Bài 10. Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư)

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô về dự buổi học
ngày hôm nay
1. Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” của Lí Bạch (bản phiên âm và dịch thơ).
Kiểm tra bài cũ:
Nhµ th¬ LÝ B¹ch ®­ưîc mÖnh danh lµ
“Tiªn th¬” («ng tiªn lµm th¬)

TÜnh d¹ tø lµ mét bµi th¬ §ư­êng luËt
TÜnh d¹ tø lµ mét bµi th¬ tø tuyÖt cæ thÓ
Bài thơ là nỗi niềm hoài hưuơng của
ngưuời con xa xứ .
A
B
C
D
2, Trong nh÷ng nhËn xÐt sau, nhËn xÐt nµo kh«ng ®óng ?
- Hạ Tri Chương (659 - 744); quê ở: Vĩnh Hưng, Việt Châu (nay thuộc huyện Tiêu Sơn, tỉnh Chiết Giang - Trung Quốc), đỗ tiến sĩ năm 695.
- Ông có trên 50 năm làm quan ở kinh đô Trường An, để lại cho đời hơn 20 bài thơ. Trong đó có hai bài Hồi huương ngẫu thưu là nổi tiếng nhất.
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư
- Kỳ Nhị (nguyên tác):
Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư
- Kỳ Nhất (nguyên tác):
Dịch nghĩa
Còn trẻ ra đi, lão mới về
Tóc thưa cằn cỗi, tiếng còn quê
Trẻ con trông thấy mà không biết
Cười hỏi " Khách từ mô đến tê ? "


Năm tháng xa nhà chắc đã lâu
Bạn bè mất nửa, nửa về đâu
Hồ Gương trước cửa lung linh nước
Gió chẳng làm thay gợn sóng sầu
Dịch nghĩa
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Hoàn cảnh sáng tác:
Thể thơ :
+ Phiên âm:
Tìm hiểu chung


1. Tác giả:
2. Tác phẩm

Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật -> thể trắc (tiếng thứ 2 trong câu 1 là thanh trắc).
+ Bản dịch bài thơ: Thể thơ lục bát.
- Nhan đề bài thơ:
+ "Ngẫu nhiên viết"chứ không phải tình cảm của ông đối với quê hương bộc lộ một cách ngẫu nhiên,bất chợt.
+ Từ "ngẫu" không làm giảm giá trị của bài thơ mà còn làm tăng ý nghĩa bài thơ lên gấp bội.
- Nhịp lẻ: 4/3, câu cuối: 2/5.
- Gieo vần: Câu 1 và câu 2. Vần "ôi".

Trong lần về quê cuối cùng, sau 50 năm xa quê(năm 744)
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải , mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?
B¶n dÞch 1: B¶n dÞch 2:
Khi đi trẻ, lúc về già Trẻ đi già trở lại nhà,
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao Giọng quê không đổi , sương pha mái đầu.
Trẻ con nhìn lạ không chào Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi? Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng ?”

(PHẠM SĨ VĨ dịch, trong THƠ ĐƯỜNG tập 1 (TRẦN TRỌNG SAN dịch,trong THƠ ĐƯỜNG
NXB Văn học,HÀ NỘI,1987) TËp 1- BẮC ĐẨU,SÀI GÒN,1966)
Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?

PHIÊN
ÂM
B¶n dÞch 1 B¶n dÞch 2
Khi đi trẻ, lúc về già Trẻ đi già trở lại nhà,
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Trẻ con nhìn lạ không chào Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Hỏi rằng :Khách ở chốn nào lại chơi? Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng ?”

(PHẠM SĨ VĨ dịch, trong THƠ ĐƯỜNG- tập 1 (TRẦN TRỌNG SAN dịch,trong THƠ ĐƯỜNG
NXB Văn học,HÀ NỘI,1987) TËp 1- BẮC ĐẨU,SÀI GÒN,1966)


I. Đọc- Hiểu chi tiết: 1. Đọc
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Dịch
Thơ

Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về,
Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng.
Trẻ con gặp mặt, không quen biết,
Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến?

DỊCH
NGHĨA
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Tìm hiểu chung:
II. Đọc- Hiểu chi tiết:
1.Đọc:
2.Chú thích từ :
? Giải nghĩa từ bằng cách nối các từ Hán Việt ở cột A với nghĩa của từ ở cột B sao cho phù hợp?
A
B

Tóc mai

Giọng quê

Không đổi

Cùng nhau
Hỏng, rơi rụng
1
C
B
A
2
3
4
5
D
E
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
1-> B, 2-> C, 3-> A, 4->E, 5-> D

Hương âm

Vô cải

Mấn mao

Tồi

Tương
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Tìm hiểu chung:
II. Đọc - Hiểu chi tiết:
3. Bố cục: 2 phần

a. Hai câu thơ đầu:
4. Phân tích tác phẩm:
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?

(PHẠM SĨ VĨ dịch, trong THƠ ĐƯỜNG tập 1
,
NXB Văn học,HÀ NỘI,1987 )


Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Bản dịch 1:
a. Hai câu thơ đầu:
4. Ph©n tÝch t¸c phÈm:

Sau hơn 50 năm xa quê, khi trở về nhà thơ đã có sự thay đổi gì? Tại sao có sự thay đổi đó? Còn điều gì không đổi thay?
Câu thơ 1 và câu thơ 2 dùng phương thức biểu đạt gì? Hai câu thơ này nói về ai?
Khi đi trẻ, lúc về già
Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao.
( Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi,
Hương âm vô cải, mấn mao tồi)

Em hiểu thế nào là giọng quê? Giọng quê không thay đổi đã nói lên điều gì?
? Em có nhận xét gì về tính chất của các hình ảnh, chi tiết được kể, tả đây?
+ Nghệ thuật: đối, tương phản, biểu cảm qua tự sự và miêu tả
( Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi
Hương âm vô cải, mấn mao tồi )
Khi đi trẻ, lúc về già.
Hai câu thơ đầu:
Giọng quê không đổi, tóc đà khác bao
4. Ph©n tÝch t¸c phÈm
Biện pháp nghệ thuật nào được tác giả sử dụng trong 2 câu này?
? Em hãy chỉ ra các biểu hiện của phép đối (tiểu đối) đó trên các phương diện:
- Đối vế câu:
- Đối từ loại:
- Đối cú pháp:
? Nêu tác dụng của việc dùng phép đối ấy ?


Thảo luận theo nhóm:
+ Nghệ thuật: đối, tương phản, biểu cảm qua tự sự và miêu tả
( Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi
Hương âm vô cải, mấn mao tồi )
Khi đi trẻ, lúc về già.
Hai câu thơ đầu:
Giọng quê không đổi, tóc đà khác bao
- Tạo nhịp điệu cân đối cho thơ.
- Khái quát ngắn gọn quãng đời xa quê với những đổi thay.
+ Tác dụng:
- Khẳng định tình quê hương vẫn thủy chung, nguyên vẹn, gắn bó

4. Phân tích tác phẩm
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?

( Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? )

(Nhi đồng tương kiến, bất tương thức,
Tiếu vấn : Khách tòng hà xứ lai ? )
Trẻ con nhìn lạ không chào
Hai câu thơ cuối:
Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi?

Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
4. Ph©n tÝch t¸c phÈm
Có 1 tình huống bất ngờ nào đã xảy ra khi tác giả vừa đặt chân về đến làng?
Việc bọn trẻ vui cười hỏi khách tác động gì đến thái độ và tâm trạng của nhà thơ?
Tại sao nhà thơ vốn quê ở đó lại bị lũ trẻ xem là khách?
Em suy nghĩ gì về tình yêu quê hương trong thời đại hiện nay?
Nếu nhà thơ thường xuyên thăm quê thì liệu có xảy ra cảnh tượng bị coi là khách lạ không?
Với nhà thơ, ấn tượng rõ nhất về bọn trẻ là gì?
Tiết 39 - Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Tác giả - tác phẩm:
II. Đọc , chú thích
4. Phân tích tác phẩm:
a. Hai câu thơ đầu:
b. Hai câu thơ cuối:
- Tình huống bất ngờ, câu hỏi tu từ.
- Hình ảnh, âm thanh vui tươi.
=> Để bộc lộ nỗi ngậm ngùi, chua xót của tác giả trong tình cảm đối với quê hương.
Nghệ thuật:

? 1) Sự biểu hiện tình quê ở hai câu trên và hai câu dưới của bài thơ có gì khác nhau về giọng điệu?

Thảo luận theo nhóm:
? 2) Bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" và bài "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê" khác nhau về tác giả nhưng có điểm chung về tình cảm. Đó là điểm chung nào?

Nhận xét:
C©u 1:
- Hai câu trên bề ngoài giọng thơ bình thản, khách quan song phảng phất buồn.
Hai câu dưới giọng điệu bi hài thấp thoáng, ẩn hiện sau những lời tường thuật khách quan hóm hỉnh.
C©u 2:
Cả hai bài thơ đều diễn tả tình quê hương thắm thiết của con người.
Tiết 39- Bài 10: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
(Hồi hương ngẫu thư) -Hạ Tri Chương-
Tìm hiểu chung:
II. Đọc - Hiểu chi tiết:
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
Nghệ thuật đối, tương phản, tạo tình huống,...
Tình yêu quê hương chân thành, sâu sắc.
3. Ghi nhớ:
Bài thơ biểu hiện một cách chân thực mà sâu sắc, hóm hỉnh mà ngậm ngùi tình yêu quê hương thắm thiết của một người sống xa quê lâu ngày, trong khoảnh khắc vừa mới đặt chân trở về quê cũ.
1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?
A.Thất ngôn bát cú B.Thất ngôn tứ tuyệt
C.Ngũ ngôn tứ tuyệt D.Tự do.
2: Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ?
A.Phép đối B.Tương phản , đối lập
C.Biểu cảm qua tự sự,miªu t¶.
D.Tất cả các biên pháp nghệ thuật trên.
3: Bài thơ trên được tác giả viết trong hoàn cảnh nào?
A.Mới rời quê ra đi
B.Xa nhà,xa quê ®· lâu
C.Xa quê rất lâu nay mới trở về
BÀI TẬP Cñng cè

Vui mõng, h¸o høc
khi trë vÒ quª


§au ®ín, luyÕn tiÕc
khi ph¶i rêi xa chèn
kinh thµnh


Buồn thương trước
cảnh quê hương
nhiều thay đổi

Ngậm ngùi, hụt hẫng
khi trở thành khách lạ
giữa quê hương
A
B
C
D

4. Tâm trạng của tác giả trong bài thơ là gì?
IV. Hướng dẫn về nhà:
- Học thuộc lòng bài thơ ( phiên âm và dịch thơ )
- Viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về quê hương.
- Soạn bài: "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" (Đỗ Phủ).
Cảm ơn thầy cô đã về dự
buổi học ngày hôm nay
Kính chúc các thầy cô giáo và các em mạnh khoẻ
Người thiết kế:
Nguyễn THị Thắm
Giáo viên trường THCS Quảng Phương