
Thưa rằng chẳng mất giọng quê
Tóc sương điểm bạc lòng tê tái sầu
Người quen cảnh cũ còn đâu
Bạn xưa chẳng nhận ra nhau...nghẹn ngào
Trẻ con lạ lẫm lao xao
Hỏi cười “ Khách lạ phương nào đến đây ? “
Đời như gió thoảng mây bay
Xa quê nào biết tháng ngày trôi qua
Chơi vơi lá rụng sân nhà
Đìu hiu vườn cũ nhạt nhòa lệ rơi
Long đong góc bể chân trời
Bạn bè đếm được mấy người còn đây
Thoảng nghe con nước thở dài
Lung linh Hồ Kính nhà ai gợn sầu
Mặc đời lắm cảnh bể dâu
Gió Xuân chẳng đổi thay màu sóng xưa
Phiên âm
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
Dịch nghĩa
Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai
đã rụng.
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Trẻ cười hỏi: Khách từ đâu đến làng?
(Trần Trọng San dịch, trong Thơ Đường, tập I
Bắc Đẩu, Sài Gòn, 1966)
- Dịch không sát nghĩa từ : "không chào"
- Mất từ: " cu?i"
Dịch thơ
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?
( Phạm Sĩ Vĩ dịch, trong Thơ Đường, tập I
NXB Văn học, Hà Nội, 1987)
---------------
------------
---------------------
------------
-------------------
-----------
---------------------------
- Dịch chưa sát nghĩa :"Sương pha mái đầu"
- Mất từ: "nhi đồng"
---------------------
---------
----------------
2. Tỡm hi?u văn bản:
a. D?c:
b.Tỡm hi?u van b?n:
* Nhan d?:
+ H?i :Tr? v?
+ Huong: l�ng, quờ huong
+ Ng?u: tỡnh c?, ng?u nhiờn
+ Thu: chộp, vi?t ghi l?i
=> Ng?u nhiờn vi?t nhõn bu?i m?i v? quờ.
-Ngẫu nhiên viết, nhưng tình cảm không bộc lộ ngẫu nhiên mà luôn thường trực trong trái tim nhà thơ.
* Nội dung- nghệ thuật:
Hai c©u th¬ ®Çu:
ThiÕu tiÓu li gia, l·o ®¹i håi,
H­¬ng ©m v« c¶i, mÊn mao tåi.
(Rêi nhµ tõ lóc cßn trÎ, giµ míi quay vÒ,
Giäng quª kh«ng ®æi, nh­ng tãc mai ®· rông.)
=> Phép tiểu đối, phương thức kể, tả
=> Kh¸i qu¸t ng¾n gän cuéc ®êi xa quª; sù thay ®æi và không thay đổi của nhµ th¬
 T¹o giäng ®iÖu: BÒ ngoµi d­êng nh­ kh¸ch quan, b×nh th¶n (kÓ l¹i c¸c sù viÖc) song ph¶ng phÊt mét c¶m xóc buån, båi håi tr­íc sù ch¶y tr«i cña thêi gian vµ thÓ hiÖn tÊm lßng cña t¸c gi¶ víi quª h­¬ng.

2/ Hai câu thơ cuối:
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai.
(Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?)
Khách ở chốn nào lại chơi?
? Trong l?i h?i c?a tr? con, l?i năo khi?n nhă tho dau l�ng nh?t?
? Bị coi là khách ngay giữa quê mình, giữa nơi chôn rau cắt rốn, diều này cú vô lí khụng? Vỡ sao?
 §iÒu nµy kh«ng v« lÝ v×:
+ T¸c gi¶ ®· thay ®æi.
+ Quª hương còng ®· thay ®æi: ngöôøi giaø ñaõ maát, ngöôøi cuøng tuoåi khoâng coøn ai, treû con thì khoâng bieát.
Nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong hai câu thơ thể hiện tâm trạng của tác giả?
? Tỡnh hu?ng b?t ng?, cõu h?i tu t? ? Tạo giọng điệu bi hài thấp thoáng ẩn hiện sau những lời tường thuật khách quan, hóm hỉnh.
Vi?c b? b?n tr? con coi l� kh�ch d� t�c d?ng d?n th�i d?, t�m tr?ng c?a t�c gi? nhu th? n�o?
 Lóc ®Çu ng¹c nhiªn bÊt ngê  buån tñi ngËm ngïi xãt xa cïng Ëp ®Õn.

Thảo luận nhóm:3 phút


(?) Bài thơ "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê" thể hiện điều gì? Em cảm nhận đuợc gì về tình quê hương thông qua bài thơ?

Ghi nhớ:
Bài thơ biểu hiện một cách chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu quê hương thắm thiết của một người sống xa quê lâu ngày, trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê cũ.
So sánh điểm giống nhau và khác nhau về chủ đề và phương thức biểu đạt của hai bài thơ: "Tĩnh dạ tứ" và "Hồi hương ngẫu thư".
. Bài tập
a, Giống nhau:
- Chủ đề: tình yêu quê hương sâu nặng .
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm .
b, Khác nhau
- Cách thức thể hiện chủ đề :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": từ nơi xa nghĩ về quê hương.
+ Bài "Hồi hương ngẫu thư": từ quê hương nghĩ về quê hương .
- Phương thức biểu cảm :
+ Bài "Tĩnh dạ tứ": biểu cảm trực tiếp .
+ Bài " Hồi hương ngẫu thư": biểu cảm gián tiếp .
Bài tập củng cố:
C©u 1: Bµi th¬ “Håi h­¬ng ngÉu th­” ®­îc t¸c gi¶ viÕt trong hoµn c¶nh nµo?
A. Míi rêi quª ra ®i
B. Xa nhµ xa quª ®· l©u
C. Xa quª rÊt l©u nay míi trë vÒ
D. Sèng ë ngay quª nhµ
C©u 2: T©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong bµi th¬ lµ g×?
A. Vui mõng, h¸o høc khi trë vÒ quª
B. Buån th­¬ng tr­íc c¶nh quª
h­¬ng nhiÒu ®æi thay
C. NgËm ngïi, hÉng hôt khi trë thµnh kh¸ch l¹ gi÷a quª h­¬ng
D. §au ®ín, luyÕn tiÕc khi ph¶i xa chèn kinh thµnh

Hướng dẫn về nhà:
- Học thuộc lòng bài thơ.
- Viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về quê hương.
- Soạn bài: "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" (Đỗ Phủ).
Cảm ơn thầy cô đã về dự
buổi học ngày hôm nay