Bài 10. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ)

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự
GIờ THĂM LớP 7 A










NGaỳ 29/10/2011
2. Dựa vào kiến thức đã học, hãy xếp các từ: bé, nhỏ bé, to lớn, xa, gần, béo tốt, vào các nhóm sau
A. Nhóm từ đồng nghĩa
B. Nhóm từ trái nghĩa
- bé, nhỏ bé
- to lớn, béo tốt
Kiểm tra bài cũ
- to lớn - nhỏ bé
- xa - gần
1. Thế nào là từ đồng nghĩa?
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
(Tương Như dịch)

NGẫU NHIÊN VIếT NHÂN BUổI MớI Về QUÊ

Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi:" khách từ đâu đến làng?"
(Trần Trọng San dịch )

-Lí Bạch -
- Hạ Tri Chương-
Văn bản 1
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
- Lí Bạch -
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
( Tương Như dịch )
Ngẩng
Cúi
Văn bản 2:
ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
- Hạ Tri Chương -
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: " Khách từ đâu đến làng ? "
( Trần Trọng San dịch)
Trẻ
già
đi,
trở lại
ngẩng - cúi có cơ sở chung là hoạt động của
đầu theo hướng lên xuống.

già - trẻ có cơ sở chung là tuổi tác.

đi - trở lại có cơ sở chung là sự tự di chuyển
rời khỏi nơi xuất phát hay
quay trở lại nơi xuất phát.

? Tìm các cặp từ trái nghĩa tương ứng với các hình ảnh sau:
cao - thấp
vui - buồn
nắng - mưa
( tâm trạng )
( chi?u cao )
( thời tiết )
=> Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau
( xét trên một cơ sở chung nào đó)
? Tìm từ trái nghĩa với từ`già`` trong trường hợp `rau già,
cau già``.
- già:
rau già
cau già
- rau non
- cau non
? Xét về mặt nghĩa, từ già thuộc loại từ nào.
=> Từ già là một từ nhiều nghĩa.
>< trẻ ( tuổi tác)
>< non (Tính chất của
thực vật)
=> Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
- lành:
- áo lành
- bát lành
- Chín
- quả chín
- cơm chín
><
rách (áo rách)
><
mẻ,vỡ,sứt(bát mẻ,bát vỡ,bát sứt)
><
xanh (quả xanh)
><
sống ( cơm sống)
Bài tập nhanh.
?Tìm các từ trái nghĩa với từ lành, chín trong các trường hợp sau:
Lưu ý: Hiện tượng trái nghĩa không phải bao giờ cũng xảy ra đối với toàn bộ ý nghĩa của một từ,mà có tính chất bộ phận, tức là một từ có thể tham gia vào các dãy từ trái nghĩa khác nhau.
Văn bản 1
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
- Lí Bạch -
Đầu giường ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương.
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng,
Cúi đầu nhớ cố hương.
( Tương Như dịch )
=> Cặp từ trái nghĩa ngẩng - cúi cú tỏc d?ng:
- tạo nên phép đối trong hai câu thơ:
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương
- góp phần biểu hiện tâm tr?ng nh? quê hương
sõu s?c của tác giả.
Văn bản 2:
ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
- Hạ Tri Chương -
Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu.
Gặp nhau mà chẳng biết nhau,
Trẻ cười hỏi: " Khách từ đâu đến làng ? "
( Trần Trọng San dịch)
Các cặp từ trái nghĩa trẻ - già; đi - lại cú tỏc d?ng:
- tạo nên v? đối trong câu thơ: Trẻ đi, già trở lại nhà
- nổi bật sự đổi thay của nhà thơ ở hai thời điểm khác nhau: lúc xa quê và lúc trở lại quê
- đồng thời b?c l? n?i ni?m xỳc d?ng của người dó xa quê lâu ngày, nay m?i du?c tr? lại mảnh đất chôn rau cắt rốn.
? Em hãy chia sẻ cùng các bạn một bài thơ mà em thích nhất, trong đó có sử dụng cặp từ trái nghĩa và nêu tác dụng của nó.
Điền các từ trái nghĩa thích hợp để hoàn chỉnh
các thành ngữ sau:
- Mắt nhắm mắt ......
Chạy sấp chạy ......
- Bước thấp bước ......
- Chân ướt chân .......
- Mắt nhắm mắt mở
Chạy sấp chạy ngửa
Bước thấp bước cao
- Chân ướt chân ráo
? Tìm một số thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa và nêu tác dụng của việc dùng các cặp từ trái nghĩa ấy .
Bài 3:
Gần nhà xa ngõ.
Lên thác xuống ghềnh.
- Ba chìm bảy nổi.
=> Tạo hình ảnh tương phản, gây ấn tượng mạnh,làm cho lời nói thêm sinh động.
Thiếu tất cả, ta rất giàu dũng khí,
Sống, chẳng cúi đầu; chết, vấn ung dung.
Giặc muốn ta nô lệ,ta lại hóa anh hùng,
Sức nhân nghĩa mạnh hơn cường bạo.
( Tố Hữu)
? Hãy xác định và phân tích tác dụng của việc sử dụng các cặp từ trái nghĩa trong đoạn thơ.
Để nhấn mạnh,nêu bật được tinh thần yêu nước,ý chí đấu tranh không chịu trước quân thù của nhân dân ta.
Có những từ nếu chỉ xét riêng thì chưa hẳn đã là những từ trái nghĩa,nhưng chúng đã được tác giả sử dụng trong câu thơ trở thành một cặp tương phản về nghĩa dựa trên cơ sở chung là số lượng: Thiếu ở đây có nghĩa là ít,giàu có nghĩa là nhiều.
Luyện tập
Bài 1: SGK/129
Tìm những từ trái nghĩa trong những câu ca dao, tục ngữ sau đây:
- Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nặng lời.
- Số cô chẳng giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
- Ba năm được một chuyến sai,
áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng ,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
rách
lành
nghèo,
giàu
ngắn
dài
sáng
tối.
Đêm
Ngày
Chú ý: Quần và áo không phải là cặp từ trái nghĩa
Bài 2: SGK/129
Tìm các từ trái nghĩa với những từ du?c g?ch chõn trong các cụm từ sau đây:
Luyện tập
>< cá ươn, cá khụ
>< hoa héo, hoa khụ
>< ăn khỏe
> giỏi
>< chữ đẹp
>< đất tốt
Lưu ý: Các cặp từ trái nghĩa thường có khă năng tổ hợp cú pháp giống nhau.Trong một cặp từ trái nghĩa,nếu từ này có thể tổ hợp với một từ nào đó thì từ kia cũng có thể tổ hợp được với từ đó.
Bài 4: SGK/129
Hãy viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương,
có sử dụng từ trái nghĩa.
Gợi ý:
- Hình thức: + Đoạn văn ngắn ( 5 - 7 câu )
+ Có sử dụng từ trái nghĩa
- N?i dung: Đề tài quê hương
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
I
Đ
TRÒ CHƠI GIẢI Ô CHỮ
N
H
À
H
Ơ
T
T
I
Ư
Ơ
G
A
N
D
Ạ
1
2
4
5
6
7
8
10
9
11
Ô chữ thứ 3 gồm 4 chữ cái đó là một từ trái nghĩa với từ héo
M
Ừ
N
G
Ê
N
R
T
I
Á
T
R
3
V
H
Ĩ
A
Ụ
G
N
I
Đ
N
T
H
Ư
Ở
G
N
È
H
N
H
A
N
H
Ô chữ thứ 9 gồm 3 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“sang ”?
Ô chư thứ 2 gồm 4 chữ cái là một từ trái nghĩa với từ” tủi “?
Ô chữ thứ 7 gồm 6 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“ phạt ”?
Ô chữ thứ 5 gồm 4 chữ cái đó là một từ đồng nghĩa với từ “quả”
Ô chữ thứ 11 gồm 5 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“chậm ”?
Ô chữ thứ 6 gồm 2 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“đứng ”?
Ô chữ thứ 8 gồm 5 chữ cái, đólà một từ đồng nghĩa với từ “ dũng cảm”?
Ô chữ thứ 10 gồm 7 chữ cái, đólà một từ đồng nghĩa với từ “ nhiệm vụ ”?
Ô chữ thứ 4 gồm 4 chữ cái, đó là một từ trái nghĩa với từ
“d­íi ”?
Ô chữ thứ nhất gồm 6 chữ cái đó là một từ đồng nghĩa với từ thi nhân
từ trái nghĩa
là những từ có nghĩa trái ngược nhau.
Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
Tạo phép đối.
Tạo các hình tượng tương phản.
Gây ấn tượng mạnh.
Lêi nãi thªm sinh ®éng.
Khái niệm
Sử dụng từ trái nghĩa
(Trong thể đối)
hướng dẫn về nhà :
- Học bài và hoàn thiện bài tập trong vở bài tập
- Tìm các cặp từ trái nghĩa đã được sử dụng để tạo hiệu quả
diễn đạt trong một số văn bản đã học.
Soạn bài- Luyện nói:Văn biểu cảm về sự vật,con người
( Làm phần chuẩn bị ở nhà)
Xin chân thành cảm ơn !