Bài 1. Liên kết trong văn bản

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em
Ngữ văn 7
Giáo viên dạy: Nguyễn Thế Quyên
Trường THCS cao nhân
1. Tại sao lại khẳng định câu ca dao sau đây là một văn bản?
Gió mùa thu mẹ ru con ngủ
Năm canh chầy mẹ thức đủ cả năm canh. A. Có hình thức câu chữ rõ ràng
B. Có nội dung thông báo đầy đủ
C. Có hình thức và nội dung thông báo hoàn chỉnh
D. Được in trong sách.
2. Văn bản là gì ? tính chất của văn bản?
Ví dụ
Trước mặt cô giáo , con đã thiếu lễ độ với mẹ. Bố nhớ, cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con! Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.
Thảo luận nhóm(2`)
Nếu En-ri-cô chưa hiểu ý bố thì hãy cho biết vì lí do nào trong các lí do kể dưới đây:
- Vì có câu văn chưa đúng ngữ pháp.
- Vì có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng.
- Vì giữa các câu trong đoạn còn thiếu sự nối kết.
- Đoạn văn trên không thể hiểu rõ được vì các sự việc rời rạc, các câu thiếu liên kết.
1. " Trước mặt cô giáo , con đã thiếu lễ độ với mẹ. Việc như thế không bao giờ con được tái phạm nữa. En-ri-cô của bố ạ!Sự hỗn láo của con như một nhát dao đâm vào tim bố vậy! Bố nhớ, cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con!...Nhớ lại điều ấy, bố không thể nén được cơn tức giận đối với con. Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Con mà lại xúc phạm đến mẹ con ư?Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con!"
(Mẹ tôi)

2. Trước mặt cô giáo , con đã thiếu lễ độ với mẹ. Bố nhớ, cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con! Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.
1. " Trước mặt cô giáo , con đã thiếu lễ độ với mẹ. Việc như thế không bao giờ con được tái phạm nữa. En-ri-cô của bố ạ!Sự hỗn láo của con như một nhát dao đâm vào tim bố vậy! Bố nhớ, cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con!...Nhớ lại điều ấy, bố không thể nến được cơn tức giận đối với con. Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Con mà lại xúc phạm đến mẹ con ư?Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con!" (Mẹ tôi)
2. Trước mặt cô giáo , con đã thiếu lễ độ với mẹ. Bố nhớ, cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con! Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.
+ Đoạn 1: Dễ hiểu hơn vì thứ tự các sự việc xảy ra ở đoạn này diễn ra 1 cách tự nhiên hợp lý, giữa các câu trong đoạn có sự nối kết chặt chẽ với nhau
+ Đoạn 2: Không thể hiểu rõ được vì các sự việc rời rạc, các câu thiếu nối kết.
Trước mặt cô giáo con đã thiếu lễ độ với mẹ. Đó là điều bố rất tức giận con. Bố mong từ nay trở đi con đừng bao giờ được tái phạm nữa. Bởi vì bố biết mẹ con rất thương yêu con. Bố nhớ cách đây mấy năm , mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hi sinh tính mạng để cứu sống con. Chính vì vậy trong thời gian này con đừng hôn bố.
- Các ý , các câu sắp xếp theo trình tự hợp lí , cùng hướng một đề tài, chủ đề nhất định.
=> Liên kết về nội dung
Đoạn văn
Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo .Gương mặt thanh thoát của đứa trẻ tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo.
1
2
3
Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được.
Còn bây giờ giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo .Gương mặt thanh thoát của con tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo.
(Cổng trường mở ra)
2. Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được(1). Giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo(2).Gương mặt thanh thoát của đứa trẻ tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo(3).
"Còn bây giờ" và "con" làm phương tiện liên kết câu=>liên kết về phương tiện ngôn ngữ
Ghi nhớ:
. Liên kết là một trong những tính chất quan trọng nhất của văn bản, làm cho văn bản trở nên có nghĩa, dễ hiểu.
. Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói)phải làm cho nội dung câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương diện ngôn ngữ(từ, câu.) thích hợp.
Bài tập trắc nghiệm:
Vì sao các câu thơ sau đây không tạo thành một đoạn thơ hoàn chỉnh?
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng
Sè sè nắm đất bên đàng
Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh.
A.Vì chúng không vần với nhau
B. Vì chúng có vần nhưng gieo không đúng luật
C. Vì chúng có vần nhưng các ý không liên kết với nhau.
D. Vì các câu thơ chưa đủ một ý trọn vẹn
1. Bài tập 1/18: Sắp xếp những câu văn dưới đây theo một thứ tự hợp lí để tạo thành một đoạn văn có tính liên kết chặt chẽ.
(1)Một quan chức của thành phố đã kết thúc buổi lễ phát thưởng như sau:
(2)Và ông đưa tay chỉ về phía các thầy giáo, cô giáo ngồi trên các hành lang .(3)Các thầy, các cô đều đứng dậy vẫy mũ, vẫy khăn đáp lại, tất cả đều xúc động về sự biểu lộ lòng yêu mến ấy của học sinh.(4)" Ra khỏi đây, các con ạ, các con không quên gửi lời chào và lòng biết ơn đến những người vì các con mà không quản bao mệt nhọc, những người đã hiến cả trí thông minh và lòng dũng cảm cho các con, những người sống và chết vì các con, và họ đây này!"(5)Nghe lời kêu gọi cảm động, đáp ứng đúng những tình cảm của mình, tất cả học sinh đều đứng dậy, dang tay về phía các thầy , các cô.
1. Bài tập 1/18:
(1)Một quan chức của thành phố đã kết thúc buổi lễ phát thưởng như sau:
4)" Ra khỏi đây, các con ạ, các con không quên gửi lời chào và lòng biết ơn đến những người vì các con mà không quản bao mệt nhọc, những người đã hiến cả trí thông minh và lòng dũng cảm cho các con, những người sống và chết vì các con, và họ đây này!" (2)Và ông đưa tay chỉ về phía các thầy giáo, cô giáo ngồi trên các hành lang .(5)Nghe lời kêu gọi cảm động, đáp ứng đúng những tình cảm của mình, tất cả học sinh đều đứng dậy, dang tay về phía các thầy , các cô. (3)Các thầy, các cô đều đứng dậy vẫy mũ, vẫy khăn đáp lại, tất cả đều xúc động về sự biểu lộ lòng yêu mến ấy của học sinh.
-> Liên kết về nội dung: các câu trong đoạn phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
Bài tập 2:/19
Các câu đã có tính liên kết chưa? vì sao? Hãy chỉ ra phương tiện ngôn ngữ được dùng để liên kết trong đoạn?
(1)Tôi nhớ đến mẹ tôi "lúc người còn sống tôi lên mười". (2) Mẹ tôi âu yếm dắt tay tôi đi trên con đường dài và hẹp. (3) Sáng nay, lúc cô giáo đến thăm, tôi nói với mẹ có nhỡ thốt ra một lời thiếu lễ độ. (4) Còn chiều nay, mẹ hiền từ của tôi cho tôi đi dạo chơi với anh con trai lớn của bác gác cổng.
Bài tập 2:/19
Các câu đã có tính liên kết chưa? vì sao? Hãy chỉ ra phương tiện ngôn ngữ được dùng để liên kết trong đoạn?
(1)Tôi nhớ đến mẹ tôi "lúc người còn sống tôi lên mười". (2) Mẹ tôi âu yếm dắt tay tôi đi trên con đường dài và hẹp. (3) Sáng nay, lúc cô giáo đến thăm, tôi nói với mẹ có nhỡ thốt ra một lời thiếu lễ độ. (4) Còn chiều nay, mẹ hiền từ của tôi cho tôi đi dạo chơi với anh con trai lớn của bác gác cổng.
=> Đoạn văn chỉ có liên kết hình thức mà chưa có sự liên kết về nội dung, ý nghĩa.
Bài tập 3/19
Điền từ ngữ thích hợp vào chỗ trống
Bà ơi! Cháu thường về đây, ra vườn, đứng dưới gốc na, gốc ổi mong tìm lại hình bóng của ......... và nhớ lại ngày nào...... trồng cây,...... chạy lon ton bên bà. ..... bảo khi nào cây có quả...... sẽ dành quả to nhất, ngon nhất cho....... , nhưng cháu lại bảo quả to nhất, ngon nhất phải để phần bà. ...... bà ôm cháu vào lòng , hôn cháu một cái thật kêu.
(Theo Nguyễn Thu Thủy Tiên,
Những bức thư đoạt giải UPU)
bà
Thế là
bà
cháu
Bà
bà
cháu
Thảo luận nhóm(2`)
"Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường lớp một của con"
- Có ý kiến cho rằng sự liên kết giữa 2 câu trên hình như không chặt chẽ vậy mà chúng vẫn được đặt cạnh nhau trong văn bản "Cổng trường mở ra". Vậy theo em, viết như thế có đúng không? Hãy giải thích?
2 câu văn trên nếu tách khỏi văn bản thì có vẻ như rời rạc: Câu trước nói về mẹ, câu sau nói về con. Nhưng đoạn văn không chỉ có 2 câu đó mà còn có câu thứ 3 đứng tiếp sau kết nối 2 câu trên thành một thể thống nhất làm cho toàn đoạn văn trở lên liên kết với nhau.
=> phương tiện ngôn ngữ không chỉ thể hiện qua các từ ngữ liên kết mà có khi đó là sự phát triển liên tục về ý giữa các câu làm cho chúng gắn bó với nhau 1 cách tự nhiên.
Hướng dẫn học và làm bài ở nhà
+ Học thuộc nội dung ghi nhớ bài học.
+ Hoàn thành bài tập trong sách giáo khoa.
+ Viết đoạn văn có độ dài 5 đến 7 câu theo chủ đề về tình mẹ con ( chỉ ra tính liên kết về nội dung và từ ngữ làm phương tiện ngôn ngữ trong đoạn văn đó.)
+ Chuẩn bị soạn bài " Cuộc chia tay của những con búp bê"
+ Đọc, kể tóm tắt và trả lời các câu hỏi trong SGK.
+ Viết một đoạn văn bộc lộ những tình cảm về gia đình của mình ( về cha , về mẹ)
Chân thành cảm ơn thầy cô và các em học sinh