Truyện Lục Vân Tiên

Trước đèn xem truyện Tây minh[1], Gẫm cười hai chữ nhơn tình éo le. Hỡi ai lẳng lặng mà nghe, Dữ răn việc trước lành dè thân sau. 5Trai thời trung hiếu làm đầu, Gái thời tiết hạnh là câu trau mình. Có người ở quận Đông-thành, Tu nhân tích đức sớm sanh con hiền. Đặt tên là Lục Vân Tiên, 10Tuổi vừa hai tám[2] nghề chuyên học hành. Theo thầy nấu sử xôi kinh, Tháng ngày bao quản sân Trình[3] lao đao. Văn đà khởi phụng đằng giao[4], Võ thêm ba lược sáu thao ai bì. 15Xảy nghe mở hội khoa thi, Vân Tiên vào tạ tôn sư xin về: "Bấy lâu cửa thánh dựa kề, Đã tươi khí tượng lại xuê tinh thần. Nay đà gặp hội long vân, 20Ai ai mà chẳng lập thân buổi này. Chí lăm bắn nhạn ven mây[5], Danh tôi đặng rạng tiếng thầy bay xa[6]. Làm trai trong cõi người ta, Trước là báo bổ sau là hiển vang[7]". 35Tôn sư khi ấy luận bàn: "Gẫm trong số hệ khoa tràng còn xa. Máy trời[8] chẳng dám nói ra, Xui thầy thương tớ xót xa trong lòng. Sau dầu tỏ nỗi đục trong, 30Phải toan một phép để phòng hộ thân. Rày con xuống chốn phong trần, Thầy cho hai đạo phù thần[9] đem theo. Chẳng may mà gặp lúc nghèo[10], Xuống sông cũng vững lên đèo cũng an". 45Tôn sư trở lại hậu đàng, Vân Tiên ngơ ngẩn lòng càng sanh nghi: "Chẳng hay mình mắc việc chi, Tôn sư người dạy khoa kì còn xa? Hay là bối rối việc nhà, 40Hay là đức bạc hay là tài sơ? Bấy lâu lòng những ước mơ, Hội này chẳng gặp còn chờ hội nao. Nên hư chẳng biết làm sao, Chi bằng hỏi lại lẽ nào cho minh. 45Đặng cho rõ nỗi sự tình, Ngõ sau ngàn dặm đăng trình mới an". Tôn sư ngồi hãy thở than, Ngó ra trước án thấy chàng trở vô. Hỏi rằng: "Vạn lý trường đồ, 50Sao chưa cất gánh trở vô việc gì? Hay là con hãy hồ nghi, Thầy bàn một việc khoa kì ban trưa?" Vân Tiên nghe nói liền thưa: "Tiểu sanh chưa biết nắng mưa buổi nào. 65Song đường tuổi hạc đã cao[11], Xin thầy nói lại âm hao[12] con tường". Tôn sư nghe nói thêm thương, Dắt tay ra chốn tiền đường coi trăng. Nhân cơ tàng sự dặn rằng[13]: 60"Việc người chẳng khác việc trăng trên trời. Tuy là soi khắp mọi nơi, Khi mờ khi tỏ khi vơi khi đầy. Sau con cũng rõ lẽ này, Lựa là con phải hỏi thầy làm chi? 65Số con hai chữ khoa kì, Khôi tinh đã rạng Tử-vi thêm lòa[14]. Hiềm vì ngựa chạy đường xa, Thỏ vừa ló bóng gà đà gáy tan[15]. Bao giờ cho tới bắc phang, 70Gặp chuột ra đàng con mới nên danh. Sau dầu đặng chữ hiển vinh, Mấy lời thầy nói tiền trình chẳng sai[16]. Trong cơ bĩ cực thới lai, Giữ mình cho vẹn việc ai chớ sờn". 75Vân Tiên vội vã tạ ơn, Trăm năm dốc giữ keo sơn mọi lời. Ra đi vừa rạng chân trời, Ngùi ngùi ngó lại nhớ nơi học đường. Tiên rằng: "Thiên các nhứt phương[17], 80Thầy đeo đoạn thảm tớ vương mối sầu. Quản bao thân trẻ dãi dầu, Mang đai Tử-lộ quảy bầu Nhan Uyên[18]. Bao giờ cá nước gặp duyên, Đặng cho con thảo phỉ nguyền tôi ngay[19]". 85Kể từ lướt dặm tới nay, Mỏi mê hầu đã mấy ngày xông sương. Đoái nhìn phong cảnh thêm thương, Vơi vơi dặm cũ nẻo đường còn xa. Chi bằng kiếm chốn lân gia, 90Trước là tìm bạn sau là nghỉ chơn. Việc chi than khóc tưng bừng, Đều đem nhau chạy vào rừng lên non? Tiên rằng: "Bớ chú cõng con! Việc chi nên nỗi bon bon chạy hoài?" 95Dân rằng: "Tiểu tử là ai, Hay là một đảng Sơn-đài[20] theo tao?" Tiên rằng: "Cớ sự làm sao, Xin ngừng vài bước sẽ trao một lời". Dân nghe tiếng nói khoan thai, 100Kêu nhau dừng lại bày lời phân qua: "Nhơn rày có đảng lâu la, Tên rằng Đỗ Dự hiệu là Phong Lai. Nhóm nhau ở chốn Sơn-đài, Người đều sợ nó có tài