Tức nước vỡ bờ và Lão Hạc

TRƯỜNG THCS MẠO KHÊ II
GV: Nguyễn Hoàng Khánh Linh

HÙNG BIỆN GIÁO VIÊN
VỚI CÁC CHỦ ĐỀ MÔN HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
CHỦ ĐỀ:
HÌNH ẢNH NGƯỜI NÔNG DÂN VIỆT NAM
TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
(Qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” (trích “Tắt đèn”) của Ngô Tất Tố
và truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao)
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Hình ảnh người nông dân Việt Nam là một đề tài phổ biến của văn học. Trong xã hội cũ, thân phận của người nông dân quả là quá nhỏ bé. Họ chịu cảnh lam lũ vất vả như thân con cò, cái kiến, con rùa… Trăm người trăm cảnh, mỗi cảnh đời mỗi số phận.
Nhưng có lẽ, số phận bất hạnh và những phẩm chất cao quý của họ phải đến những trang viết của các nhà văn hiện thực trước Cánh mạng tháng Tám năm 1945 thì mới được khai thác một cách sâu sắc và triệt để.
Số lượng các tác giả, tác phẩm viết về đề tài này rất lớn. Chương trình ngữ văn 8 chọn hai tác phẩm của hai tác giả xuất sắc nhất trong dòng VHHTPP để giới thiệu. Đó là đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” trích tiểu thuyết “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và truyện ngắn “ Lão Hạc” của nhà văn Nam Cao. Chỉ với hai đoạn trích, tác phẩm này thôi cũng đủ để các em HS cảm nhận sâu sắc về số phận bi thảm cũng như những vẻ đẹp truyền thống của người nông dân Việt Nam quê mùa, chất phác phải sống trong một giai đoạn đen tối của lịch sử nước nhà.
Nhưng như vậy là chưa đủ, với định hướng đổi mới giáo dục hiện nay, điều quan trọng nhất là chúng ta phải giúp các em hình thành và phát triển các năng lực để các em có thể vận dụng tri thức, kĩ năng vào việc giải quyết những tình huống trong thực tiễn cuộc sống.
Xuất phát từ những lí do trên, khiến tôi chọn và nghiên cứu chủ đề “ Hình ảnh người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” (trích “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố ) và truyện ngắn “Lão Hạc” của nhà văn Nam Cao) theo định hướng phát triển năng lực của HS.
II. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC
Thời gian, thời lượng:
II. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC
2. MỤC TIÊU CHỦ ĐỀ
2.1-Kiến thức:
-Hiểu được đặc trưng thể loại tiểu thuyết, truyện ngắn hiện thực phê phán Việt Nam, giai đoạn 1930-1945.
-Nắm vững được nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của các tác phẩm văn học hiện thực phê phán.
2.2- Kỹ năng:
-Biết cách đọc hiểu các tác phẩm văn học HTPP
-Vận dụng kiến thức tổng hợp để tạo lập đoạn văn, bài văn tự sự
2.3-Thái độ
-Bồi dưỡng tình yêu thương con người, nhất là với những con người cùng khổ.
-Biết cảm thông, chia sẻ với những số phận khổ đau, bi thảm, biết tin vào những phẩm chất cao đẹp của con người.
2.4- Định hướng phát triển năng lực cho học sinh
Năng lực chung
Năng lực tự học
Năng lực giải quyết vấn đề
Năng lực sáng tạo
Năng lực hợp tác
Năng lực chuyên biệt
Năng lực đọc hiểu
Năng lực giao tiếp Tiếng Việt
Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mĩ



3. PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TiỆN, HÌNH THỨC VÀ CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC
5.BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
6. MỘT SỐ CÂU HỎI/BÀI TẬP CỦA CHỦ ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
CẤU TRÚC BÀI DẠY
MINH HOẠ
III. BÀI DẠY MINH HỌA
Tiết 14
Văn bản: Lão Hạc (tiếp theo)
(Nam Cao)
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (1’)
PHƯƠNG PHÁP (PP):
Thuyết trình
Cho học sinh (HS) xem clip về cái chết của lão Hạc và khung cảnh tiêu điều, xơ xác của nông thôn Việt Nam trước cách mạng (trích từ phim “Làng Vũ Đại ngày ấy”) và thuyết trình, giới thiệu vào bài.
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI (25’)
1.Nhân vật lão Hạc
b)Cái chết của lão Hạc
2. Nhân vật ông giáo
II.Đọc và tìm hiểu văn bản
Tiết 14
1.Nhân vật lão Hạc
b)Cái chết của lão Hạc
2. Nhân vật ông giáo
1. Nhân vật lão Hạc
b) Cái chết của lão Hạc
Xây dựng hệ thống câu hỏi/bài tập/ và triển khai các nhiệm vụ học tập từ đơn giản đến phức tạp, tăng dần theo các cấp độ nhận thức từ nhận biết đến thông hiểu, vận dụng thấp và vận dụng cao phù hợp với từng phần văn bản để đạt được mục tiêu trên.
II.Đọc và tìm hiểu văn bản
Năng lực:
-Sử dụng tiếng Việt
-Thưởng thức văn chương /cảm thụ thẩm mĩ
-Hợp tác
-Tổng hợp
Phương pháp: vấn đáp; thuyết trình, thảo luận nhóm
Kĩ thuật: đặt câu hỏi; chia nhóm, phòng tranh, trình bày 1 phút
Hình thức dạy học: cá nhân, cặp đôi, nhóm
Nội dung
Số phận bi thảm và vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người nông dân Việt Nam trước cách mạng
1. Nhân vật lão Hạc
b) Cái chết của lão Hạc
(1)Tìm những chi tiết miêu tả về cái chết của lão Hạc?
(2) Cách miêu tả cái chết của lão Hạc có gì đặc sắc? Phân tích tác dụng của cách miêu tả đó.
(3) Tại sao lão Hạc lại chọn cách tự tự bằng bả chó? Sao lão Hạc không chọn một cách chết nhẹ nhàng, ‘êm dịu” hơn?
(4) Nguyên nhân trực tiếp nào dẫn đến cái chết của lão Hạc?
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Thông hiểu
(5) Có ý kiến cho rằng: “Nếu lão Hạc là người tham sống, lão còn có thể sống, thậm chí sống lâu nữa là đằng khác. Vì lão còn có ba mươi đồng, còn ba sào vườn có thể bán ăn dần.”
Vậy tại sao lão Hạc vẫn lựa chọn cái chết?
(6) Cái chết của lão Hạc giúp ta hiểu thêm gì về số phận cũng như những phẩm chất tâm hồn cao đẹp của người nông dân trước cách mạng?
Vận dụng cao
Vận dụng thấp
(7 ) Cái chết của lão Hạc là một bị kịch. Có thể gọi tên bi kịch đó là gì?
(8) Bi kịch của Lão Hạc tác động như thế nào đến chúng ta?
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
1. Nhân vật lão Hạc
b) Cái chết của lão Hạc
PP: vấn đáp, giảng bình
KT: trình bày 1 phút
HT: học theo cá nhân
-Sử dụng ngôn ngữ
-Cảm thụ văn chương
(6) Cái chết của lão Hạc giúp ta hiểu thêm gì về số phận và những phẩm chất tâm hồn cao đẹp của người nông dân trước cách mạng?
ĐHTL:
- Số phận cơ cực, bần cùng, đáng thương
- Lòng vị tha, đức hy sinh cao cả, tình thương yêu con sâu sắc và lòng tự trọng của người nông dân nghèo lương thiện.
1. Nhân vật lão Hạc
b) Cái chết của lão Hạc
PP: Nêu vấn đề, giảng bình
KT: phòng tranh
HT: học theo cá nhân
Sáng tạo
(7 ) Cái chết của lão Hạc là một bị kịch. Có thể gọi tên bi kịch đó là gì?
ĐHTL:
-Bi kịch của sự nghèo đói
- Bi kịch của tình cha con
- Bi kịch của phẩm giá làm người
2. Nhân vật ông giáo
(1) Tìm những tiết kể, tả về thái độ, cách cư xử của ông giáo đối với lão Hạc.Qua đó chứng tỏ ông giáo là một trí thức như thế nào?
Nhận biết
Vận dụng cao
(2) Dưới đây là những suy nghĩ của ông giáo:
Nên hiểu những suy nghĩ ấy của ông giáo như thế nào?
2. Nhân vật ông giáo
PP: Thảo luận nhóm
KT: khăn trải bàn
HT: học theo nhóm nhỏ
-Hợp tác
-Cảm thụ văn chương
(2) Nên hiểu những suy nghĩ dưới đây của ông giáo như thế nào?
ĐHTL:
- Khi nghe Binh Tư nói chuyện lão Hạc xin bả chó, ông giáo đã nghĩ “cuộc đời….buồn” nghĩa là nó đã đẩy những con người đáng kính như lão Hạc đến con đường cùng, con người bấy lâu nhân hậu giàu lòng tự trọng như thế mà cũng bị tha hóa.
- Khi chứng kiến cái chết:
+ Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn: Ý nghĩ trước đó của ông giáo về lão Hạc là không đúng (hiểu lầm) cuộc đời vẫn còn đó những người đáng quý như Lão Hạc.
+ Cuộc đời đáng buồn theo nghĩa: Con người có nhân cách cao đẹp như lão Hạc lại không được sống, lại phải chịu một cái chết đau đớn, vật vã đến vậy .
2. Nhân vật ông giáo
(3) Đọc đoạn văn:
“Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi…toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; không bao giờ ta thương (…). Cái bản tính tốt của người ta bị những nỗi lo lắng buồn đau, ích kỉ che lấp mất.”
a) Phương thức biểu đạt chủ yếu trong đoạn văn trên là:
A.Tự sự C. Nghị luận
B. Miêu tả D. Thuyết minh
b)Đặt tên cho trường từ vựng sau: gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi
c) Em hiểu như thế nào về những suy nghĩ của nhân vật “tôi” (có thể coi là tác giả) trong đoạn văn trên?
PP: Nêu vấn đề, giảng bình
KT: Công đoạn
HT: Học theo nhóm
NL: Tổng hợp, hợp tác, sáng tạo, cảm thụ văn chương
ĐHTL:
a) Đáp án C
b) Trường tính cách con người
c)Đoạn văn thấm đẫm tính triết lí lẫn cảm xúc xót xa:
-Cần nhìn nhận những con người quanh ta bằng đôi mắt của tình thương
-Cần đồng cảm với những người xung quanh, trân trọng những điều đáng quý ở họ.
-Khi đánh giá con người cần tự đặt mình vào cảnh ngộ của họ
(1) Em học được gì từ nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao trong văn bản Lão Hạc?
(2) Đọc văn bản Lão Hạc, em nhận thức được:
a)Những điều sâu sắc nào về số phận và phẩm chất của người nông dân trong xã hội cũ?
b) Từ nhân vật ông giáo (có thể coi là hình ảnh của Nam Cao), em hiểu gì về tác giả Nam Cao?
PP: Đàm thoại
KT: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút
HT: Dạy học cá nhân
Giao tiếp Tiếng Việt.
Thưởng thức văn học, cảm thụ thẩm mĩ.
III. Tổng kết
ĐHTL:
(1)
-Kể chuyện kết hợp với miêu tả, biểu cảm và nghị luận. Cách kể chuyện tự nhiên, chân thực từ ngôi thứ nhất
-Miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, sinh động
(2)
a) Số phận thê thảm, đau thương, cùng khổ và nhân cách cao đẹp đáng trân trọng của người nông dân nghèo.
b)-Giàu lòng yêu thương người nghèo
-Đề cao trân trọng những phẩm chất cao đẹp của người
lao động
PP: Nêu vấn đề
KT: Bản đồ tư duy
HT: Cá nhân
-Tổng hợp kiến thức
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH (7’)
Bài tập 1: Vẽ sơ đồ tư duy khái quát những nét cơ bản nhất về tác giả, tác phẩm, giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của truyện ngắn “Lão Hạc”.
Bài tập 2: Qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ và truyện ngắn Lão Hạc, em hiểu thế nào về cuộc đời và tính cách của người nông dân trong xã hội cũ?
PP: Nêu vấn đề, thảo luận nhóm
KT: Chia nhóm
HT: Nhóm
-Hợp tác
PP: Dạy học tích hợp
KT: chia nhóm
HT: học theo góc
N1:
Vẽ tranh về đề tài người nông dân trước Cách mạng tháng tám năm 1945.
N2:
Xem clip về cái chết của lão Hạc (trích từ phim “Làng Vũ Đại ngày ấy”) và ghi lại cảm nhận của mình.
N3:
Lên kế hoạch dàn dựng một tiểu phẩm ngắn tái hiện hoàn cảnh và tâm trạng lão Hạc sau khi bán “cậu Vàng”.
N4:
Từ cách cư xử của ông giáo với lão Hạc, mỗi em hãy trao đổi với bạn mình về cách mà em đã hoặc sẽ cư xử với một người ăn xin nghèo khổ.
-Hợp tác
HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG (10’)
-Sáng tạo
PP: Vấn đáp
KT: Giao nhiệm vụ
HT: Học ngoài lớp
Tự học
HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG (2’)
1.Tìm và kể một câu chuyện về người nông dân Việt Nam trước cách mạng. (qua sách, báo, in-tơ-net…)
2.Nhờ ông (bà) hoặc những người cao tuổi quanh em biết kể cho nghe những câu chuyện về cuộc đời của chính họ trong giai đoạn trước cách mạng.

XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÝ THẦY CÔ!