Bài 1. Cổng trường mở ra

1. Đọc một trong bốn bài ca dao “Những câu hát châm biếm”
Và chọn đáp án đúng.
Nhận xét về sự giống nhau của bốn bài ca dao châm biếm, em đồng ý với ý kiến nào dưới đây:
a. Cả bốn bài đều có hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng.
b. Tất cả đều sử dụng biện pháp phóng đại.
c. Cả bốn bài đều có nội dung và nghệ thuật châm biếm.
d. Nghệ thuật tả thực có trong bốn bài.
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THƠ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM
Tiếp nhận tinh hoa từ suối nguồn văn học dân gian, văn học viết dân tộc đã sáng tạo nên không ít những áng danh thi vừa mang vẻ đẹp uyên bác, trau chuốt của ngôn ngữ bác học, vừa mang nét trong sáng, tinh tế của văn học bình dân. Bài học hôm nay và nhiều bài sau nữa, chúng ta sẽ có dịp đến với những tác phẩm bất hủ ấy của văn học viết thời kỳ trung đại, trước hết là thơ ca thời Lý - Trần với: “Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh".
tiết 17 - bài 5
Sông núi nước nam
Phò giá về kinh
Sông núi nước Nam
(Nam quốc sơn hà)
Trong sách báo, ngoài xã hội cũng như trong nhà trường trước đây đều cho rằng Lý Thường Kiệt chính là tác giả của bài thơ. Những, trong một công trình khảo cứu của nhà nghiên cứ Bùi Duy Tân lại cho rằng không phải của Lý Thường Kiệt mà là vô danh vì tra cứu trong 30 văn bản Hán Nôm xưa có in bài thơ này thì không một bản nào có ghi tên tác giả là Lý Thường Kiệt. Tuy nhiên ông vẫn có công lao rất lớn với bài thơ và những chiến công hiển hách.
Hoàn cảnh sáng tác :

Theo “Việt điện u linh tập” và “Đại Việt sử kí toàn thư”, bài thơ gắn với hoàn cảnh chống giặc Tống xâm lược đời nhà Lý qua hình thức truyền thuyết năm 1077, quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy xâm lược nước ta. Vua Lý Nhân Tông sai Lý Thường Kiệt đem quân chặn giặc ở phòng tuyến sông Như Nguyệt. Bỗng một đêm, quân sĩ chợt nghe từ trong đền thờ hai anh Trương Hống, Trương Hát- hai vị tướng đánh giặc giỏi của Triệu Quang Phục, được tôn là thần sông Như Nguyệt, có tiếng ngâm bài thơ này.
PHIÊN ÂM
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
DỊCH THƠ
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ.
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt
( bài thơ có 4 câu, mỗi câu 7 chữ, thường gieo vần
chân – cuối câu 1, 2, 4 )
Thể thơ
Bài này được xem là bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên của nước ta.
Vậy Tuyên ngôn Độc lập là gì ?
1. Tuyên ngôn Độc lập là lời tuyên
bố chủ quyền độc lập của đất
nước và khẳng định không một
thế lực nào được xâm phạm.
Nội dung Tuyên ngôn Độc lập của bài thơ này là gì ?
Nội dung Tuyên ngôn Độc lập của bài thơ :
+ Hai câu đầu : Nước Nam là của người Nam. Điều đó đã được sách trời định sẵn.
+ Hai câu sau : Kẻ thù không được xâm phạm, nếu xâm phạm thì sẽ chuốc lấy thất bại.


Sông núi nước Nam là bài thơ thiên về sự biểu ý và biểu cảm.
Nhận xét về cách biểu ý và biểu cảm của bài thơ.

2. Bài thơ thiên về biểu ý vì đã trực tiếp nêu rõ lí tưởng bảo vệ độc lập chống ngoại xâm và biểu cảm ẩn vào bên trong.
Ý nghĩa văn bản :
Bài thơ thể hiện niềm tin vào sức mạnh chính nghĩa của dân tộc ta và có thể xem là bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên của nước ta.
PHÒ GIÁ VỀ KINH
( TỤNG GIÁ HOÀN KINH SƯ )
TRẦN QUANG KHẢI


Tác giả : Trần Quang Khải ( 1241-1294 ), ông có công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên lần 2 và lần 3.
Trần Quang Khải (1241-1294), con trai thứ ba vua Trần Thái Tông, được phong thượng tướng, có công rất lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên, đặc biệt là trong hai trận chiến thắng ở Hàm Tử và Chương Dương. Ông không chỉ là một võ tướng kiệt xuất mà còn là người có những vần thơ “Sâu xa lý thú”
PHIÊN ÂM
Đoạt sáo Chương Dương độ
Cầm Hồ Hàm Tử quan
Thái bình tu trí lực
Vạn cổ thử giang san
DỊCH THƠ
Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù
Thái bình nên gắng sức
Non nước ấy ngàn thu
+ Hai câu đầu : Sự chiến thắng hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên - Mông xâm lược.
+ Hai câu sau : Lời động viên xây dựng, phát triển đất nước trong hoà bình và niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước.
Sự giống nhau của hai bài thơ :
Cả hai bài đều thể hiện bản lĩnh, khí phách của dân tộc ta và diễn đạt ý tưởng cô đúc, dồn nén bên trong.
Ý nghĩa văn bản :
Hào khí chiến thắng và khát vọng về một đất nước thái bình thịnh trị của dân tộc ta thời đại nhà Trần.
III/ Tổng kết : GN/ 68
IV/ Luyện tập : Theo SGK
CỦNG CỐ
1. Nội dung của văn bản Phò giá về kinh
là gì ?
A. Ca ngợi chiến thắng của dân tộc ta.
B. Động viên, nhắc nhở, xây dựng đất
nước khi hòa bình.
C. Say sưa với hai trận thắng Chương
Dương và Hàm Tử.
D. Thể hiện hào khí chiến thắng và khát
vọng thái bình thịnh trị của đất nước.
D
2. Van b?n Phũ giỏ v? kinh du?c l�m
theo th? tho n�o ?
A. Th?t ngụn t? tuy?t
B. Th?t ngụn bỏt cỳ
C. Ngu ngụn t? tuy?t
D. Song th?t l?c bỏt
C
3/ Van b?n Sụng nỳi nu?c Nam thu?ng du?c g?i l� gỡ ?
A. H?i kốn xung tr?n.
B. Khỳc ca kh?i ho�n.
C. B?n Tuyờn ngụn d?c l?p d?u tiờn.
D. �ng thiờn c? hựng van.
C
4/ Nghệ thuật nổi bật của văn bản Sông núi
nước Nam là gì ?
A. Ngôn ngữ sáng rõ, cô đọng, hòa trộn ý
tưởng và cảm xúc.
B. Dùng nhiều phép tu từ, ngôn ngữ giàu
cảm xúc.
C. Dùng nhiều hình ảnh ẩn dụ, tượng
trưng.
D. Dùng phép điệp ngữ và các yếu tố trùng
điệp.
A
DẶN DÒ
- Học thuộc và đọc diễn cảm bài thơ.
- Nhớ được 8 yếu tố Hán Việt trong bài thơ.
- Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa thời sự của hai câu thơ cuối trong cuộc sống hôm nay.
- Soạn bài : Từ Hán Việt
Xem và trả lời các câu hỏi SGK/ 54  57