TLV số 5. Thuyết minh về một món ăn cổ truyền của dân tộc

Việt Nam là dân tộc được Đấng Tạo Hóa ban cho đặc ân là một vùng đất có nền văn minh lúa nước, nơi người dân gắn bó và sống với tình yêu cây lúa. Nhờ thiên ân này mà chúng ta được thưởng thức thật nhiều món ăn từ hạt gạo trắng tinh không những cung cấp chất dinh dưỡng cho cuộc sống đời thường mà còn làm phong phú thêm nền văn hóa ẩm thực đậm đà Hà Nội. Nhưng có lẽ một nét riêng đã tạo nên chất rất riêng biệt, một món ăn thơm mùi lúa sữa, mang đậm chất rong rêu và cổ kính mà thanh đạm, một món ăn đã đi vào lòng người để chỉ nhắc tới thu Hà Nội thì hẳn ai cũng biết đặc sản Cốm Làng Vòng. Cốm chính là món ăn được tạo ra bởi tình yêu của mẹ thiên nhiên, từ hơi thở của mảnh đất ngàn năm Văn Hiến, từ những bông lúa non vừa qua kỳ đổ sữa. Vị lúa non cuốn hút say mê lòng người như một chất men của tinh hoa đất Việt, một sản vật vừa bình dị thân quen mang đậm vị quê, vừa tao nhã lại thanh cao nơi chốn thị thành.
“Ai cốm đây. Cốm làng Vòng đây. Ai cốm nào…”
 Những âm thanh quen thuộc đó đã đi khắp phố phường Hà Nội và mang theo âm hưởng mùa thu. Đặc sản “cốm làng Vòng” có từ lâu đời và bắt nguồn từ truyền thuyết: Vào một mùa thu cách đây cả ngàn năm, khi lúa bắt đầu uốn câu thì trời đổ mưa to, gió lớn, đê vỡ, ruộng lúa cao nhất đồng cũng chìm nghỉm. Người làng Vòng đành mò cắt những bông lúa còn non ấy đem về rang khô, ăn dần, chống đói. Không ngờ cái sản phẩm bất đắc dĩ ấy lại có hương vị riêng, rất hấp dẫn, khiến người làng Vòng thường hay làm để ăn chơi mỗi khi mùa thu đến.
Ngày nay, các thôn Vòng Tiền, Vòng Trung, Vòng Hậu, Vòng Sở một phần đã trở thành phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy, Hà Nội. Mặc dù không còn nhiều người làm cốm nhưng làng vẫn giữ nguyên được truyền thống từ ngày xưa.
Để làm ra hạt cốm cũng không dễ dàng gì. Từ những bông núa nếp còn thoang thoảng mùi sữa, người ta sẽ tuốt lấy hạt, sau đó rang đến độ vừa chin rồi cho vào cối giã. Cứ giã xong được một lượng lại sảy, giã phải nhanh chày nếu không sữa của hạt thóc nếp sẽ bết lại. Người ta thường giã đủ bảy lần cốm mới sạch, mới xanh và mặt cốm mới bóng đẹp. Khi giã, cần bóc hết trấu rồi cho nước lá mạ vào hồ để tạo nên loại cốm màu xanh đặc trưng, mà ta vẫn gọi là xanh màu cốm. Thạch Lam trong “Hà Nội băm sáu phố phường” có viết: “Cái màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, không gì hòa hợp bằng”
Người ta thường bọc cốm bằng lá sen – một biểu tượng của sự nhẹ nhàng, thanh khiết, để nó nâng niu những hạt ngọc quý của đất trời. Bao giờ cốm gói bằng lá sen cũng thơm và ngon hơn gói bằng một thứ lá khác. Cốm thường được ăn với chuối tiêu trứng cuốc nhưng ngon nhất vẫn là ăn với trái hồng chín đỏ.
Cốm Làng Vòng không chỉ là đặc sản "không thể thiếu" mỗi dịp thu về Hà Nội mà còn có mặt trong mâm cỗ "bén duyên" của những cặp trai gái vào những ngày dạm hỏi cau trầu. Có phải món quà vô giá này đã mang đủ vị của vùng đất "Địa Linh Nhân Kiệt" nên khiến cho không chỉ những người dân Hà Nội từ xưa tới nay đều say mê mà còn làm say lòng mọi người dân đất Việt. Ngay cả tới những thực khách du lịch nơi xa, khi đã đặt chân lên mảnh đất Hà Thành mà được nếm vị ngon thơm của Cốm Làng Vòng thì khó có thể quên mang theo sản vật "quê lúa" để làm quà cho bạn bè phương xa chưa có duyên "say hương làng Cốm". Những người con xa quê, chỉ cần nhìn thấy màu xanh của cốm thu, lắng đọng hương thơm dịu dàng, nồng nàn hương lúa sữa thì tình yêu quê hương sẽ ùa vào mà thấy lòng nao nao... nhớ nơi "chôn rau cắt rốn" của mình. Vậy đấy, không phải ngẫu nhiên mà thứ quà mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ Việt Nam lại cùng mùa thu Hà Nội đi vào thơ ca như một nét thanh tao của người Hà thành.
“Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội        Mùa hoa sữa về thơm từng cơn gió         Mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ        Cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua…”
Mặc dù trải qua rất nhiều sự thay đổi, nhưng cái tên “cốm Vòng” vẫn luôn trong tiềm thức của những người con Hà Nội. Len