Giáo án ôn tập - tiếng việt 9

Bài 1

từ vựng

I.Từ đơn và từ phức
1.Từ đơn là từ chỉ có một tiếng
Ví dụ: cha, mẹ, làm, ăn, tốt, đẹp, đã, vì, ơi…
2.Từ phức là từ gồm hai hoặc nhiều tiếng
- Từ ghép là kiểu từ phức được tạo thành bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa. Từ ghép gồm hai loại: ghép chính phụ và ghép đẳng lập
Ví dụ: điện máy, xăng dầu, máy khâu, máy nổ, trắng đen, chìm nổi, cá thu…
- Từ láy là kiểu từ phức được tạo thành bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa. Từ láy cũng gồm hai loại: láy toàn bộ và láy bộ phận
Ví dụ: đẹp đẽ, lạnh lùng, nho nhỏ, bâng khuâng, xôn xao, xào xạc, tim tím, đo đỏ, trơ trơ…
+ Có từ láy giảm nghĩa so với tiếng gốc: nho nhỏ, trăng trắng, xôm xốp…
+ Có từ láy có sự tăng nghĩa so với tiếng gốc: khín khìn khịt, sát sàn sạt, sạch sành sanh…
II.Thành ngữ
1.Thành ngữ
- Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ nó tạo nên nhưng nó thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh, hoán dụ, nói quá…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc và có tính hình tượng, tính biểu cảm cao, được dùng nhiều trong khẩu ngữ và văn chương
Ví dụ: mẹ tròn con vuông, chó cắn áo rách, ăn cháo đá bát, lên voi xuống chó…
2.Phân biệt thành ngữ và tục ngữ
- Thành ngữ thường là một ngữ cố định biểu thị một khái niệm, nó có giá trị tương đương với một từ và được dùng như một từ có sẵn trong kho từ vựng
Ví dụ:
+Mẹ tròn con vuông = trọn vẹn, tốt đẹp
+Ăn cháo đá bát = tráo trở, bội bạc
- Tục ngữ thường là một câu tương đối hoàn chỉnh biểu thị một phán đoán hoặc một nhận định. Nhiều khi tục ngữ khuyết thành phần chủ ngữ
- Ráng mỡ gà ai có nhà phải chống
- ( Người ta ) gần mực thì đen, gần đèn thì rạng
- ( Chúng ta ) ăn quả nhớ kẻ trồng cây
III.Nghĩa của từ, từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
1.Nghĩa của từ là nội dung mà từ biểu thị. Nội dung đó có thể phản ánh sự vật, hoặc tính chất, hoạt động, quan hệ…
Ví dụ:
- Sự vật: bàn, cây, thuyền, biển…
- Hoạt động: đi, chạy, đánh, đấm…
- Tính chất: tốt, xấu, xanh, đỏ, nát, rắn…
- Quan hệ: và, với, cùng, của…
2.Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
-Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay nhiều nghĩa chuyển
+ Nghĩa gốc là nghĩa xuất hiện từ đầu, làm cơ sở để hình thành các nghĩa khác
+ Nghĩa chuyển là nghĩa được hình thành trên cơ sở nghĩa gốc
Ví dụ:
Mùa xuân(1) là Tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân(2)
Xuân(1): nghĩa gốc, chỉ mùa xuân, mùa đầu trong