Một số KT đặt câu hỏi trong D&H TC

KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC

I. KỸ THUẬT ĐẶT CÂU HỎI.
1. Đặt vấn đề:
Trong dạy học, hệ thống câu hỏi của GV có vai trò quan trọng, là một trong những yếu tố quyết định chất lượng lĩnh hội kiến thức của HS. Thay cho việc thuyết trình, đọc, chép, nhồi nhét kiến thức, GV chuẩn bị hệ thống các câu hỏi để HS suy nghĩ phát hiện kiến thức, phát triển nội dung bài học, đồng thời khuyến khích HS động não tham gia thảo luận xoay quanh những ý tưởng/nội dung trọng tâm của bài học theo trật tự logic. Hệ thống câu hỏi còn nhằm định hướng, dẫn dắt cho HS từng bước phát hiện ra bản chất sự vật, quy luật của hiện tượng, kích thích tính tích cực tìm tòi, sự ham hiểu biết. Trong quá trình đàm thoại, GV là người tổ chức, HS chủ động tìm tòi, sáng tạo, phát hiện kiến thức mới. Đồng thời qua đó HS có được niềm vui, hứng thú của người khám phá và tự tin khi thấy trong kết luận của thầy có phần đóng góp của mình. Kết quả là HS vừa lĩnh hội được kiến thức mới đồng thời biết được cách thức đi đến kiến thức đó, trưởng thành thêm một bước về trình độ tư duy. Việc thiết kế hệ thống các câu hỏi theo cấp độ tư duy như vậy rõ ràng mất nhiều thời gian hơn là thuyết trình giảng giải, nhưng có tác dụng khắc sâu kiến thức và phát triển tư duy HS.

2. Các dạng câu hỏi:
2.1. Câu hỏi đóng:
a. Khái niệm: Là dạng câu hỏi chỉ có một câu trả lời duy nhất đúng/sai hoặc có/không.
b. Cách sử dụng:
- Dùng chủ yếu trong đánh giá kiến thức đã có, đánh giá mức độ ghi nhớ thông tin, trong các trường hợp cần trả lời chính xác, cụ thể không đòi hỏi tư duy nhiều.
- Thường được dùng trong phần kết luận bài hoặc cuối phần giới thiệu bài để kiểm tra xem HS đã hiểu nhiệm vụ và những hướng dẫn cần thực hiện trong phần phát triển bài hay chưa.
- Câu hỏi đóng ít được sử dụng trong các cuộc trao đổi, thảo luận nhằm chia sẻ thông tin hoặc phát triển tư duy của HS.
- Một số câu hỏi đóng hay bán mở không hữu ích khi trao đổi thảo luận trong giờ học:
+ Câu hỏi đóng đã hàm ý câu trả lời (điều mà GV mong muốn đã được hàm ý sẵn trong câu hỏi. Câu hỏi đã có sẵn gợi ý câu trả lời).
Ví dụ: * Lần sau em có cùng làm việc với Nam không?
* Từ giờ trở đi em chăm học chứ?
* Tại sao em không đến lớp đúng giờ nhỉ?
+ Câu hỏi đóng mở đầu bằng giả định của người hỏi (bao hàm một gợi ý. HS không có quyền lựa chọn để đưa ra câu trả lời của mình).
Ví dụ: * Thầy nghĩ em nên bắt đầu vào ngày mai. Em có đồng ý không?
* Thầy nghĩ là em nên nói với bạn A, hay là em muốn thầy nói với bạn ấy?
+ Câu hỏi bán mở (những câu hỏi đã chỉ rõ dạng câu trả lời mà người hỏi nuốn người trả lời hướng theo gợi ý của mình)

LƯU Ý: GV muốn có thông tin hoặc suy nghĩ của HS hoặc muốn tìm hiểu, kiểm tra về kiến thức của HS thì cần dùng câu hỏi mở.

2.2. Câu hỏi mở:
a. Khái niệm: Câu hỏi mở là dạng câu hỏi có thể có nhiều cách trả lời. Khi đặt câu hỏi mở, GV tạo cơ hội cho HS chia sẻ ý kiến cá nhân.

b. Một số loại câu hỏi mở:
- Câu hỏi lấy thông tin: giúp HS có cái nhìn tổng quan hoặc đưa ra những băn khoăn về tình huống hiện tại.
Ví dụ: Khi nào…? Cái gì…? Cái nào…? Ở đâu…? Đến đâu…? Để làm gì…?
- Câu hỏi giả định: giúp HS suy nghĩ vượt khỏi khuôn khổ của tình huống hiện tại.
Ví dụ: Điều gì nếu…? Điều gì xảy ra nếu…? Hãy tưởng tượng…?
- Câu hỏi hỏi ý kiến: sử dụng để khai thác suy nghĩ của HS về một chủ đề nào đó.
Ví dụ: Em nghĩ gì về điều này? Ý kiến của em về…? Em thấy như thế nào?
- Câu hỏi về cảm giác: dùng để khuyến khích HS phân tích bản thân và cảm giác về một tình huống cụ thể.
Ví dụ: Cảm giác của em về…?
- Câu hỏi về hành động: giúp HS lập kế hoạch và triển khai các ý tưởng vào tình huống thực tế.
Ví dụ: em chuẩn bị làm gì? Khi nào