GIẢI TOÁN QUANG HÌNH HỌC - LÍ 9

TÓM TẮT SÁNG KIẾN
Hi vọng bài viết này bổ trợ tốt việc dạy và học phần quang hình vật lí 9.

Nội dung cơ bản của sáng kiến:
- Khó khăn của học sinh lớp 9 khi học phần quang hình học: Lí thuyết dài, hướng dẫn bài toán định lượng trong sách giáo viên không thống nhất…
- Giải pháp khắc phục khó khăn: Lập bảng kiến thức khi ôn tập lí thuyết, rèn luyện nhiều việc vẽ ảnh bằng 2 tia sáng đặc biệt, dùng kĩ thuật 2 vuông khi giải bài toán định lượng.
- Các ví dụ mẫu và bài tập vận dụng.
Mục đích của sáng kiến:
- Bồi dưỡng cho học sinh lớp 9 về khả năng nghi nhớ lí thuyết quang hình, kĩ năng vẽ hình, kĩ năng làm bài tập định lượng.
- Hình thành phương pháp dạy học hiệu quả cho giáo viên.
Ý nghĩa cơ bản của sáng kiến:
- Giúp học sinh lớp 9 có phương pháp học tập tốt đối với phần quang hình.
- Phát triển kĩ năng giải bài tập định lượng.
- Các thầy cô giáo có thể sử dụng sáng kiến này, đối chiếu với hướng dẫn trong sách giáo viên để tìm ra các phương pháp dạy học hiệu quả, phù hợp với đối tượng học sinh.




















MÔ TẢ SÁNG KIẾN

1- MỞ ĐẦU.
1.1- Đặt vấn đề.
Chương trình vật lí THCS hiện nay có nhiều sự đổi mới cả về nội dung lẫn hình thức so với chương trình vật lí cũ. Đặc biệt phần quang học ở lớp 9 có hai nội dung hoàn toàn mới đó là khúc xạ ánh sáng (quang hình học) và tán sắc ánh sáng (quang lí). Hai nội dung này trước đây chỉ được đề cập đến ở chương trình vật lí THPT, nay đưa vào cấp THCS để học sinh mở rộng, tiếp cận dần với các vấn đề của vật lí. Từ rất nhiều năm trước đó, nội dung quang hình học cấp THCS (không chuyên) chỉ dừng lại ở hiện tượng phản xạ ánh sáng. Học sinh cần phải biết thêm về ánh sáng để hiểu hơn các hiện tượng thực tế. Tuy nhiên, đưa thêm nội dung gì? Thể hiện các nội dung như thế nào cho phù hợp với học sinh THCS? Việc đưa vào chương trình phần quang học lớp 9 có thể nói là một quyết định mang tính đột phá và rất khó khăn của các tác giả viết sách giáo khoa.
Trong phần quang học lớp 9, nội dung quang lí chiếm tỉ lệ nhỏ và các vấn đề đưa ra khá đơn giản, chỉ dừng ở mức độ " nhận thức cảm tính" thông qua các hiện tượng gần gũi với học sinh. Vấn đề tôi muốn đề cập ở đây là nội dung phần quang hình học. Phần này có lượng kiến thức khá lớn, hầu hết các bài học đều hàm chứa kiến thức khó đối với học sinh cấp 2. Bản thân nội dung quang hình học đã là vấn đề khó đối với học sinh phổ thông, với học sinh THCS lại càng trở nên khó khăn hơn. Quang hình học lớp 9 đã có mức độ yêu cầu định lượng, trong khi các em không được sử dụng các công thức quang hình học mà chỉ sử dụng những hiểu biết thô sơ về hình học phẳng. Với hầu hết học sinh cấp 2 thì việc sử dụng kiến thức về tam giác đồng dạng thường có nhiều khó khăn hơn sử dụng kiến thức khác như tam giác bằng nhau, hay đường tròn...Sử dụng tam giác đồng dạng để giải quyết bài toán vật lí thì mối liên hệ giữa " giả thiết" và "kết luận" hình học càng mờ mịt hơn so với bài toán hình học thuần túy!
Để giúp các em học sinh lớp 9 khắc phục những khó khăn trong việc học tập nội dung quang hình học, tôi xin viết một số kinh nghiệm cũng như sáng kiến của mình đã tích lũy trong quá trình dạy học.

1.2 -Thực trạng trước khi áp dụng kinh nghiệm
1.2.1 -Thuận lợi:
Học sinh lớp 9 đã được trang bị tốt về kiến thức tự nhiên, về phương pháp học tập nên đa số phát hiện được vấn đề cần xử lí.
Bộ thí nghiệm quang hình học tương đối đầy đủ cho các bài học.
Nội dung phần quang hình học đảm bảo tính phù hợp với tư duy của học sinh, đảm bảo học sinh chỉ cần sử dụng kiến thức THCS là giải quyết được vấn đề.
1.2.2- Khó khăn:
Ánh sáng là đối tượng khó quan sát nên các thí nghiệm quang hình học thường mất nhiều thời gian, trong khi kiến thức một bài học khá nhiều và quỹ thời gian của tiết học có hạn.
Kiến thức quang hình học khá dài và khó ghi nhớ đối với đa số các em học sinh. Học