THIẾT KẾ MA TRẬN VÀ BIÊN SOẠN ĐỀ KIỂM TRA VẬT LÝ NĂM 2010-2011

THIẾT KẾ MA TRẬN VÀ BIÊN SOẠN ĐỀ KIỂM TRA ĐỊNH KỲ

Nội dung 2.1: THIẾT KẾ MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA
1. Quy trình thiết kế ma trận đề kiểm tra
1.1. Xác định mục đích của đề kiểm tra
Đề kiểm tra là một công cụ dùng để đánh giá kết quả học tập của học sinh sau khi học xong một chủ đề, một chương, một học kì, một lớp hay một cấp học nên người biên soạn đề kiểm tra cần căn cứ vào yêu cầu của việc kiểm tra, căn cứ chuẩn kiến thức kĩ năng của chương trình và thực tế học tập của học sinh để xây dựng mục đích của đề kiểm tra cho phù hợp.
1.2. Xác định hình thức đề kiểm tra
Đề kiểm tra có các hình thức sau:
Đề kiểm tra tự luận;
Đề kiểm tra trắc nghiệm khách quan;
Đề kiểm tra kết hợp cả hai hình thức trên: có cả câu hỏi dạng tự luận và câu hỏi dạng trắc nghiệm khách quan.
Mỗi hình thức đều có ưu điểm và hạn chế riêng nên cần kết hợp một cách hợp lý các hình thức sao cho phù hợp với nội dung kiểm tra và đặc trưng môn học để nâng cao hiệu quả, tạo điều kiện để đánh giá kết quả học tập của học sinh chính xác hơn.
Nếu đề kiểm tra kết hợp hai hình thức thì nên cho học sinh làm bài kiểm tra phần trắc nghiệm khách quan độc lập với việc làm bài kiểm tra phần tự luận: làm phần trắc nghiệm khách quan trước, thu bài rồi mới cho học sinh làm phần tự luận.
1.3. Thiết kế ma trận đề kiểm tra
a) Cấu trúc ma trận đề:
+ Lập một bảng có hai chiều, một chiều là nội dung hay mạch kiến thức chính cần đánh giá, một chiều là các cấp độ nhận thức của học sinh theo các cấp độ: nhận biết, thông hiểu và vận dụng (gồm có vận dụng và vận dụng ở mức cao hơn).
+ Trong mỗi ô là chuẩn kiến thức kĩ năng chương trình cần đánh giá, tỉ lệ % số điểm, số lượng câu hỏi và tổng số điểm của các câu hỏi.
+ Số lượng câu hỏi của từng ô phụ thuộc vào mức độ quan trọng của mỗi chuẩn cần đánh giá, lượng thời gian làm bài kiểm tra và trọng số điểm quy định cho từng mạch kiến thức, từng cấp độ nhận thức.
b) Mô tả về các cấp độ tư duy:

CÊp ®é t­ duy
M« t¶






NhËn biÕt
* NhËn biÕt cã thÓ ®­îc hiÓu lµ häc sinh nªu hoÆc nhËn ra c¸c kh¸i niÖm, néi dung,vÊn ®Ò ®· häc khi ®­îc yªu cÇu.
* C¸c ho¹t ®éng t­¬ng øng víi cÊp ®é nhËn biÕt lµ: nhËn d¹ng, ®èi chiÕu, chØ ra…
* C¸c ®éng tõ t­¬ng øng víi cÊp ®é nhËn biÕt cã thÓ lµ: x¸c ®Þnh, liÖt kª, ®èi chiÕu hoÆc gäi tªn, giíi thiÖu, chØ ra,…
* VÝ dô:
( Tõ c«ng thøc cÊu t¹o chÊt h÷u c¬, HS cã thÓ chØ ra c«ng thøc nµo biÓu diÔn hîp chÊt este;
( Trong mét sè chÊt ho¸ häc ®· cho, HS cã thÓ nhËn ®­îc nh÷ng chÊt nµo ph¶n øng ®­îc víi anilin (C6H5NH2)
(Tãm l¹i HS nhËn thøc ®­îc nh÷ng kiÕn thøc ®· nªu trong SGK)







Th«ng hiÓu

* Häc sinh hiÓu c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n, cã kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ®­îc kiÕn thøc ®· häc theo ý hiÓu cña m×nh vµ cã thÓ sö dông khi c©u hái ®­îc ®Æt ra t­¬ng tù hoÆc gÇn víi c¸c vÝ dô häc sinh ®· ®­îc häc trªn líp.
* C¸c ho¹t ®éng t­¬ng øng víi cÊp ®é th«ng hiÓu lµ: diÔn gi¶i, kÓ l¹i, viÕt l¹i, lÊy ®­îc vÝ dô theo c¸ch hiÓu cña m×nh…
* C¸c ®éng tõ t­¬ng øng víi cÊp ®é th«ng hiÓu cã thÓ lµ: tãm t¾t, gi¶i thÝch, m« t¶, so s¸nh (®¬n gi¶n), ph©n biÖt, tr×nh bµy l¹i, viÕt l¹i, minh häa, h×nh dung, chøng tá, chuyÓn ®æi…
* VÝ dô:
( SGK nªu quy t¾c gäi tªn amin vµ vÝ dô minh ho¹, HS cã thÓ gäi tªn ®­îc mét vµi amin kh«ng cã trong SGK;
( SGK nªu “Amin th­êng cã ®ång ph©n vÒ m¹ch cacbon, vÒ vÞ trÝ cña nhãm chøc vµ vÒ bËc amin” kÌm theo vÝ dô minh ho¹ vÒ amin cã 4 nguyªn tö C, HS cã thÓ viÕt ®­îc cÊu t¹o cña c¸c ®ång ph©n amin cã 3 hoÆc 5 nguyªn tö C...




VËn dông

* Häc sinh v­ît qua cÊp ®é hiÓu ®¬n thuÇn vµ cã thÓ sö dông, xö lý c¸c kh¸i niÖm cña chñ ®Ò trong c¸c t×nh huèng t­¬ng tù nh­ng kh«ng hoµn toµn gièng nh­ t×nh huèng ®· gÆp trªn líp. HS cã kh¶ n¨ng sö dông kiÕn thøc, kÜ n¨ng ®· häc trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ, t×nh huèng t­¬ng tù nh­ng kh«ng hoµn toµn gièng nh­ t×nh huèng ®· häc ë trªn líp (thùc hiÖn nhiÖm vô quen thuéc nh­ng míi h¬n th«ng th­êng).
* C¸c ho¹t ®éng t­¬ng øng víi vËn dông ë cÊp ®é thÊp lµ: x©y dùng m« h×nh, pháng vÊn, tr×nh bµy, tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, x©y dùng c¸c ph©n lo¹i, ¸p dông quy t¾c (®Þnh lÝ, ®Þnh luËt, mÖnh ®Ò…), s¾m vai vµ ®¶o vai trß, …
* C¸c ®éng tõ t­¬ng øng víi vËn dông ë cÊp ®é thÊp cã thÓ lµ: thùc hiÖn, gi¶i quyÕt, minh häa, tÝnh to¸n, diÔn dÞch, bµy tá, ¸p dông, ph©n lo¹i, söa ®æi, ®­a vµo thùc tÕ, chøng minh, ­íc tÝnh, vËn hµnh…
* VÝ dô:
( HS cã thÓ sö dông c¸c tÝnh chÊt ho¸ häc ®Ó ph©n biÖt ®­îc ancol, an®ehit, axit...b»ng ph¶n øng ho¸ häc;
( HS gi¶i quyÕt ®­îc c¸c bµi tËp tæng hîp bao gåm kiÕn thøc cña mét sè lo¹i hîp chÊt h÷u c¬ hoÆc mét sè lo¹i chÊt v« c¬ ®· häc kÌm theo kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc vµ tÝnh to¸n ®Þnh l­îng.


VËn dông ë møc ®é cao h¬n

Häc sinh cã kh¶ n¨ng sö dông c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò míi hoÆc kh«ng quen thuéc ch­a tõng ®­îc häc hoÆc tr¶i nghiÖm tr­íc ®©y, nh­ng cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng c¸c kü n¨ng vµ kiÕn thøc ®· ®­îc d¹y ë møc ®é t­¬ng ®­¬ng. C¸c vÊn ®Ò nµy t­¬ng tù nh­ c¸c t×nh huèng thùc tÕ häc sinh sÏ gÆp ngoµi m«i tr­êng líp häc.

X¸c ®Þnh cÊp ®é t­ duy dùa trªn c¸c c¬ së sau:
b.1. C¨n cø vµo chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch­¬ng tr×nh GDPT:
( KiÕn thøc nµo trong chuÈn ghi lµ biÕt ®­îc th× x¸c ®Þnh ë cÊp ®é “biÕt”;
( KiÕn thøc nµo trong chuÈn ghi lµ hiÓu ®­îc th× x¸c ®Þnh ë cÊp ®é “hiÓu”;
( KiÕn thøc nµo trong chuÈn ghi ë phÇn kÜ n¨ng th× x¸c ®Þnh lµ cÊp ®é “vËn dông”.
Tuy nhiªn:
( KiÕn thøc nµo trong chuÈn ghi lµ “hiÓu ®­îc” nh­ng chØ ë møc ®é nhËn biÕt c¸c kiÕn thøc trong SGK th× vÉn x¸c ®Þnh ë cÊp ®é “biÕt”;
( Nh÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng kÕt hîp gi÷a phÇn “biÕt ®­îc” vµ phÇn “kÜ n¨ng” th× ®­îc x¸c ®Þnh ë cÊp ®é “vËn dông”.
b.2. Nh÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng kÕt hîp gi÷a phÇn “hiÓu ®­îc” vµ phÇn “kÜ n¨ng” th× ®­îc x¸c ®Þnh ë cÊp ®é “vËn dông ë møc ®é cao h¬n”.
c) Chú ý khi xác định các chuẩn cần đánh giá đối với mỗi cấp độ tư duy:
+ Chuẩn được chọn để đánh giá là chuẩn có vai trò quan trọng trong chương trình môn học, đó là chuẩn có thời lượng quy định trong phân phối chương trình nhiều và làm cơ sở để hiểu được các chuẩn khác.
+ Mỗi một chủ đề (nội dung, chương...) đều phải có những chuẩn đại diện được chọn để đánh giá.
+ Số lượng chuẩn cần đánh giá ở mỗi chủ đề (nội dung, chương...) tương ứng với thời lượng quy định trong phân phối chương trình dành cho chủ đề (nội dung, chương...) đó. Nên để số lượng các chuẩn kĩ năng và chuẩn đòi hỏi mức độ vận dụng nhiều hơn.
d) Các khâu cơ bản thiết kế ma trận đề kiểm tra:
d1. Liệt kê tên các chủ đề (nội dung, chương...) cần kiểm tra;
d2. Viết các chuẩn cần đánh giá đối với mỗi cấp độ tư duy;
d3. Quyết định phân phối tỉ lệ % điểm cho mỗi chủ đề (nội dung, chương...);
d4. Tính số điểm cho mỗi chủ đề (nội dung, chương...) tương ứng với tỉ lệ %;
d5. Quyết định số câu hỏi cho mỗi chuẩn tương ứng và điểm tương ứng;
d6. Tính tổng số điểm và tổng số câu hỏi cho mỗi cột và kiểm tra tỉ lệ % tổng số điểm phân phối cho mỗi cột;
d7. Đánh giá lại ma trận và chỉnh sửa nếu thấy cần thiết.
e) Chú ý khi quyết định tỷ lệ % điểm và tính tổng số điểm:
+ Căn cứ vào mục đích của đề kiểm tra, căn cứ vào mức độ quan trọng của mỗi chủ đề (nội dung, chương...) trong chương trình và thời lượng quy định trong phân phối chương trình để phân phối tỉ lệ % điểm cho từng chủ đề;
+ Căn cứ vào mục đích của đề kiểm tra để quyết định số câu hỏi cho mỗi chuẩn cần đánh giá, ở mỗi chủ đề, theo hàng. Giữa ba cấp độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng theo thứ tự nên theo tỉ lệ phù hợp với chủ đề, nội dung và trình độ, năng lực của học sinh;
+ Căn cứ vào số điểm đã xác định ở B4 để quyết định số điểm và số câu hỏi tương ứng (trong đó mỗi câu hỏi dạng TNKQ nên có số điểm bằng nhau);
+ Nếu đề kiểm tra kết hợp cả hai hình thức TNKQ và TNTL thì cần xác định tỉ lệ % tổng số điểm của mỗi hình thức, có thể thiết kế một ma trận chung hoặc thiết kế riêng 02 ma trận;
+ Nếu tổng số điểm khác 10 thì cẩn quy đổi về điểm 10 theo tỷ lệ %.
2. Khung ma trận đề kiểm tra:
2.1. Khung ma trận đề kiểm tra theo một hình thức
Tên Chủ đề
(nội dung,chương…)
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng

Vận dụng ở mức cao hơn
Cộng

Chủ đề 1


Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra


Số câu
Số điểm Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
... điểm=...%

Chủ đề 2


Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra


Số câu
Số điểm Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
... điểm=...%

.............








...............






Chủ đề n


Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra


Số câu
Số điểm Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
... điểm=...%

Tổng số câu
Tổng số điểm
Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
%
Số câu
Số điểm
%
Số câu
Số điểm
%
Số câu
Số điểm
Tỉ lệ %


2.2. Khung ma trận đề kiểm tra kết hợp cả hai hình thức
Tên Chủ đề
(nội dung, chương…)
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Vận dụng ở mức cao hơn
Cộng


TNKQ
TL
TNKQ
TL
TNKQ
TL
TNKQ
TL


Chủ đề 1

Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra


Số câu
Số điểm Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
... điểm=...%

Chủ đề 2

Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra


Số câu
Số điểm Tỉ lệ %
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
Số điểm
Số câu
... điểm=...%

.............











...............










Chủ đề n

Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KNcần kiểm tra
Chuẩn KT, KN