20 CÂU ĐỐI HAY CỦA NGUYỄN KHUYẾN.doc

20 CÂU ĐỐI HAY CỦA NGUYỄN KHUYẾN

Cụ Tam Nguyên Yên Đổ (Nguyễn Khuyến) là một trong những bậc Thầy rất tài tình trong việc sử dụng ngôn ngữ và viết câu đối. Nhân kỉ niêm ngay sinh của Cụ xin sưu tầm một số câu đối của cụ để mọi người tham khảo.

Mừng Nhà Mới
- Nhất cận thị, nhị cận giang, thử địa tích tằng xưng tị ốc; (1)
- Giàu ở làng, sang ở nước, nhờ trời nay đã vểnh râu tôm

(1) Xưng tị ốc: do câu “”Đường Ngu chi thời ốc nhi phong”. Ý nói đời Đường Ngu, trong nước có nhiều người hiền, nên nhiều nhà ở liền vách nhau được khen thưởng.
Tương truyền nhà thơ làm cho vợ chồng anh trưởng chợ (khán thị) làm được nhà mới vừa gần chợ, vừa gần sông . Đặc biệt câu đối này một vế chữ, một vế nôm và đối rất chỉnh.

Cáo Quan:
- Quan chẳng quan thì dân, chiếu trung đình ngất ngưỡng ngồi trên, nào lềnh, nào trưởng, nào ban ba, tiền làm sao đóng góp làm sao, một năm mười hai tháng thảnh thơi, cái thủ lợn nhìn thấy đà nhẵn mặt;

- Già chẳng già thì trẻ, đàn tiểu tử lau nhau đứng trước, này thơ, này phú, này đoạn một, bằng là thế trắc là thế, khuyên điểm là thế, ba vạn sáu ngàn ngày thấm thoát, con mắt gà đeo kính đã mòn tai

Dán Nhà
- Người nước Nam, hỏi tiếng Tây chẳng biết tiếng Tây, hỏi tiếng Tàu chẳng biết tiếng Tàu, cho nên phải “minh tiên vương chi đạo dĩ đạo” (1)
- Nhà hướng Bắc, người chưa rét thì mình đã rét, người chưa bức thì mình đã bức, mới gọi là “tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu” (2)

(1) “Minh tiên vương chi đạo dĩ đạo”: làm sáng đạo của tiên vương để mà noi theo
(2) “Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu”: lo trước điều lo của thiên hạ

Dán Cổng
- Không tham không hãi, không dại không lo, không cứng cổ không to khí tượng (1)
- Có phúc có phần, có nhân có nở, có lọt lòng có nợ quân thân (2)

(1) Khí tượng: tinh thần và hình dạng con người
(2) Quân than: vua và cha mẹ

Mừng Đám Cưới
- Giàu có thiếu gì tiền, đi một vài quan không phải lẽ;
- Sang không thì ra bạc, gửi năm ba chữ gọi là tình


Viếng Người Làng
- Vừa mới họp việc làng, mặc áo địa, cầm quạt lông, đủng đỉnh coi như ra dáng nhỉ;
- Thế mà chết đầu nước, lấp ván thiên, vùi đất thịt, viếng thăm thì đã đứt đuôi rồi

(*) Nhà thơ viếng một ông kỳ mục trong làng đi tắm chết đuối .

Viếng Bà Thông Gia
- Ôi thương ôi ! Hơn một ngày chẳng ở, kém một ngày chẳng đi, bà năm mươi tám mà bà nhà tôi sáu mươi tư, xuân thu tuổi đã cao rồi, lọ là bon chen bảy tám chín mười mươi, thôi đừng cầu phật cầu trời chín suối không nên ân hận nữa;
- Ấy quái nhỉ ! Sống mỗi người một nết, chết mỗi người một tật, bà tháng năm này mà bà nhà tôi tháng tư trước, ngày tháng cũng không cách mấy, nào có lâu la một năm năm bảy tháng, ví chẳng dâu gia dâu giáo, đường mây sao khéo rủ rê nhau

(*) Bà này là vợ ông Vũ Văn Báo người làng Vĩnh Trụ (Nam Hà) đỗ phó bảng, làm tổng đốc Nam Định, là “thế huynh” (con trai thầy học) và thông gia của nhà thơ .

Viếng Người Thợ Rèn
- Nhà cửa để lầm than, con thơ dại lấy ai rèn cặp ?
- Cơ đồ đành bỏ bễ, vợ trẻ trung lắm kẻ đe loi (1).

(1) Tương truyền nhà thơ viếng một người thợ rèn bên láng giềng chết trẻ, để lại vợ trẻ con thơ. Trong hai vế đối này, nhà thơ đã dùng những tiếng: than, rèn, cặp, bễ, đe, loi… là những dụng cụ cần thiết trong nghề thợ rèn .

Khóc Con
- Bảng vàng bia đá nghìn thu, tiếc cho người ấy
- Tóc bạc da mồi trăm tuổi, thiệt lắm con ơi !

(*) Nhà thơ khóc con là Nguyễn Hoan, đỗ phó bảng và làm tri phủ Kiến Xương (Thái Bình) bị bệnh chết .

Khóc Chồng và Con
- Con ơi con ! Những mong con kinh sử dùi mài, ơn phụ mẫu nỡ dứt tình xương thịt;
- Chàng hỡi chàng ! Sao bội ước hải sơn chan chứa