Bài 10. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ)

Phòng giáo dục - đào tạo huyện Duy Tiên
Trường Trung học cơ sở Chuyên Ngoại
Giáo viên: Nguyễn Thị Phương Thảo

Kiểm tra bài cũ:
Xét về mặt nghĩa của từ ở lớp 6 và lớp 7 em đã được học những hiện tượng nào?
*Xét về mặt nghĩa của từ em đã được học những hiện tượng:
Từ nhiều nghĩa (lớp 6)
Từ đồng nghĩa (lớp 7)
Hồi hương ngẫu thư

Trẻ đi, già trở lại nhà,
Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu
Gặp nhau mà chẳng biết nhau
Trẻ cười hỏi: “Khách từ đâu đến làng?”
-Hạ Tri Chương-
Trần Trọng San dịch
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

Đầu giường ánh trăng rọi
Ngỡ mặt đất phủ sương
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương
-Lý Bạch-
Tương Như dịch
3
Ngẩng:
Cúi:
Di:
Trở lại:
Trẻ
Già:
- là hoạt động hướng đầu, hướng mặt lên phía trên => động từ
 
- là hoạt động hạ thấp đầu xuống về phía dưới => động từ
- là hoạt động dời chỗ , di chuyển từ chỗ này đến chỗ khác => động từ
- là hoạt động dời chỗ, di chuyển, quay về, quay lại nơi ban đầu, nơi xuất phát => động từ
-ở vào thời kì tuổi còn ít, cơ thể đang phát triển mạnh, đang sung sức =>tính từ
-ở vào lúc tuổi có những hiện tượng sinh lí suy yếu dần, trong giai đoạn cuối của quá trình sống tự nhiên =>tính từ
rau già
rau non
cau già
cau non
><
><
5
người già
><
người trẻ
- rau già , cau già : sản phẩm trồng trọt ở giai đoạn đã phát triển đầy đủ trong giai đoạn cuối của qúa trình sống tự nhiên, sau đó chỉ có chín hoặc tàn lụi đi
- người già : Con người ở vào tuổi có những hiện tượng sinh lí suy yếu dần, trong giai đoạn cuối của quá trình sống tự nhiên, sau đó chỉ có chết đi
Ghi nhớ 1(SGK/128)
-Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau, xét trên một cơ sở chung nào đó.

-Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.
6
hơn
Lá đùm lá
Một miếng khi bằng một gói khi .
Chết vinh
sống nhục
lành
rách
đói
no
=> Tạo thể đối, làm cho lời nói thêm sinh động, làm nổi bật, nhấn mạnh ý khuyên con người ta nên sống trong sạch, chết cao quí còn hơn sống nhục nhã.
=> Tạo thể đối, làm cho lời nói thêm sinh động, làm nổi bật, nhấn mạnh ý khuyên con người sống phải biết đoàn kết, yêu thương giúp đỡ lẫn nhau, lúc hoạn nạn, đau ốm, .
=> Tạo thể đối, làm cho lời nói thêm sinh động, làm nổi bật, nhấn mạnh ý khuyên con người sống phải biết đoàn kết, yêu thương giúp đỡ lẫn nhau, chia sẻ cho nhau lúc hoạn nạn, đau ốm,.
8
Bánh trôi nước
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy ba với nước non
mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
(Hồ Xuân Hương)
nổi
chìm
Rắn nát
*Chìm>< nổi trong thành ngữ “bảy nổi ba chìm”, rắn>=> Tạo thể đối, làm cho lời thơ thêm sinh động, làm nổi bật số phận bấp bênh chìm nổi của người phụ nữ , họ không được quyền quyết định số phận của mình mà phải lệ thuộc vào người khác
- ngẩng >< cúi:
9
- trẻ >< già; đi >< trở lại:
=>Tạo ra phép đối(đại đối) góp phần thể hiện tâm tư trĩu nặng, tình cảm nhớ quê của nhà thơ.
*Tạo phép đối(tiểu đối) làm nổi bật, nhấn mạnh quãng thời gian xa quê đã lâu dẫn đến sự thay đổi về vóc người, tuổi tác...của nhà thơ và khẳng định một điều không thay đổi đó là giọng quê. Điều đó cho thấy nhà thơ vẫn là con người của quê hương, có tình yêu gắn bó bền vững, thuỷ chung đối với quê hương.
*Tạo ra hai hình tượng trái ngược nhau, tương phản nhau về tuổi tác của tác giả (khi trẻ và khi già)
*Diễn đạt thêm sinh động
Ghi nhớ 2(SGK/128):
Từ trái nghĩa được sử dụng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản, gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
10
BT1-(SGK/129) .Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
Ba năm được một chuyến sai
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê
Ba năm được một chuyến sai
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
12
BT2-(SGK/129).Tìm những từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
tươi
yếu
xấu
cá ươn
(khô)
cá tươi
hoa tươi
hoa héo
ăn yếu
ăn mạnh
(khoẻ)
học lực giỏi
học lực yếu
chữ xấu
chữ đẹp
đất xấu
đất tốt
><
><
><
><
><
><
13
(tàn, khô)
BT3-(SGK/129).Điền các từ trái nghĩa vào các thành ngữ sau:
-Có đi có
-Chân cứng đá
-Gần nhà ngõ
-Chạy sấp chạy
-Mắt nhắm mắt
-Bước thấp bước
-Vô thưởng vô
-Bên bên khinh
-Buổi buổi cái
-Chân ướt chân
mềm
lại
xa
mở
ngửa
phạt
đực
cao
trọng
ráo
14
Bài 4.Viết đoạn văn có sử dụng cặp từ trái nghĩa viết về tình cảm quê hương:

Khi còn bé tôi luôn ôm ấp những ước mơ và những kỉ niệm đẹp. Khi đã lớn tôi làm việc cho quê hương, mong cho quê hương ngày càng trở nên giàu đẹp hơn. Quê tôi bây giờ đã đổi mới rất nhiều so với ngày xưa: đường bê tông, nhà tầng mọc lên san sát, không cần đi xa chỉ vài ba phút đã mua được thứ mình cần, đường điện thì khang trang,… Quê tôi đang trên đà thay da đổi thịt. Tôi luôn tự hào và yêu quê hương tôi .
Quả chín
Cơm chín
Áo lành
Bát lành
Quả xanh
Cơm sống
Áo rách
Bát vỡ
><
><
><
BT5. Tìm từ trái nghĩa cho các từ gạch dưới sau đây:
Tính lành
Tính dữ
><
><
Vị thuốc lành
Vị thuốc độc
><
16
Già
Trẻ
><
BT 6: Dựa vào hình ảnh hãy tìm các cặp từ trái nghĩa cho phù hợp
17
Cao
Thấp
><
18
Lớn
Nhỏ
><
19
Béo
><
Gầy
20
Tôi xin chõn th�nh c?m on
Tôi xin chõn th�nh c?m on
22
 Tác dụng của từ trái nghĩa làm nổi bật cuộc đời lận đận vất vả của cò, những nghịch cảnh ngang trái mà cò gặp phải trong lúc kiếm ăn. Đó cũng là cuộc đời của người nông dân dưới chế độ phong kiến.
*Lên>< xuống, đầy>< cạn trong thành ngữ “lên thác xuống ghềnh”
*Chìm>< nổi trong thành ngữ “bảy nổi ba chìm”, rắn>=>Tác dung của từ trái nghĩa làm nổi bật số phận bấp bênh chìm nổi của người phụ nữ , họ không được quyền quyết định số phận của mình mà phải lệ thuộc vào người khác
“Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?”