Hịch khuyến học

Ta thường nghe: Lương Thế Vinh là con nhà nghèo nhưng ham học, chỉ được học ké mà trở thành "Lưỡng quốc trạng nguyên"; Mạc Đĩnh Chi sức học hơn người, tuy xấu xí vẫn được vua trọng dụng xứng danh "Sen trong giếng ngọc". Nguyễn Hiền đỗ trạng tuổi mới 13; Nguyễn Công Trứ bao phen lều chõng, ngoài 40 thi hương mới đỗ . Từ xưa, các bậc hiền nhân học sĩ, đời nào không có.
Nếu các vị đó cứ khư khư kéo dài giấc ngủ, ham thích vui chơi thì cũng chết già xó cửa, sao có thể lưu danh cùng trời đất muôn đời bất hủ được. Các ngươi là những người trẻ tuổi, chữ nghĩa chưa được là bao, lại ở trong thôn cùng xóm vắng, nghe những chuyện đó nửa tin nửa ngờ.
Thôi những chuyện xưa ta không nói đến nữa. Nay ta chỉ kể chuyện việc học ở Hoàng Tân những năm mới đây.
Hịch khuyến học
(Cúi xin Đức Thánh Trần xá tội)
Dương Hồng Thiện ở thôn Đại Bộ là người như thế nào, sức học của anh ra sao mà tốt nghiệp Đại học Quân y, vừa chữa bệnh cứu người vừa học nay đã là Thạc sĩ y khoa khiến cho bộ đội và nhân dân vô cùng cảm phục! Lê Thị Tình ở thôn Đại Tân là người thế nào, gia cảnh của chị khó khăn đến đâu vừa giúp cha mẹ việc đồng, vừa là học sinh giỏi nhiều năm; chỉ cần học ở Hoàng Tân, chẳng cần du học ở các trường chất lượng cao mà đỗ cấp 3 Chí Linh, năm kia đỗ ngay khoa tiếng Nhật Đại học Ngoại ngữ để đến nay còn lưu tiếng tốt!
Huống chi, các ngươi sinh ra ở thời đổi mới, lớn lên gặp buổi hội nhập WTO. Ngó thấy các bạn trường khác lần lượt ẵm giải lớn giải bé các cuộc thi để thỏa lòng tham không cùng; lũ lượt đỗ cấp 3 khi chỉ tiêu tuyển sinh có hạn. Thật khác nào mang xôi thịt mà dâng cho thiên hạ, sao cho khỏi tai vạ về sau!
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ có một nguyện ước là làm sao cho học trò sức học siêng năng, đức dục ngoan ngoãn. Dẫu cho thân này hao tâm tổn trí, mái tóc pha sương ta cũng vui lòng. Các ngươi cùng ta dùi mài kinh sử cũng đã mấy năm liền. Không có mặc thì cha may cho, không có ăn thì mẹ nấu nướng; học chưa kĩ thì lo dạy thêm, học chưa vui thì cho ngoại khóa; tuổi còn nhỏ thì nhà trường lựa sức, gia cảnh khó nhà nước miễn giảm cho; học ở trường thì đi xe địa hình, đi thi đấu có người lo xe máy; lúc giảng dạy thầy cô gắng sức, khi hoạt động tập thể cùng nhau vui cười.
Cách đối đãi so với ngài Tổng thống Obama tiếp đãi đại sứ nào có khác gì.
Nay các ngươi điểm còn thấp mà không biết lo, kiến thức rỗng mà không biết thẹn; xếp thứ hàng tuần thấp mà không biết tức, bị bạn bè chê cười mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy trò điện tử làm tiêu khiển; hoặc vui thú "Võ lâm truyền kì", hoặc lo tóc tai quần áo; hoặc mải vui chơi mà quên làm Toán, hoặc ham theo mốt mà quên soạn Văn; hoặc thích bi-a, hoặc mê chọi dế. Nếu đến kì tuyển sinh hoặc làm bài kiểm tra thì cựa gà trống không thể thay ngòi bút để làm bài văn được, mẹo trò chơi điện tử không thể thay được các định lí của Pitago; dẫu rằng áo lắm quần nhiều, mái tóc nhuộm muôn màu tốn tiền là có được; vả lại kiến thức trong đầu rỗng tuếch, thầy cô coi thi chặt quay ngang quay ngửa cầu viện nào có ích chi. Lúc bấy giờ, trên bảng điểm toàn những gậy những ngỗng, đau xót biết chừng nào! Chẳng những công sức dạy dỗ của ta phí hoài mà việc học của các ngươi cũng khốn; chẳng những thành tích của nhà trường bị giảm sút mà thi đua của các lớp vì thế cũng không cao; chẳng những thân ta kiếp này không thỏa nguyện với nghề nghiệp mà thanh danh gia đình của các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là người thất học.
Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?
Nay ta bảo thật các ngươi: Nên lấy câu "Học, học nữa, học mãi" làm phương châm, lấy "Năm điều Bác Hồ dạy" để mà rèn luyện; tích cực học tập, luyện tập thể thao khiến cho người người đều thuộc lòng luỹ thừa, căn số, công sai, công bội; lớp lớp đều có kĩ năng nghe, nói, đọc, viết tinh thông; có thể lấy được điểm cao trong giờ kiểm tra, có thể nêu được tên mình trong danh sách những người thi đỗ. Như vậy, chẳng những tâm huyết dạy học của ta đỡ bị phí hoài mà con đường học tập của các ngươi cũng mãi được tươi sáng; chẳng những sự nghiệp giáo dục của nhà trường ngày một khang trang mà tương lai của các ngươi cũng muôn phần hạnh phúc; chẳng những danh hiệu của ta không bị mai một, mà tên họ của các ngươi cũng được sử sách lưu thơm.
Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có được không?
Nay Bộ đã chọn kiến thức tổng hợp của các nhà hợp thành chương trình giáo dục đổi mới những muốn phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, cải tiến phương pháp học tập. Nếu các ngươi biết chuyên cần học tập theo chương trình này theo hướng dẫn của thầy cô thì mới phải đạo thầy-trò; nhược bằng mải việc vui chơi, không lo học tập, trái lời dạy bảo của cha mẹ thầy cô tức là liệt vào loại học sinh cá biệt.
Vì sao vậy? Khoa học kĩ thuật trên thế giới đang phát triển như vũ bão hàng ngày, đất nước quê hương cũng đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thu nhập gia đình của các ngươi còn đang ở mức thấp mà chi phí cho các ngươi mỗi ngày một cao. Lại nữa, nền kinh tế tri thức sẽ giúp cho con người có cuộc sống ngày càng văn minh hơn mà ngành giáo dục đang vận động "Hai không" với bốn nội dung cụ thể. Vậy mà các ngươi không lo lắng chuyên cần chịu khó học tập chẳng khác nào bó tay chịu mãi cảnh nghèo nàn lạc hậu. Nay mai đất nước phát triển, đất nước và gia đình sẽ trông cậy vào đâu, các ngươi liệu có lập nghiệp được chăng?
Ta mượn lời cổ nhân viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta!
Năm Tân Mão 2011, những ngày đầu xuân
Tăng Bá Hùng
THCS Hoàng Tân, Chí Linh, Hải Dương biên soạn