PP Tích hợp GDMT trong môn Vật lý

tập huấn
giáo dục môi trường
C?p Trung H?c Co S?
Giáo viên: Mai Ngọc Hải
Đơn vị: Trường THCS Giao Tân
phần i
một số nhận thức về môi Trường và Giáo dục bảo vệ môi trường trong trường trung học cO S?
I. Môi trường
1. Môi trường (MT):
- Không gian bao quanh Trái Đất, có quan hệ trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người.
- Gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật.
(Điều 3, Luật BVMT của Việt Nam, 2005)
Thành phần của MT

MT tự nhiên:
- Tồn tại ngoài ý muốn của con người: địa hình, địa chất, đất trồng, không khí, nước, sinh vật và nguồn nhiệt từ ánh sáng Mặt Trời.
- Cung cấp cho con người các nguồn tài nguyên năng lượng, nguyên liệu phục vụ cho sản xuất và đời sống.
MT xã hội:
- Tổng thể các mối quan hệ giữa con người với con người trong sản xuất, trong phân phối và trong giao tiếp: các luật lệ, thể chế, quy định, hướng hoạt động của con người theo một khuôn khổ nhất định, tạo thuận lợi cho sự phát triển, làm cho cuộc sống của con người khác với thế giới sinh vật khác.
- M«i tr­êng nh©n t¹o:

C¸c ®èi t­îng lao ®éng do con ng­êi s¶n xuÊt ra vµ chÞu sù chi phèi cña con ng­êi (nhµ ë, nhµ m¸y, thµnh phè,...).
Sự khác nhau căn bản của môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo:

+ Môi trường tự nhiên xuất hiện trên Trái Đất không phụ thuộc vào con người.

+ Môi trường nhân tạo là kết quả của lao động của con người, tồn tại hoàn toàn phụ thuộc vào con người.
2. Chøc n¨ng vµ vai trß cña m«i tr­êng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña loµi ng­êi
Không gian sống của con người
và các sinh vật
Nơi chứa đựng các nguồn
tài nguyên
Nơi chứa đựng các
phế thải
Nơi lưu giữ và cung cấp
các nguồn thông tin
Môi trường
3. Các thành phần của môi trường tự nhiên
3.1. Thạch quyển và thổ nhưỡng quyển

Thạch quyển: lớp vỏ cứng của Trái đất, độ dày 60-70km trên phần lục địa và 5-30km dưới đáy đại dương.

Thổ nhưỡng: lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.
Các thành phần chính của đất
3.2. Thuỷ quyển
- Chiếm khoảng 71% diện tích bề mặt Trái Đất (361 triệu km2)
- Dân số tăng nhanh, quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá, thâm canh nông nghiệp và các thói quen tiêu thụ nước quá mức đang gây ra sự khủng hoảng nước trên phạm vi toàn cầu.
- Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc đã chọn chủ đề cho ngày Môi trường Thế giới năm 2003 là "Nước- 2 tỷ người đang khát".
3.3. Khí quyển

Khí quyển: lớp vỏ ngoài của Trái đất
- Tầng đối lưu
- Tầng bình lưu
- Tầng giữa
- Tầng nhiệt
- Tầng ngoài
3.4. Sinh quyển
4. Một số vấn đề bức xúc về môi trường hiện nay

4.1. Những thách thức MT hiện nay trên Thế giới

- Khí hậu Toàn cầu biến đổi và tần xuất thiên tai gia tăng
Một số hình ảnh về ảnh hưởng của động cơ nhiệt đối với môi trường.
- Sự suy giảm tầng Ôzôn
- Tµi nguyªn bÞ suy tho¸i
Rừng, đất rừng và đồng cỏ hiện vẫn đang bị suy thoái hoặc bị triệt phá mạnh mẽ, đất bị biến thành sa mạc.
Theo tổ chức FAO : hơn 100 nước trên Thế giới đang chuyển chậm sang dạng hoang mạc, đe doạ cuộc sống của khoảng 900 triệu người.
Sự phá huỷ rừng vẫn đang diễn ra với mức độ cao, diện tích rừng trên Thế giới khoảng 40 triệu km2, song đến nay đã bị mất đi một nửa
Sự suy giảm nước ngọt ngày càng lan rộng hơn và gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng
- Ô nhiễm MT đang xảy ra ở quy mô rộng

- Sự gia tăng dân số đang gây nên sự mất cân bằng nghiêm trọng giữa dân số và MT

4.2. Hiện trạng môi trường ở Việt Nam
a) Suy thoái môi trường đất:
Diện tích đất canh tác trên đầu người ở Việt Nam
b) Suy thoái rừng
Diễn biến diện tích rừng qua các thời kì
c. Suy giảm đa dạng sinh học
d) Ô nhiễm MT nước:
- Bùng nổ dân số, các hoạt động kinh tế gia tăng và công tác quản lí chưa đầy đủ, tài nguyên nước ở Việt Nam đang bị sử dụng quá mức và bị ô nhiễm .
- Nguyên nhân chính: do nước thải công nghiệp, nước thải đô thị chưa được xử lí đã xả trực tiếp vào nguồn nước mặt. Việc sử dụng hoá chất trong công, nông nghiệp cũng đang làm cho nguồn nước ngầm bị ô nhiễm mạnh.
* Ô nhiễm MT không khí :
* Ô nhiễm môi trường do việc xử lí chất thải chưa đảm bảo:

- Điều kiện vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, cung cấp nước sạch ở đô thị và nông thôn còn thấp:

+ Nhiều vụ ngộ độc thực phẩm xẩy ra, vấn đề vệ sinh an tòan thực phẩm đang cần được quan tâm.

+ 60-70% dân cư đô thị, dưới 40% dân ở nông thôn được cấp nước sạch. Chỉ có 28-30% hộ gia đình ở nông thôn có "nh� c?u" hợp vệ sinh.
Rác thải trên sông
Hố xí trên ao
II. Giáo dục bảo vệ môi trường

Khái niệm chung
GDBVMT là một quá trình thông qua
các hoạt động giáo dục chính quy và không chính quy nhằm giúp cho con người có được sự hiểu biết, kĩ năng và giá trị, tạo điều kiện cho họ tham gia vào phát triển một xã hội bền vững về sinh thái.
GDBVMT: "Làm cho các cá nhân và các cộng đồng hiểu được bản chất phức tạp của MT tự nhiên và MT nhân tạo là kết quả tương tác của nhiều nhân tố sinh học, lý học, xã hội, kinh tế và văn hoá; đem lại cho họ kiến thức, nhận thức về giá trị, thái độ và kỹ năng thực hành để họ tham gia một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong phòng ngừa và giải quyết các vấn đề MT và quản lý chất lượng MT"
(Hội nghị Quốc tế về GDBVMT của Liên Hợp Quốc tại Tbilisi năm 1977)
III. §­a gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo tr­êng THCS

1. §Þnh h­íng gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng trong tr­êng THCS

- GDBVMT cÇn nh×n nhËn MT trong tÝnh toµn bé cña nã.
- GDBVMT lµ mét lÜnh vùc GD liªn ngµnh
- GDBVMT ph¶i chó ý khai th¸c t×nh h×nh thùc tÕ MT gÇn gòi víi HS
- Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn c¬ b¶n cña GDMT : Gi¸o dôc vÒ MT, trong MT vµ v× MT, ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc v× MT
2. Nguyên tắc GDBVMT trong nhà trường
- Mục tiêu: phải phù hợp với mục tiêu đào tạo của cấp, bậc học, của GD PT nói chung.
- Tính sư phạm: kiến thức về MT và kĩ năng BVMT phù hợp với tâm, sinh lí từng lứa tuổi.
- Nội dung: đảm bảo kiến thức cơ bản của môn học, tính logic của nội dung, không gây quá tải; chú trọng các vấn đề thực hành.
- Phương pháp : tạo điều kiện cho người học chủ động tham gia vào quá trình học tập, phát hiện các vấn đề MT và tìm hướng giải quyết vấn đề dưới sự tổ chức và hướng dẫn của GV.
- Tận dụng các cơ hội để GDBVMT.
- Khai thác các điều kiện có sẵn trong CT, SGK các môn học, các hoạt động của nhà trường.
3. Mục tiêu GDBVMT trong nhà trường
a) Kiến thức: HS có hiểu biết về:
- Khái niệm MT, hệ sinh thái; các thành phần MT và mối quan hệ giữa chúng.
- Con người - dân số - môi trường
- Giải thích được những hiện tượng bất thường của MT xảy ra trong tự nhiên.
b) KÜ n¨ng – Hµnh vi:

- Cã kÜ n¨ng ph¸t hiÖn vÊn ®Ò MT vµ øng xö tÝch cùc víi c¸c vÊn ®Ò MT n¶y sinh
- Cã hµnh ®éng cô thÓ BVMT
- Tuyªn truyÒn, vËn ®éng BVMT trong gia ®×nh, nhµ tr­êng, x· héi.
c) Th¸i ®é – T×nh c¶m:
- Cã t×nh c¶m yªu quý, t«n träng thiªn nhiªn
- Cã t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, t«n träng di s¶n v¨n hãa
- Cã th¸i ®é th©n thiÖn víi MT vµ ý thøc ®­îc hµnh ®éng tr­íc vÊn ®Ò MT n¶y sinh
- Quan t©m th­êng xuyªn ®Õn MT sèng cña c¸ nh©n, gia ®×nh, céng ®ång
- Gi÷ g×n vÖ sinh, an toµn thùc phÈm, an toµn lao ®éng
- ñng hé, chñ ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng BVMT, phª ph¸n hµnh vi g©y h¹i cho MT.
4. Nội dung giáo dục bảo vệ MT trong trường TH
Chủ đề 1: MT sống của chúng ta
- Khái niệm MT
- MT tự nhiên
- MT nhân tạo
- Tài nguyên thiên nhiên
- Các hệ sinh thái
Chủ đề 2: Quan hệ giữa con người và MT

Con người là một thành phần của MT

Vai trò của MT đối với con người và tác động của con người đối với MT

- Mối quan hệ giữa dân số và MT. Công nghiệp, đô thị hóa và vấn đề MT
Chñ ®Ò 3: Sù « nhiÔm vµ suy tho¸i MT
- ¤ nhiÔm MT: ¤ nhiÔm n­íc, biÓn, « nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm ®Êt, « nhiÔm tiÕng ån
- ChÊt th¶i
- Suy tho¸i rõng
- Suy tho¸i ®Êt
- Suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc
Ch? đề 4: Các biện pháp BVMT và PTBV

Những quy định của pháp luật về BVMT và PTBV

Các biện pháp và hoạt động BVMT

- Nhiệm vụ của học sinh trong việc BVMT
IV. Tích hợp GDMT trong bộ môn Vật lý THCS
Để đưa GDBVMT vào chương trình Vật lý THCS chúng ta có thể tiến hành theo 2 phương án sau:
+ Dua tr?c ti?p v�o t?ng ti?t, t?ng chuong c? th? b?ng phuong phỏp tớch h?p v?n d? GDBVMT trong 1 d?a ch? ki?n th?c thớch h?p.
Vớ d?: Cú 2 d?ng dua v?n d? GDBVMT v�o b�i:
D?ng 1: N?i dung ch? y?u c?a b�i h?c, ho?c m?t s? ph?n n?i dung mụn V?t Lý cú s? trựng h?p v?i n?i dung GDMT. ( b�i Ch?ng ụ nhi?m ti?ng ?n: Sỏch V?t lý 7)
M?t s? n?i dung c?a b�i h?c hay m?t s? ph?n n?i dung mụn V?t lý cú liờn quan v?i n?i dung GDMT. ( vớ d? 1 ph?n n?i dung ki?n th?c trong b�i ỏp su?t ch?t l?ng-Bỡnh thụng nhau- V?t lý 8 )
+ Ho?t d?ng ngo?i khoỏ v? v?n d? BVMT ( ch?n ch? d? thớch h?p vớ d?: Di dó ngo?i tham 1 s? nh� mỏy cụng nghi?p noi x? ra nhi?u ch?t th?i cụng nghi?p, r?ng ng?p m?n Qu?c gia Xuõn Thu? noi b?o t?n cỏc lo�i chim quý hi?m trong sỏch d?, R?ng nguyờn sinh Cỳc phuong Ninh Bỡnh sau dú vi?t b�i thu ho?ch)
* Tuy nhiên khi sử dụng phương pháp tích hợp chúng ta phải tuân theo các nguyên tắc sau:
+ Không làm mất tính đặc trưng của môn học, không biến bài học Vật lý thành bài học GDMT.
+ Khai thác nội dung có chọn lọc, tập trung, không tràn lan, tuỳ tiện.
+ Phát huy cao độ hoạt động tích cực nhận thức của HS và các kinh nghiệm thực tế của HS, tận dụng cơ hội cho HS tiếp xúc trực tiếp với môi trường.
Ví dụ : Bài 6: Lực ma sát - vật lý lớp 8; địa chỉ tích hợp: Lực ma sát có thể có lợi hoặc có hại:
Lực ma sát làm cho bánh xe bám được trên mặt đường và xe có thể chạy nhưng nó lại làm mòn lốp xe, làm đường bụi, dẫn đến ô nhiễm môi trường không khí ảnh hưởng đến sức khoẻ, vậy nên phải có biện pháp chống ô nhiẽm do ma sát gây ra: Vệ sinh mặt đường sạch sẽ, lốp ô tô đảm bảo chất lượng isô, phương tiện tham gia giao thông phải đảm bảo tiêu chuẩn về khí thải và an toàn đối với môi trường. Những phương tiện khác không đạt chuẩn thì cấm không cho tham gia.