Tuần 2. Dấu hai chấm

Luyện từ và câu
Dấu hai chấm.
Trong các câu văn, câu thơ sau đây, dấu hai chấm có tác dụng gì ?
a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.
Theo Trường Chinh
Dấu hai chấm báo hiệu phần sau là lời nói của Bác Hồ (Ở trường hợp này dấu hai chấm dùng phối hợp với dấu ngoặc kép).
b) Tôi xoè cả hai càng càng ra, bảo Nhà Trò:
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
Tô Hoài
Dấu hai chấm báo hiệu phần sau là lời nói của Dế Mèn (Ở trường hợp này dấu hai chấm dùng phối hợp với dấu gạch ngang đầu dòng).
c) Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum.
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ:
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
PHAN THỊ THANH NHÀN

Dấu hai chấm báo hiệu bộ phận đi sau là những lời giải thích những điều lạ mà bà già nhận thấy khi đi làm về (Nhà, sân sạch sẽ, cơm nước, tinh tươm, đàn lợn đã ăn no).
GHI NHỚ:
1. Dấu hai chấm báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của nhân vật hoặc là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.
2. Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm được dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dấu gạch đầu dòng.
1.Trong các câu sau, mỗi dấu hai chấm có tác dụng gì?
a) Tôi thở dài:
- Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào?
- Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi: “Sao trò không chịu làm bài?”
Theo Nguyễn Quang Sáng
+ Dấu hai chấm thứ nhất (phối hợp với dấu gạch ngang đầu dòng) có tác dụng báo hiệu bộ phận đứng sau nó là lời của nhân vật “tôi” (người cha)
+ Dấu hai chấm thứ hai (phối hợp với dấu ngoặc kép) có tác dụng báo hiệu phần sau nó là câu hỏi của cô giáo.
b) Dưới tầm cánh chú bây giờ là lũy tre xanh rì rào trong gió, là bờ ao với những khóm khoai nước rung rinh. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thyền ngược xuôi.
Theo Nguyễn Thế Hội
Dấu hai chấm có tác dụng giải thích cho bộ phận đứng trước. Phần đi sau làm rõ những cảnh tuyệt đẹp của đất nước là những cảnh gì.
2.Viết một đoạn văn theo truyện “Nàng Tiên Ốc”, trong đó có ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm:
- Một lần, dấu hai chấm dùng để giải thích.
- Một lần, dấu hai chấm dùng để dẫn lời nhân vật.
+ Ví dụ:
Bà già rón rén lại gần chum nước, cầm vỏ Ốc lên và đập vỡ tan.
Nghe tiếng động, nàng tiên giật mình, quay lại. Nàng chạy vội đến chum nước nhưng không kịp nữa rồi: vỏ ốc đã vỡ tan. Bà lão ôm lấy nàng tiên dịu dàng nói:
- Con hãy ở đây với mẹ!
Dặn dò :
Bài sau : TỪ ĐƠN VÀ TỪ PHỨC
Chúc các em học giỏi!
TIẾT HỌC KẾT THÚC