Sáng kiến kinh nghiệm cực hay

Tên sáng kiến:
Suy nghĩ về cách dạy một đoạn trích
trong một tác phẩm văn học môn Ngữ Văn 9

A/ Đặt vấn đề.
Từ năm học 2002 đến 2006 chúng ta đã hoàn thành chương trình thay sách giáo khoa đối với cấp THCS . Tuy nhiên thời gian thực hiện chương trình mới còn ít, nhất là đối với lớp 9 (mới được 3 năm). Với khoảng thời gian chưa dài song ta cũng ít nhiều đánh giá được những mặt ưu điểm và hạn chế của chương trình.
Đối với môn Ngữ văn thì điểm mới nhất được thể hiện ở tính tích hợp của ba phần: Văn, Tiếng Việt, Tập Làm Văn. Riêng phần Văn học là một phần rất quan trọng trong việc day - học Ngữ Văn ở nhà trường nói chung. Bởi muốn học tốt Tiếng Việt và Tập Làm Văn thì một yêu cầu quan trọng là học sinh phải học tốt phần văn học. Hay học sinh có yêu thích môn văn, có hứng thú học môn văn hay không thì các giờ văn học có vai trò rất lớn. Học sinh có ham thích, sưu tầm và tìm đọc các tác phẩm văn học hay không cũng là do các giờ văn học quy định, thu hút học sinh.
Về nội dung, Sách giáo khoa Ngữ Văn 9 cũng đưa vào nhiều nội dung mới. Song vẫn còn giữ lại những tác phẩm hay, có giá trị như: “Truyện Kiều” - Nguyễn Du; “Truyện Lục Vân Tiên” - Nguyễn Đình Chiểu … Nhưng không phải là dạy được toàn bộ tác phẩm. Mà có những tác phẩm dài, khối lượng lớn ta chỉ được học một vài trích đoạn.
Dạy một đoạn trích trong tác phẩm nhưng thực chất là dạy toàn bộ một tác phẩm trọn vẹn; bởi vì sau mỗi đoạn trích học là những phần liên quan, chuyển tiếp sang các đoạn khác có thể trích hoặc không trích học. Học sinh có nắm được toàn bộ tác phẩm thì mới hiểu được giá trị nội dung, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm và các giá trị khác của đoạn trích học.
Lâu nay có một số quan niệm: Dạy đoạn trích thì chỉ cần cho học sinh nắm được giá trị của đoạn trích là đủ, không cần ép các em nắm rộng ra toàn tác phẩm nên việc dạy các đoạn trích, học sinh nắm kiến thức không sâu sắc.
Với học sinh, một số tác phẩm dài được trích học không có tài liệu để đọc tham khảo. Một số đông học sinh cũng không có điều kiện để đọc mà chỉ biết những trích đoạn trong sách giáo khoa mà thôI thành ra không có cái nhìn khái quát về tác phẩm. Thực chất đây không phải là một vấn đề mới mẻ mà trong chương trình sách giáo khoa cũ, giáo viên đã được tiếp cận. Nhưng thực tế, trong một số giờ dự: dạy một đoạn trích trong một tác phẩm văn học có quy mô lớn, tôi thấy các tiết dạy không hoặc ít gắn với tác phẩm, làm cho bài dạy thiếu logic, học sinh nắm bài học không hoàn chỉnh. Thậm chí một số giờ dạy sau khi kiểm tra lại, học sinh không biết các sự kiện xảy ra trước và sau đoạn trích được học là gì? Nó có vai trò như thế nào, liên quan như thế nào tới