Giáo án môn triết

Bài 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
(Tiết 12)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức
- Hiểu được bản chất của nhận thức, thấy được lược sử các quan niệm về nhận thức.
- Hiểu được thế nào là thực tiễn, thế nào là lý luận và mối quan hệ giữa thực tiễn và lý luận.
2. Về kĩ năng
Giải thích được tính quyết định của thực tiễn đối với lý luận và ý thức được tầm quan trọng của lý luận trong nhận thức và cải tạo thực tiễn.
3. Về thái độ
Giúp người học có thái độ đúng đắn trong quan niệm về lý luận và thực tiễn, có ý thức tìm hiểu thực tế, tránh sa vào bệnh giáo điều và bệnh kinh nghiệm trong nhận thức và cải tạo thực tiễn.
B. PHƯƠNG PHÁP
- Phương pháp thuyết trình kết hợp với các phương pháp như: Phương pháp đàm thoại, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp trực quan.
C. PHƯƠNG TIỆN
- Giáo trình, giáo án (máy vi tính, máy chiếu).
D. TÀI LIỆU
1. Tài liệu bắt buộc
- Giáo trình "Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh", Nxb Lý luận chính trị.
2. Tài liệu tham khảo
- Giáo trình triết học Mác – Lênin, Nxb Chính trị Quốc gia, (2002)
- Từ điển triết học, Nxb Tiến bộ, Matxcơva, (1986)
- Tập bài giảng Triết học Mác – Lênin, tập I.
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng, Nxb Chính trị Quốc gia, (2002)
E. NỘI DUNG BÀI GIẢNG
4. LÝ LUẬN NHẬN THỨC DUY VẬT BIỆN CHỨNG
4.1. Bản chất của nhận thức
4.1.1. Quan niệm về nhận thức trước Mác
* Duy tâm chủ quan: cho rằng mọi cái đang tồn tại đều là phức hợp của cảm giác của con người, do đó, nhận thức chẳng qua là sự nhận thức các cảm giác, biểu tượng của con người, là sản phẩm thuần tuý chủ quan của con người.
* Duy tâm khách quan (Heghen): thừa nhận tính khách quan của nhận thức tuy nhiên họ lại cho rằng nhận thức không phải là phản ánh hiện thực khách quan mà là sự tự nhận thức về thế giới ý niệm, thế giới tinh thần tồn tại ở đâu đó.
* Những người theo thuyết hoài nghi (Hium): coi nhận thức là trạng thái hoài nghi về sự vật và biến sự nghi ngờ về tính xác thực của tri thức thành một nguyên tắc của nhận thức. Đến thời kỳ cận đại, khuynh hướng này phủ nhận khả năng nhận thức của con người. Họ cho rằng con người chỉ nhận thức được các thuộc tính bề ngoài, còn bản chất bên trong của sự vật thì không thể nhận thức được.
* Chủ nghĩa duy vật trước Mác: Đối lập với các quan điểm trên, chủ nghĩa duy vật thừa nhận khả năng nhận thức của con người và coi nhận thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong đầu óc của con người. Tuy nhiên do hạn chế bởi tính trực quan, siêu hình nên chủ nghĩa duy vật trước Mác đã coi nhận thức là sự phản ánh trực quan, là bản sao chép nguyên xi trạng thái bất động của sự vật. Họ chưa thấy được vai trò của thực tiễn đối với nhận thức.
=> Hạn chế của các quan điểm ngoài mácxít về nhận thức là gì?
Tất cả các trào lưu triết học trước triết học Mác- Lênin đều quan niệm sai lầm hoặc phiến diện về nhận thức, những vấn đề về lý luận nhận thức chưa được giải quyết một cách khoa học, đặc biệt chưa thấy được vai trò của thực tiễn đối với nhận thức.
4.1.2. Quan niệm của chủ nghĩa duy vật biện chứng
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng nhận thức là quá trình phản ánh hiện thực khách quan vào trong đầu óc con người trên cơ sở thực tiễn. Điều này có nghĩa là Chủ nghĩa duy vật biện chứng thừa nhận thế giới vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con người và loài người.
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng thừa nhận khả năng nhận thức thế giới của con người, không có gì mà con người không thể nhận thức được mà chỉ có những cái mà con người chưa nhận thức được mà thôi.
- Nhận thức là một quá trình biện chứng, có vận động biến đổi, phát triển, đi từ chưa biết đến biết, từ biết ít đến biết nhiều, từ chưa đầy đủ đến đầy đủ hơn nhưng không có giới hạn cuối cùng.
- Nhận thức phải dựa trên cơ sở thực tiễn, lấy thực tiễn làm mục đích nhận thức, tiêu chuẩn kiểm tra chân lý.
=> Vậy bản chất của nhận thức là gì?
( Nhận thức là quá trình phản ánh