SKKN lớp 8

VÀI BIỆN PHÁP
GIÚP HỌC SINH LỚP 8 HỌC TỐT
KIỂU VĂN BẢN THUYẾT MINH

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Chương trình Ngữ văn Trung học Cơ sở (THCS) khẳng định sáu kiểu văn bản làm trục đồng quy: Tự sự, miêu tả, biểu cảm, lập luận (nghị luận), thuyết minh và điều hành (hành chính - công vụ). Trên cơ sở ấy, việc làm cho học sinh (HS) thành thạo những kĩ năng, năng lực tiếp nhận và tạo lập sáu kiểu văn bản nói trên là việc làm hết sức quan trọng và cần thiết trong chương trình Tập làm văn nói riêng ở bậc THCS. Nhìn chung, nội dung chương trình thay sách 6,7,8,9 đối với môn Ngữ văn nói riêng đã đem lại nhiêù điểm mới, có phần hấp dẫn, hứng thú và khơi gợi được nhiều hơn cho cả ngưòi dạy lẫn người học. Mặc dù trên cơ sở của nội dung chương trình đã có trước đây, song những nội dung phương pháp mới cũng rất đáng kể và cần phát huy. Tóm lại, điểm nổi bật trong đổi mới nội dung chương trình và phương pháp là tăng tính thực hành, giúp học sinh sát với thực tế đời sống cho học sinh trong toàn cấp. Điều ấy giúp tránh được sự áp đặt, nặng nề, vụn vặt, có tính chất lí thuyết, sách vở mà trước đây thường hay mắc phải. Một trong những điểm mới ấy là đưa kiểu văn bản thuyết minh thành một kiểu văn bản chính ở phân môn Tập làm văn (dành cho học sinh lớp 8,9). Đây là yêu cầu cần thiết đối với học sinh cuối bậc học THCS. Có thể thấy được tác dụng thiết thực của kiểu văn bản này, bởi nó giúp cho học sinh:
- Rèn luyện được kĩ năng quan sát kĩ lưỡng các sự vật, hiện tượng ở xung quanh, biết hệ thống hóa các đặc điểm của đối tượng. Từ dó nắm bắt được các tri thức khách quan về đối tượng mà mình quan sát, hiểu được bản chất của đối tượng đó.
- Thêm nữa, văn bản thuyết minh được sử dụng rất phổ biến ở ngay sách giáo khoa (SGK) mà các em học hằng ngày. Bằng văn bản thuyết minh và các phương pháp của thuyết minh, SGK đã lần lượt chuyển tải “Những tri thức khách quan” đến với người học, người đọc. Như vậy đủ thấy vai trò và tác dụng không nhỏ của văn bản thuyết minh đem lại cho người học Ngữ văn nói riêng và mọi môn học khác nói chung cũng như trong thực tiễn đời sống xã hội.
Tuy vậy, trong thực tế qua nhiều năm giảng dạy lớp 8 ( thay SGK), chúng tôi thấy hiệu quả dạy học văn bản thuyết minh chưa cao, đòi hỏi người dạy phải suy nghĩ, tìm cách cải tiến phương pháp hơn nữa. Để có cơ sở thực hiện điều đó, chúng tôi đã tìm hiểu và xác định một số nguyên nhân sau:

1. Về phía học sinh:
- Học sinh nhận thức chưa đầy đủ tầm quan trọng và sự cần thiết nắm bắt và thực hành văn bản thuyết minh, mối quan hệ giữa học và hành văn bản thuyết minh, còn tỏ ra hờ hững, xem nhẹ loại văn bản này hoặc học qua loa, trình bày vấn đề còn sơ sài.
- Học sinh chưa có thói quen quan sát tìm hiểu sự vật chung quanh (dù gần gũi nhất), chưa có kiến thức phổ thông hoặc chưa có nhiều vốn sống thực tế. Điều ấy cũng dẫn đến cái khó đáng kể khi học văn thuyết minh.
- Năng lực thực hành còn hạn chế, chủ yếu bám SGK và những gì có sẵn trong SGK để vận dụng…
Những nhược điểm nêu trên lâu dần thành thói quen thụ động, đối phó, thậm chí “xa lạ” với những gì diễn ra xung quanh, trong đời sống hằng ngày mà ai cũng có thể bắt gặp.

2. Về phía người dạy:
Văn bản thuyết minh vốn rất thông dụng, nhưng lần đầu tiên hệ thống thành phương pháp luận, giáo viên ít nhiều còn bỡ ngỡ trong việc định hướng các hoạt động dạy học để đạt hiệu quả cao nhất. Có trường hợp xem nhẹ vai trò của văn bản thuyết minh so với các kiểu văn bản khác đã được đưa vào chương trình từ ban đầu. Vì thế trong quá trình dạy văn bản thuyết minh, người dạy chưa thật sự chú ý tìm ra các biện pháp dạy học tốt nhất, còn chung chung, chủ yếu theo SGK và hướng dẫn trong sách giáo viên.
Kết quả, khả năng viết một bài văn thuyết minh của các em chưa tốt, đôi khi không đúng kiến thức về đối tượng thuyết minh đó , thiếu thuyết phục người nghe, thậm chí có nhiều bài viết học sinh trình bày như một bài học của môn khoa học công nghệ .
Từ cơ sở khoa học và thực tiễn ấy, chúng tôi nghĩ rằng việc rèn luyện