He thong

Tµi liÖu s¸ng t¹o ®¹t gi¶i ngµnh gi¸o dôc







HÖ thèng ho¸
toµn bé kiÕn thøc líp 9







Ng­êi so¹n: NguyÔn ThÕ L©m
Gi¸o viªn tr­êng THCS Phó L©m
§¬n vÞ: HuyÖn Tiªn Du
M· sè tµi liÖu: TLGD-BN003-TD002305


Chøc n¨ng c¬ b¶n :
HÖ thèng hãa kiÕn thøc, gióp häc sinh nhí nhanh, nhí s©u.
So s¸nh, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ c¸c kh¸i niÖm.
§­a ra d­íi d¹ng c¸c c«ng thøc, s¬ ®å dÔ hiÓu, kÝch thÝch tÝnh tß mß, tù t×m hiÓu cña häc sinh.



















Ngoµi ra cã thÓ chia axit thµnh axit m¹nh vµ axit yÕu








Axit m¹nh Axit trung b×nh Axit yÕu Axit rÊt yÕu









oxit
axit
baz¬
muèi

§Þnh nghÜa
Lµ hîp chÊt cña oxi víi 1 nguyªn tè kh¸c
Lµ hîp chÊt mµ ph©n tö gåm 1 hay nhiÒu nguyªn tö H liªn kÕt víi gèc axit
Lµ hîp chÊt mµ ph©n tö gåm 1 nguyªn tö kim lo¹i liªn kÕt víi 1 hay nhiÒu nhãm OH
Lµ hîp chÊt mµ ph©n tö gåm kim lo¹i liªn kÕt víi gèc axit.

CTHH
Gäi nguyªn tè trong oxit lµ A ho¸ trÞ n. CTHH lµ:
- A2On nÕu n lÎ
- AOn/2 nÕu n ch½n
Gäi gèc axit lµ B cã ho¸ trÞ n.
CTHH lµ: HnB
Gäi kim lo¹i lµ M cã ho¸ trÞ n
CTHH lµ: M(OH)n
Gäi kim lo¹i lµ M, gèc axit lµ B
CTHH lµ: MxBy

Tªn gäi
Tªn oxit = Tªn nguyªn tè + oxit
L­u ý: KÌm theo ho¸ trÞ cña kim lo¹i khi kim lo¹i cã nhiÒu ho¸ trÞ.
Khi phi kim cã nhiÒu ho¸ trÞ th× kÌm tiÕp ®Çu ng÷.
- Axit kh«ng cã oxi: Axit + tªn phi kim + hidric
- Axit cã Ýt oxi: Axit + tªn phi kim + ¬ (r¬)
- Axit cã nhiÒu oxi: Axit + tªn phi kim + ic (ric)
Tªn baz¬ = Tªn kim lo¹i + hidroxit
L­u ý: KÌm theo ho¸ trÞ cña kim lo¹i khi kim lo¹i cã nhiÒu ho¸ trÞ.
Tªn muèi = tªn kim lo¹i + tªn gèc axit
L­u ý: KÌm theo ho¸ trÞ cña kim lo¹i khi kim lo¹i cã nhiÒu ho¸ trÞ.

TCHH
1. T¸c dông víi n­íc
- Oxit axit t¸c dông víi n­íc t¹o thµnh dd Axit
- Oxit baz¬ t¸c dông víi n­íc t¹o thµnh dd Baz¬
2. Oxax + dd Baz¬ t¹o thµnh muèi vµ n­íc
3. Oxbz + dd Axit t¹o thµnh muèi vµ n­íc
4. Oxax + Oxbz t¹o thµnh muèi
1. Lµm quú tÝm ( ®á hång
2. T¸c dông víi Baz¬ ( Muèi vµ n­íc
3. T¸c dông víi oxit baz¬ ( muèi vµ n­íc
4. T¸c dông víi kim lo¹i ( muèi vµ Hidro
5. T¸c dông víi muèi ( muèi míi vµ axit míi
1. T¸c dông víi axit ( muèi vµ n­íc
2. dd KiÒm lµm ®æi mµu chÊt chØ thÞ
- Lµm quú tÝm ( xanh
- Lµm dd phenolphtalein kh«ng mµu ( hång
3. dd KiÒm t¸c dông víi oxax ( muèi vµ n­íc
4. dd KiÒm + dd muèi ( Muèi + Baz¬
5. Baz¬ kh«ng tan bÞ nhiÖt ph©n ( oxit + n­íc
1. T¸c dông víi axit ( muèi míi + axit míi
2. dd muèi + dd KiÒm ( muèi míi + baz¬ míi
3. dd muèi + Kim lo¹i ( Muèi míi + kim lo¹i míi
4. dd muèi + dd muèi ( 2 muèi míi
5. Mét sè muèi bÞ nhiÖt ph©n

L­u ý
- Oxit l­ìng tÝnh cã thÓ t¸c dông víi c¶ dd axit vµ dd kiÒm
- HNO3, H2SO4 ®Æc cã c¸c tÝnh chÊt riªng
- Baz¬ l­ìng tÝnh cã thÓ t¸c dông víi c¶ dd axit vµ dd kiÒm
- Muèi axit cã thÓ ph¶n øng nh­ 1 axit

TÝnh chÊt ho¸ häc cña c¸c hîp chÊt v« c¬













































Mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i hîp chÊt v« c¬




















C¸c ph­¬ng tr×nh ho¸ häc minh ho¹ th­êng gÆp
4Al + 3O2 ( 2Al2O3
CuO + H2
Cu + H2O
Fe2O3 + 3CO
2Fe + 3CO2
S + O2 ( SO2
CaO + H2O ( Ca(OH)2
Cu(OH)2
CuO + H2O
CaO + 2HCl ( CaCl2 + H2O
CaO + CO2 ( CaCO3
Na2CO3 + Ca(OH)2 ( CaCO3( + 2NaOH
NaOH + HCl ( NaCl + H2O
2NaOH + CO2 ( Na2CO3 + H2O
BaCl2 + Na2SO4 ( BaSO4( + 2NaCl
SO3 + H2O ( H2SO4
P2O5 + 3H2O ( 2H3PO4
P2O5 + 6NaOH ( 2Na3PO4 + 3H2O
N2O5 + Na2O ( 2NaNO3
BaCl2 + H2SO4 ( BaSO4( + 2HCl
2HCl + Fe ( FeCl2 + H2
2HCl + Ba(OH)2 ( BaCl2 + 2H2O
6HCl + Fe2O3 ( 2FeCl3 + 3H2O
2HCl + CaCO3 ( CaCl2 + 2H2O

®iÒu chÕ c¸c hîp chÊt v« c¬






























`









TÝnh chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i













D·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i.
K, Na, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, (H), Cu, Ag, Au
(Khi Nµo May Aã Z¸p S¾t Ph¶i Hái Cóc B¹c Vµng)
ý nghÜa:
K
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Zn
Fe
Ni
Sn
Pb
H
Cu
Ag
Hg
Au
Pt


+ O2: nhiÖt ®é th­êng ë nhiÖt ®é cao Khã ph¶n øng

K
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Zn
Fe
Ni
Sn
Pb
H
Cu
Ag
Hg
Au
Pt


T¸c dông víi n­íc Kh«ng t¸c dông víi n­íc ë nhiÖt ®é th­êng

K
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Zn
Fe
Ni
Sn
Pb
H
Cu
Ag
Hg
Au
Pt


T¸c dông víi c¸c axit th«ng th­êng gi¶i phãng Hidro Kh«ng t¸c dông.

K
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Zn
Fe
Ni
Sn
Pb
H
Cu
Ag
Hg
Au
Pt


Kim lo¹i ®øng tr­íc ®Èy kim lo¹i ®øng sau ra khái muèi

K
Ba
Ca
Na
Mg
Al
Zn
Fe
Ni
Sn
Pb
H
Cu
Ag
Hg
Au
Pt


H2, CO kh«ng khö ®­îc oxit khö ®­îc oxit c¸c kim lo¹i nµy ë nhiÖt ®é cao

Chó ý:
C¸c kim lo¹i ®øng tr­íc Mg ph¶n øng víi n­íc ë nhiÖt ®é th­êng t¹o thµnh dd KiÒm vµ gi¶i phãng khÝ Hidro.
Trõ Au vµ Pt, c¸c kim lo¹i kh¸c ®Òu cã thÓ t¸c dông víi HNO3 vµ H2SO4 ®Æc nh­ng kh«ng gi¶i phãng Hidro.


So s¸nh tÝnh chÊt ho¸ häc cña nh«m vµ s¾t
* Gièng:
- §Òu cã c¸c tÝnh chÊt chung cña kim lo¹i.
- §Òu kh«ng t¸c dông víi HNO3 vµ H2SO4 ®Æc nguéi
* Kh¸c:
TÝnh chÊt
Al (NTK = 27)
Fe (NTK = 56)

TÝnh chÊt
vËt lý
- Kim lo¹i mµu tr¾ng, cã ¸nh kim, nhÑ, dÉn ®iÖn nhiÖt tèt.

- t0nc = 6600C
- Lµ kim lo¹i nhÑ, dÔ d¸t máng, dÎo.
- Kim lo¹i mµu tr¾ng x¸m, cã ¸nh kim, dÉn ®iÖn nhiÖt kÐm h¬n Nh«m.
- t0nc = 15390C
- Lµ kim lo¹i nÆng, dÎo nªn dÔ rÌn.

T¸c dông víi
phi kim
2Al + 3Cl2
2AlCl3
2Al + 3S
Al2S3
2Fe + 3Cl2
2FeCl3
Fe + S
FeS

T¸c dông víi
axit
2Al + 6HCl ( 2AlCl3 + 3H2
Fe + 2HCl ( FeCl2 + H2

T¸c dông víi
dd muèi
2Al + 3FeSO4 ( Al2(SO4)3 + 3Fe
Fe + 2AgNO3 ( Fe(NO3)2 + 2Ag

T¸c dông víi
dd KiÒm
2Al + 2NaOH + H2O
( 2NaAlO2 + 3H2
Kh«ng ph¶n øng

Hîp chÊt
- Al2O3 cã tÝnh l­ìng tÝnh
Al2O3 + 6HCl ( 2AlCl3 + 3H2O
Al2O3+ 2NaOH(2NaAlO2 + H2O
- Al(OH)3 kÕt tña d¹ng keo, lµ hîp chÊt l­ìng tÝnh

- FeO, Fe2O3 vµ Fe3O4 ®Òu lµ c¸c oxit baz¬

Fe(OH)2 mµu tr¾ng xanh
Fe(OH)3 mµu n©u ®á

KÕt luËn
- Nh«m lµ kim lo¹i l­ìng tÝnh, cã thÓ t¸c dông víi c¶ dd Axit vµ dd KiÒm. Trong c¸c ph¶n øng ho¸ häc, Nh«m thÓ hiÖn ho¸ trÞ III
- S¾t thÓ hiÖn 2 ho¸ trÞ: II, III
+ T¸c dông víi axit th«ng th­êng, víi phi kim yÕu, víi dd muèi: II
+ T¸c dông víi H2SO4 ®Æc nãng, dd HNO3, víi phi kim m¹nh: III


Gang vµ thÐp

Gang
ThÐp

§/N
- Gang lµ hîp kim cña S¾t víi Cacbon vµ 1 sè nguyªn tè kh¸c nh­ Mn, Si, S… (%C=2(5%)
- ThÐp lµ hîp kim cña S¾t víi Cacbon vµ 1 sè nguyªn tè kh¸c (%C<2%)

S¶n xuÊt
C + O2
CO2
CO2 + C
2CO
3CO + Fe2O3
2Fe + 3CO2
4CO + Fe3O4
3Fe + 4CO2
CaO + SiO2
CaSiO3
2Fe + O2
2FeO
FeO + C
Fe + CO
FeO + Mn
Fe + MnO
2FeO + Si
2Fe + SiO2

TÝnh chÊt
Cøng, gißn…
Cøng, ®µn håi…


tÝnh chÊt ho¸ häc cña phi kim.












Hîp chÊt
Metan
Etilen
Axetilen
Benzen

CTPT. PTK
CH4 = 16
C2H4 = 28
C2H2 = 26
C6H6 = 78

C«ng thøc cÊu t¹o


Liªn kÕt ®¬n


Liªn kÕt ®«i gåm 1 liªn kÕt bÒn vµ 1 liªn kÕt kÐm bÒn



Liªn kÕt ba gåm 1 liªn kÕt bÒn vµ 2 liªn kÕt kÐm bÒn


3lk ®«i vµ 3lk ®¬n xen kÏ trong vßng 6 c¹nh ®Òu

Tr¹ng th¸i
KhÝ
Láng

TÝnh chÊt vËt lý
Kh«ng mµu, kh«ng mïi, Ýt tan trong n­íc, nhÑ h¬n kh«ng khÝ.
Kh«ng mµu, kh«ng tan trong n­íc, nhÑ h¬n n­íc, hoµ tan nhiÒu chÊt, ®éc

TÝnh chÊt ho¸ häc
- Gièng nhau
Cã ph¶n øng ch¸y sinh ra CO2 vµ H2O
CH4 + 2O2 ( CO2 + 2H2O
C2H4 + 3O2 ( 2CO2 + 2H2O

2C2H2 + 5O2 ( 4CO2 + 2H2O
2C6H6 + 15O2 ( 12CO2 + 6H2O

- Kh¸c nhau
ChØ tham gia ph¶n øng thÕ
CH4 + Cl2

CH3Cl + HCl
Cã ph¶n øng céng
C2H4 + Br2 ( C2H4Br2
C2H4 + H2
C2H6
C2H4 + H2O ( C2H5OH
Cã ph¶n øng céng
C2H2 + Br2 ( C2H2Br2
C2H2 + Br2 ( C2H2Br4

Võa cã ph¶n øng thÕ vµ ph¶n øng céng (khã)
C6H6 + Br2

C6H5Br + HBr
C6H6 + Cl2

C6H6Cl6

øng dông
Lµm nhiªn liÖu, nguyªn liÖu trong ®êi sèng vµ trong c«ng nghiÖp
Lµm nguyªn liÖu ®iÒu chÕ nhùa PE, r­îu Etylic, Axit Axetic, kÝch thÝch qu¶ chÝn.
Lµm nhiªn liÖu hµn x×, th¾p s¸ng, lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt PVC, cao su …
Lµm dung m«i, diÒu chÕ thuèc nhuém, d­îc phÈm, thuèc BVTV…

§iÒu chÕ
Cã trong khÝ thiªn nhiªn, khÝ ®ång hµnh, khÝ bïn ao.
Sp chÕ ho¸ dÇu má, sinh ra khi qu¶ chÝn
C2H5OH

C2H4 + H2O
Cho ®Êt ®Ìn + n­íc, sp chÕ ho¸ dÇu má
CaC2 + H2O (
C2H2 + Ca(OH)2
S¶n phÈm ch­ng nhùa than ®¸.

NhËn biÕt
Kh«g lµm mÊt mµu dd Br2
Lµm mÊt mµu Clo ngoµi as
Lµm mÊt mµu dung dÞch Brom
Lµm mÊt mµu dung dÞch Brom nhiÒu h¬n Etilen
Ko lµm mÊt mµu dd Brom
Ko tan trong n­íc


r­îu Etylic
Axit Axetic

C«ng thøc
CTPT: C2H6O
CTCT: CH3 – CH2 – OH


CTPT: C2H4O2
CTCT: CH3 – CH2 – COOH



TÝnh chÊt vËt lý
Lµ chÊt láng, kh«ng mµu, dÔ tan vµ tan nhiÒu trong n­íc.


S«i ë 78,30C, nhÑ h¬n n­íc, hoµ tan ®­îc nhiÒu chÊt nh­ Iot, Benzen…
S«i ë 1180C, cã vÞ chua (dd Ace 2-5% lµm giÊm ¨n)

TÝnh chÊt ho¸ häc.
Ph¶n øng víi Na:
2C2H5OH + 2Na ( 2C2H5ONa + H2 2CH3COOH + 2Na ( 2CH3COONa + H2
R­îu Etylic t¸c dông víi axit axetic t¹o thµnh este Etyl Axetat
CH3COOH + C2H5OH
CH3COOC2H5 + H2O


Ch¸y víi ngän löa mµu xanh, to¶ nhiÒu nhiÖt
C2H6O + 3O2 ( 2CO2 + 3H2O
BÞ OXH trong kk cã men xóc t¸c
C2H5OH + O2
CH3COOH + H2O
- Mang ®ñ tÝnh chÊt cña axit: Lµm ®á quú tÝm, t¸c dông víi kim lo¹i tr­íc H, víi baz¬, oxit baz¬, dd muèi
2CH3COOH + Mg ( (CH3COO)2Mg + H2
CH3COOH + NaOH ( CH3COONa + H2O

øng dông
Dïng lµm nhiªn liÖu, dung m«i pha s¬n, chÕ r­îu bia, d­îc phÈm, ®iÒu chÕ axit axetic vµ cao su…
Dïng ®Ó pha giÊm ¨n, s¶n xuÊt chÊt dÎo, thuèc nhuém, d­îc phÈm, t¬…

§iÒu chÕ
B»ng ph­¬ng ph¸p lªn men tinh bét hoÆc ®­êng
C6H12O6
2C2H5OH + 2CO2
HoÆc cho Etilen hîp n­íc
C2H4 + H2O
C2H5OH
Lªn men dd r­îu nh¹t
C2H5OH + O2
CH3COOH + H2O
Trong PTN:
2CH3COONa + H2SO4 ( 2CH3COOH + Na2SO4




glucoz¬
saccaroz¬
tinh bét vµ xenluloz¬

C«ng thøc ph©n tö
C6H12O6
C12H22O11
(C6H10O5)n Tinh bét: n ( 1200 – 6000
Xenluloz¬: n ( 10000 – 14000

Tr¹ng th¸i
TÝnh chÊt vËt lý
ChÊt kÕt tinh, kh«ng mµu, vÞ ngät, dÔ tan trong n­íc
ChÊt kÕt tinh, kh«ng mµu, vÞ ngät s¾c, dÔ tan trong n­íc, tan nhiÒu trong n­íc nãng
Lµ chÊt r¾n tr¾ng. Tinh bét tan ®­îc trong n­íc nãng ( hå tinh bét. Xenluloz¬ kh«ng tan trong n­íc kÓ c¶ ®un nãng

TÝnh chÊt ho¸ häc quan träng
Ph¶n øng tr¸ng g­¬ng
C6H12O6 + Ag2O (
C6H12O7 + 2Ag

Thuû ph©n khi ®un nãng trong dd axit lo·ng
C12H22O11 + H2O

C6H12O6 + C6H12O6
glucoz¬ fructoz¬
Thuû ph©n khi ®un nãng trong