TÀI LIỆU HSG VẬT LÝ 8,9

PHẦN I: CHUYỂN ĐỘNG CƠ HỌC - VẬN TỐC
I - CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1. VẬN TỐC LÀ MỘT ĐẠI LƯỢNG VÉC - TƠ:
a. Thế nào là một đại lượng véc – tơ:
- Một đại lượng vừa có độ lớn, vừa có phương và chiều là một đại lượng vec tơ.
b. Vận tốc có phải là một đại lượng véc – tơ không:
- Vận tốc lầ một đại lượng véc – tơ, vì:
+ Vận tốc có phương, chiều là phương và chiều chuyển động của vật.
+ Vận tốc có độ lớn, xác định bằng công thức: v =
.
c. Ký hiệu của véc – tơ vận tốc: v (đọc là véc – tơ “vê” hoặc véc – tơ vận tốc )
2. MỘT SỐ ĐIỀU CẦN NHỚ TRONG CHUYỂN ĐỘNG TƯƠNG ĐỐI:
a. Công thức tổng quát tính vận tốc trong chuyển động tương đối :

v13 = v12 + v23
v = v1 + v2
Trong đó: + v13 (hoặc v ) là véc tơ vận tốc của vật thứ 1 so với vật thứ 3
+ v13 (hoặc v) là vận tốc của vật thứ 1 so với vật thứ 3
+ v12 (hoặc v1 ) là véc tơ vận tốc của vật thứ 1 so với vật thứ 2
+ v12 (hoặc v1) là vận tốc của vật thứ 1 so với vật thứ 2
+ v23 (hoặc v2 ) là véc tơ vận tốc của vật thứ 2 so với vật thứ 3
+ v23 (hoặc v2) là vận tốc của vật thứ 2 so với vật thứ 3
b. Một số công thức tính vận tốc tương đối cụ thể:
b.1. Chuyển động của thuyền, canô, xuồng trên sông, hồ, biển:
Bờ sông ( vật thứ 3)

Nước (vật thứ 2)

Thuyền, canô (vật thứ 1)

* KHI THUYỀN, CA NÔ XUỒNG CHUYỂN ĐỘNG XUÔI DÒNG:
Vận tốc của thuyền, canô so với bờ được tính bằng 1 trong 2 cặp công thức sau:

vcb = vc + vn
<=>
= vc + vn ( Với t là thời gian khi canô đi xuôi dòng )

Trong đó:
+ vcb là vận tốc của canô so với bờ
+ vcn (hoặc vc) là vận tốc của canô so với nước
+ vnb (hoặc vn) là vận tốc của nước so với bờ

* Lưu ý: - Khi canô tắt máy, trôi theo sông thì vc = 0

vtb = vt + vn
<=>
= vc + vn ( Với t là thời gian khi thuyền đi xuôi dòng )

Trong đó:
+ vtb là vận tốc của thuyền so với bờ
+ vtn (hoặc vt) là vận tốc của thuyền so với nước
+ vnb (hoặc vn) là vận tốc của nước so với bờ
* KHI THUYỀN, CA NÔ, XUỒNG CHUYỂN ĐỘNG NGƯỢC DÒNG:
Tổng quát: v = vlớn - vnhỏ
Vận tốc của thuyền, canô so với bờ được tính bằng 1 trong 2 cặp công thức sau:
vcb = vc - vn (nếu vc > vn)
<=>
= vc - vn ( Với t’ là thời gian khi canô đi ngược dòng )

vtb = vt - vn (nếu vt > vn)
<=>
= vc - vn ( Với t’ là thời gian khi canô đi ngược dòng )

b.2. Chuyển động của bè khi xuôi dòng:

vBb = vB + vn
<=>
= vB + vn ( Với t là thời gian khi canô đi xuôi dòng )

Trong đó:
+ vBb là vận tốc của bè so với bờ; (Lưu ý: vBb = 0)
+ vBn (hoặc vB) là vận tốc của bè so với nước
+ vnb (hoặc vn) là vận tốc của nước so với bờ

b.3. Chuyển động xe (tàu ) so với tàu:

Tàu (vật thứ 3) Tàu thứ 2 (vật thứ 3)
Đường ray ( vật thứ 2) Đường ray ( vật thứ 2