Kỹ năng lập đề cương
Chia sẻ bởi Dương Văn Dũng |
Ngày 11/10/2018 |
40
Chia sẻ tài liệu: Kỹ năng lập đề cương thuộc Ngữ văn 8
Nội dung tài liệu:
Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn
nghị luận cho học sinh THCS
--------------------------------------------------
A. Đặt vấn đề.
I. Lý do chọn đề tài.
1. Cơ sở lý thuyết.
Trong cuộc sống thường nhật, con người liên tục phải sử dụng ngôn ngữ trao đổi, giao tiếp, có khi văn bản (viết). Để quá trình giao tiếp đạt hiệu quả và có sức thuyết phục, điều tất yếu trong đầu mỗi người đã phải hình thành, xác định được hệ thống các nội dung cần thiết về một vấn đề nào đó. Đó chính là hình thành dàn ý, đại cương song không phải ai cũng nhanh chóng có được một dàn ý đại cương tốt mà đòi hỏi người đó có kiến thức, có một tư duy lý luận, tư duy lôgíc.
Trong quá trình dạy các môn khôạhc xã hội, tập làm văn (TLV) được xem là một môn học chiếm một số lượng tương đối lớn ở THCS (33 tiết /năm). Đây là môn học mang tính chất thực hành tổng hợp (điểm khác biệt môn TLV với các môn học khác). Vì vậy, hiệu quả của môn này phải là các kỹ năng, kỹ xảo sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng phân tích đề, tìm ý, lập dàn ý, nói, viết văn bản mà kỹ năng lập dàn ý (đề cương) là khâu quan trọng quyết định cho bài văn.
Cũng giống như trước khi xây một ngôi nhà, cần có bản thiết kế cho ngôi nhà ấy. Ngôi nhà càng to, càng hiện đại bao nhiêu thì bản thiết kế cần chi tiết và chính xác bấy nhiêu. Nhờ đó mà người thợ xây dựa vào bản thiết kế để xây dựng ngôi nhà. Còn người viết văn bản dựa trên cơ sở để cương để hoàn thành.
2. Cơ sở thực tiễn.
Đã có nhiều tài liệu viết về môn TLV nhưng chưa có một công trình khoa học nào giải quyết cặn kẽ vấn đề: Kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận trong trường THCS.
Tập làm văn là một phân môn quan trọng, "nó là chỗ dựa chính yếu" (nếu không nói là duy nhất), của học sinh. Nhưng thực tế, học sinh ở THCS chưa thực sự chú trọng đến việc lập đề cương trước khi làm một bài văn hoàn chỉnh. Chính vì thế, khi viết bài văn không ít học sinh còn lúng túng, các câu, các đoạn văn còn rời rạc không có sự gắn bó, liên kết với nhau, các ý lộn xộn, làm theo kiểu tuỳ hứng nhớ đến đâu làm đến đó rồi có khi lại viết lại... Vì lẽ đó mà các em không tạo cho người đọc một ấn tượng và có sức thuyết phục trong bài viết của mình.
Đó là thực trạng hoàn toàn không có lợi cho việc giáo dục, rèn luyện tư duy khoa học, tư duy luận lý của người học sinh.
Vì vậy, rèn luyện kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận trong nhà trường THCS là một việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết, cần được tiến hành liên tục, thường xuyên, có ý thức.
Xuất phát từ những lý do trên, nên tôi đã chọn đề tài "Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận cho học sinh THCS".
II. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm.
Lập đề cương cho bài văn nghị luận là một công việc khó khăn, phức tạp và kém hứng thú. Nó thử thách năng lực nhiều mặt của người dạy, người học văn.
Xuất phát từ thực tế việc dạy- học TLV ở THCS, tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích:
- Cùng đồng nghiệp nhìn nhận, đánh giá đúng, tích cực, gia công cho giờ dạy TLV, đặc biẹt là thao tác lập đề cương.
- Giáo viên giúp học sinh có ý thức tích cực trong rèn luyện kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận; biết cách lập đề cương từ sơ giản đến đề cương chi tiết; biết tìm ý, sắp xếp ý trong đề cương, cách lấy dẫn chứng cho các luận điểm trong đề cương.
III. Đối tượng nghiên cứu.
Văn nghị luận bao gồm rất nhiều kiểu bài khác nhau. Để sát thực với học sinh THCS tôi chọn kiểu bài phân tích, cụ thể là phân tích nhân vật.
Trong 3 dạng bài phân tích nhân vật thông thường thì dạng bài "Phân tích một nhân vật cụ thể trng một tác phẩm" được áp dụng nhiều trong chương trình TLV ở THCS.
IV. Phạm vi nghiên cứu.
Với đề tài này, phạm vi nghiên cứu chủ yếu của tôi là: Kỹ năng lập đề cương cho một bài văn phân tích nhân vật cụ thể trong một tác phẩm văn học ở chương trình văn 8.
Đồng thời đối tượng học sinh đều được thể nghiệm là 2 lớp 8B, 8C trường THCS Thiệu Dương
V. Nhiệm vụ của đề tài.
- Nghiên cứu một số biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận ở THCS, để giúp học sinh làm bài không bị xa đề, lạc đề, không bị lặp, bị rối. Mà bài văn của học sinh viết sẽ chắc, gọn và hay, có sức thuyết phục đối với người đọc.
Từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy môn TLV nói riêng và chất lượng giáo dục, học tập nói chung.
B. Nội dung.
I. Bản chất của vấn đề.
Kỹ năng lập đề cương (dàn bài) được hình thành trên cơ sở một hệ thống các thao tác. Chính vì thế phải thực hiện đủ các thao tác sau:
1. Xác định thành tố nội dung và sắp xếp.
- Thao tác phân tích đề bài để nắm được vấn đề cần trình bày trong bài.
- Thao tác xác định phương hướng nội dung làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề cần phân tích (tìm ý).
- Thao tác lựa chọn trong vốn hiểu biết của bản thân từ các tư liệu cần thuyết phục cho bài văn.
- Thao tác hệ thống hoá để sắp xếp các ý đã có theo trình tự chặt chẽ.
2. Trình bày đề cương.
2.1. Đặt vấn đề.
- Mở đầu đoạn: Câu dẫn có liên quan.
- Chính đoạn: Luận đề phải bàn.
- Kết đoạn: Phạm vi phải bàn.
2.2. Giải quyết vấn đề.
Từ cơ sở những luận điểm đã tìm được ta sắp xếp theo sơ đồ (1)
Luận điểm lớn 1
Luận điểm nhỏ 1
Luận cứ
Luận chứng
Luận điểm nhỏ 2
Luận cứ
Luận chứng
Luận điểm lớn 2.
(Triển khai như luận điểm lớn 1)
Đồng thời từ sơ đồ (1) ta hình thành sơ đồ (2) sát yêu cầu của đề.
2.3. Kết thúc vấn đề.
- Tổng quát vấn đề.
- Luận đề nâng cao.
- Khép lại vấn đề hoặc mở ra hướng mới.
3. Kiểm tra lại toàn bộ dàn bài để sửa chữa, bổ sung các ý cần thiết.
Các thao tác trên gắn liền với hoạt động của tư duy, với việc sử dụng ngôn ngữ. Vì thế, rèn luyện các thao tác trên chính là rèn luyện các thao tác tư duy, rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ. Cần luyện tập các thao tác nhiều lần trong từng đề văn cụ thể.
II. Thực trạng về vấn đề nghiên cứu.
Qua bài kiểm tra số 1, qua chấm chữa bài và khảo sát, tôi thu được kết quả như sau:
TT
Lớp
Tổng khảo sát
Không lập
Có lập
%
1
8B
33
24
9
27
2
8C
34
22
10
29
Từ thực tế trên bản thân đã tìm tòi, đề ra các biện pháp để việc rèn luyện kỹ năng lập đề cương được học sinh thực hiện một cách có ý thức, có hiệu quả cao hơn.
III. Các biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận: Phân tích nhân vật (PTNV).
Để việc lập đề cương trong bài văn nghị luận nói chung, trong bài văn TPNV nói riêng được tốt, trở thành một kỹ năng thuần thục, thành thạo không phải chỉ riêng giáo viên nỗ lực cố gắng hướng dẫn mà bản thân học sinh cũng phải tự rèn luyện, thực hành thật nhiều; có thể thực hiện theo các biện pháp sau:
1. Biện pháp thứ nhất.
1.1. Giáo viên xây dựng hệ thống câu hỏi và hướng dẫn học sinh lần lượt trả lời các câu hỏi đó.
Câu hỏi 1: Đề bài yêu cầu phân tích nhân vật nào? Trong tác phẩm gì? Tác giả?
Câu hỏi 2: Các đặc điểm nổi bật của nhật vật? Chi tiết nào biểu hiện tính cách, hình dạng của nhân vật?
Câu hỏi 3: Nhân vật đã góp phần biểu hiện tư tưởng chủ đề thế nào? Đã góp phần làm sáng tỏ vấn đề gì đặt ra trong tác phẩm.
Câu hỏi 4: Nhân vật gợi cho ta những liên tưởng gì trong văn học và trong cuộc sống.
1.2. Thực hành.
Đề tài: Phân tích nhân vật huyện Hinh trong tác phẩm "Đồng hào có ma" của Nguyễn Công Hoan.
- Học sinh trả lời câu hỏi 1: Đề tài yêu cầu phân tích nhân vật Huyện Hinh trong tác phẩm Đồng hào có ma của tác giả Nguyễn Công Hoan.
- Học sinh trả lời câu hỏi 2.
Có thể nêu các đặc điểm của nhân vật Huyện Hinh và sắp xếp như sau:
a) Huyện hinh có ngoại hình béo, xấu xí tới quái dị.
- Qua giọng điệu ngạc nhiên: "Chà! chà! Béo ơi là béo..."
- Qua lời của một người vô tình nói: "Nhờ bóng quan lớn" Huyện Hinh tưởng họ ám chỉ mình béo.
- Qua việc miêu tả cái râu, da mặt của Huyện Hinh.
b) Huyện Hinh là ông quan có nhân cách xấu xa, tồi tệ.
- Thói hống hách, trù dập người khác.
- Lý lịch xấu: bị dân kiện, đánh bạc, chơi gái.
- Huyện Hinh là tên "ăn bẩn" - tên quan "ăn bẩn chính thống".
+ Huyện hinh ăn tiền, một món tiền trị giá "hai hào" chỉ bằng tiền công mẹ nuôi trả cho câu lệ.
+ Món tiền đó y ăn một cách lén lút, bần thiện, lấy chân giẫm lên, chờ cho mẹ nuôi về khuất...
+ Huyện hinh bỏ tọt đồng tiền vào túi, vội vã như một tên ăn cắp.
- Học sinh trả lời câu hỏi 3:
Qua nhân vật Huyện Hinh, Nguyễn Công Hoan đã lột trần được hình ảnh cụ thể của môn vàn tên quan lại khác lúc bấy giờ. Bên cạnh thái độ căm giận mạnh mẽ, phẫn uất tác giả tố cáo xã hội thực dân phong kiến, cụ thể là những tên quan lại xấu xa bóc lột thậm tệ những giá trị lao động của người dân cày.
- Học sinh trả lời câu hỏi 4:
Từ nhân vật huyện Hinh ta hiểu thêm về bản chất xấu xa, tồi tệ của tầng lớp quan lại lúc bấy giờ, bóc lột tàn ác, đục khoét, hưởng thụ. Đồng tiền, vinh hoa phú quý đối với chúng cao hơn cả đạo nghĩa trên đời. Đó là hình ảnh quan phu mẫu trong "sống chết mặc
nghị luận cho học sinh THCS
--------------------------------------------------
A. Đặt vấn đề.
I. Lý do chọn đề tài.
1. Cơ sở lý thuyết.
Trong cuộc sống thường nhật, con người liên tục phải sử dụng ngôn ngữ trao đổi, giao tiếp, có khi văn bản (viết). Để quá trình giao tiếp đạt hiệu quả và có sức thuyết phục, điều tất yếu trong đầu mỗi người đã phải hình thành, xác định được hệ thống các nội dung cần thiết về một vấn đề nào đó. Đó chính là hình thành dàn ý, đại cương song không phải ai cũng nhanh chóng có được một dàn ý đại cương tốt mà đòi hỏi người đó có kiến thức, có một tư duy lý luận, tư duy lôgíc.
Trong quá trình dạy các môn khôạhc xã hội, tập làm văn (TLV) được xem là một môn học chiếm một số lượng tương đối lớn ở THCS (33 tiết /năm). Đây là môn học mang tính chất thực hành tổng hợp (điểm khác biệt môn TLV với các môn học khác). Vì vậy, hiệu quả của môn này phải là các kỹ năng, kỹ xảo sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng phân tích đề, tìm ý, lập dàn ý, nói, viết văn bản mà kỹ năng lập dàn ý (đề cương) là khâu quan trọng quyết định cho bài văn.
Cũng giống như trước khi xây một ngôi nhà, cần có bản thiết kế cho ngôi nhà ấy. Ngôi nhà càng to, càng hiện đại bao nhiêu thì bản thiết kế cần chi tiết và chính xác bấy nhiêu. Nhờ đó mà người thợ xây dựa vào bản thiết kế để xây dựng ngôi nhà. Còn người viết văn bản dựa trên cơ sở để cương để hoàn thành.
2. Cơ sở thực tiễn.
Đã có nhiều tài liệu viết về môn TLV nhưng chưa có một công trình khoa học nào giải quyết cặn kẽ vấn đề: Kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận trong trường THCS.
Tập làm văn là một phân môn quan trọng, "nó là chỗ dựa chính yếu" (nếu không nói là duy nhất), của học sinh. Nhưng thực tế, học sinh ở THCS chưa thực sự chú trọng đến việc lập đề cương trước khi làm một bài văn hoàn chỉnh. Chính vì thế, khi viết bài văn không ít học sinh còn lúng túng, các câu, các đoạn văn còn rời rạc không có sự gắn bó, liên kết với nhau, các ý lộn xộn, làm theo kiểu tuỳ hứng nhớ đến đâu làm đến đó rồi có khi lại viết lại... Vì lẽ đó mà các em không tạo cho người đọc một ấn tượng và có sức thuyết phục trong bài viết của mình.
Đó là thực trạng hoàn toàn không có lợi cho việc giáo dục, rèn luyện tư duy khoa học, tư duy luận lý của người học sinh.
Vì vậy, rèn luyện kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận trong nhà trường THCS là một việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết, cần được tiến hành liên tục, thường xuyên, có ý thức.
Xuất phát từ những lý do trên, nên tôi đã chọn đề tài "Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận cho học sinh THCS".
II. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm.
Lập đề cương cho bài văn nghị luận là một công việc khó khăn, phức tạp và kém hứng thú. Nó thử thách năng lực nhiều mặt của người dạy, người học văn.
Xuất phát từ thực tế việc dạy- học TLV ở THCS, tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích:
- Cùng đồng nghiệp nhìn nhận, đánh giá đúng, tích cực, gia công cho giờ dạy TLV, đặc biẹt là thao tác lập đề cương.
- Giáo viên giúp học sinh có ý thức tích cực trong rèn luyện kỹ năng lập đề cương cho bài văn nghị luận; biết cách lập đề cương từ sơ giản đến đề cương chi tiết; biết tìm ý, sắp xếp ý trong đề cương, cách lấy dẫn chứng cho các luận điểm trong đề cương.
III. Đối tượng nghiên cứu.
Văn nghị luận bao gồm rất nhiều kiểu bài khác nhau. Để sát thực với học sinh THCS tôi chọn kiểu bài phân tích, cụ thể là phân tích nhân vật.
Trong 3 dạng bài phân tích nhân vật thông thường thì dạng bài "Phân tích một nhân vật cụ thể trng một tác phẩm" được áp dụng nhiều trong chương trình TLV ở THCS.
IV. Phạm vi nghiên cứu.
Với đề tài này, phạm vi nghiên cứu chủ yếu của tôi là: Kỹ năng lập đề cương cho một bài văn phân tích nhân vật cụ thể trong một tác phẩm văn học ở chương trình văn 8.
Đồng thời đối tượng học sinh đều được thể nghiệm là 2 lớp 8B, 8C trường THCS Thiệu Dương
V. Nhiệm vụ của đề tài.
- Nghiên cứu một số biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận ở THCS, để giúp học sinh làm bài không bị xa đề, lạc đề, không bị lặp, bị rối. Mà bài văn của học sinh viết sẽ chắc, gọn và hay, có sức thuyết phục đối với người đọc.
Từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy môn TLV nói riêng và chất lượng giáo dục, học tập nói chung.
B. Nội dung.
I. Bản chất của vấn đề.
Kỹ năng lập đề cương (dàn bài) được hình thành trên cơ sở một hệ thống các thao tác. Chính vì thế phải thực hiện đủ các thao tác sau:
1. Xác định thành tố nội dung và sắp xếp.
- Thao tác phân tích đề bài để nắm được vấn đề cần trình bày trong bài.
- Thao tác xác định phương hướng nội dung làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề cần phân tích (tìm ý).
- Thao tác lựa chọn trong vốn hiểu biết của bản thân từ các tư liệu cần thuyết phục cho bài văn.
- Thao tác hệ thống hoá để sắp xếp các ý đã có theo trình tự chặt chẽ.
2. Trình bày đề cương.
2.1. Đặt vấn đề.
- Mở đầu đoạn: Câu dẫn có liên quan.
- Chính đoạn: Luận đề phải bàn.
- Kết đoạn: Phạm vi phải bàn.
2.2. Giải quyết vấn đề.
Từ cơ sở những luận điểm đã tìm được ta sắp xếp theo sơ đồ (1)
Luận điểm lớn 1
Luận điểm nhỏ 1
Luận cứ
Luận chứng
Luận điểm nhỏ 2
Luận cứ
Luận chứng
Luận điểm lớn 2.
(Triển khai như luận điểm lớn 1)
Đồng thời từ sơ đồ (1) ta hình thành sơ đồ (2) sát yêu cầu của đề.
2.3. Kết thúc vấn đề.
- Tổng quát vấn đề.
- Luận đề nâng cao.
- Khép lại vấn đề hoặc mở ra hướng mới.
3. Kiểm tra lại toàn bộ dàn bài để sửa chữa, bổ sung các ý cần thiết.
Các thao tác trên gắn liền với hoạt động của tư duy, với việc sử dụng ngôn ngữ. Vì thế, rèn luyện các thao tác trên chính là rèn luyện các thao tác tư duy, rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ. Cần luyện tập các thao tác nhiều lần trong từng đề văn cụ thể.
II. Thực trạng về vấn đề nghiên cứu.
Qua bài kiểm tra số 1, qua chấm chữa bài và khảo sát, tôi thu được kết quả như sau:
TT
Lớp
Tổng khảo sát
Không lập
Có lập
%
1
8B
33
24
9
27
2
8C
34
22
10
29
Từ thực tế trên bản thân đã tìm tòi, đề ra các biện pháp để việc rèn luyện kỹ năng lập đề cương được học sinh thực hiện một cách có ý thức, có hiệu quả cao hơn.
III. Các biện pháp rèn luyện kỹ năng lập đề cương bài văn nghị luận: Phân tích nhân vật (PTNV).
Để việc lập đề cương trong bài văn nghị luận nói chung, trong bài văn TPNV nói riêng được tốt, trở thành một kỹ năng thuần thục, thành thạo không phải chỉ riêng giáo viên nỗ lực cố gắng hướng dẫn mà bản thân học sinh cũng phải tự rèn luyện, thực hành thật nhiều; có thể thực hiện theo các biện pháp sau:
1. Biện pháp thứ nhất.
1.1. Giáo viên xây dựng hệ thống câu hỏi và hướng dẫn học sinh lần lượt trả lời các câu hỏi đó.
Câu hỏi 1: Đề bài yêu cầu phân tích nhân vật nào? Trong tác phẩm gì? Tác giả?
Câu hỏi 2: Các đặc điểm nổi bật của nhật vật? Chi tiết nào biểu hiện tính cách, hình dạng của nhân vật?
Câu hỏi 3: Nhân vật đã góp phần biểu hiện tư tưởng chủ đề thế nào? Đã góp phần làm sáng tỏ vấn đề gì đặt ra trong tác phẩm.
Câu hỏi 4: Nhân vật gợi cho ta những liên tưởng gì trong văn học và trong cuộc sống.
1.2. Thực hành.
Đề tài: Phân tích nhân vật huyện Hinh trong tác phẩm "Đồng hào có ma" của Nguyễn Công Hoan.
- Học sinh trả lời câu hỏi 1: Đề tài yêu cầu phân tích nhân vật Huyện Hinh trong tác phẩm Đồng hào có ma của tác giả Nguyễn Công Hoan.
- Học sinh trả lời câu hỏi 2.
Có thể nêu các đặc điểm của nhân vật Huyện Hinh và sắp xếp như sau:
a) Huyện hinh có ngoại hình béo, xấu xí tới quái dị.
- Qua giọng điệu ngạc nhiên: "Chà! chà! Béo ơi là béo..."
- Qua lời của một người vô tình nói: "Nhờ bóng quan lớn" Huyện Hinh tưởng họ ám chỉ mình béo.
- Qua việc miêu tả cái râu, da mặt của Huyện Hinh.
b) Huyện Hinh là ông quan có nhân cách xấu xa, tồi tệ.
- Thói hống hách, trù dập người khác.
- Lý lịch xấu: bị dân kiện, đánh bạc, chơi gái.
- Huyện Hinh là tên "ăn bẩn" - tên quan "ăn bẩn chính thống".
+ Huyện hinh ăn tiền, một món tiền trị giá "hai hào" chỉ bằng tiền công mẹ nuôi trả cho câu lệ.
+ Món tiền đó y ăn một cách lén lút, bần thiện, lấy chân giẫm lên, chờ cho mẹ nuôi về khuất...
+ Huyện hinh bỏ tọt đồng tiền vào túi, vội vã như một tên ăn cắp.
- Học sinh trả lời câu hỏi 3:
Qua nhân vật Huyện Hinh, Nguyễn Công Hoan đã lột trần được hình ảnh cụ thể của môn vàn tên quan lại khác lúc bấy giờ. Bên cạnh thái độ căm giận mạnh mẽ, phẫn uất tác giả tố cáo xã hội thực dân phong kiến, cụ thể là những tên quan lại xấu xa bóc lột thậm tệ những giá trị lao động của người dân cày.
- Học sinh trả lời câu hỏi 4:
Từ nhân vật huyện Hinh ta hiểu thêm về bản chất xấu xa, tồi tệ của tầng lớp quan lại lúc bấy giờ, bóc lột tàn ác, đục khoét, hưởng thụ. Đồng tiền, vinh hoa phú quý đối với chúng cao hơn cả đạo nghĩa trên đời. Đó là hình ảnh quan phu mẫu trong "sống chết mặc
* Một số tài liệu cũ có thể bị lỗi font khi hiển thị do dùng bộ mã không phải Unikey ...
Người chia sẻ: Dương Văn Dũng
Dung lượng: 66,50KB|
Lượt tài: 0
Loại file: DOC
Nguồn : Chưa rõ
(Tài liệu chưa được thẩm định)