GIAI TOAN DONG HOC - BOI DUONG HSG THCS

KINH NGHIỆM

HƯỚNG DẪN HỌC SINH GIẢI BÀI TẬP ĐỘNG HỌC


A) ĐẶT VẤN ĐỀ.
1) Lí do viết kinh nghiệm.
Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy hướng dẫn học sinh giải bài tập vật lí có hiệu quả giáo dục rất lớn :
- Giúp học sinh củng cố kiến thức, khai thác và mở rộng kiến thức.
- Là phương tiện giúp học sinh xây dựng, củng cố kỹ năng, kỹ xảo vận dụng lí thuyết; giúp học sinh phát triển tư duy và năng lực sáng tạo.
- Giáo dục tình cảm, ý thức lao động, ý thức làm việc khoa học của học sinh.
- Là hình thức ôn tập và là phương tiện đánh giá, kiểm tra rất hiệu quả.
Chuyển động cơ học là nội dung quan trọng của vật lí trong tất cả các cấp học phổ thông. Đây là vấn đề mở đầu cho việc học vật lí ở mỗi cấp học, nó thể hiện tính cơ bản trong quá trình tìm hiểu thế giới khoa học. Giải bài tập về chuyển động thể hiện sâu sắc phương pháp đặc thù của bộ môn vật lí, nhờ nội dung động học mà người học nhanh chóng xây dựng một tư duy và phương pháp luận khoa học. Có thể nói, động học là bài học vỡ lòng của giáo trình vật lí.
Bài tập về chuyển động có nội dung rất rộng, trong khi chương trình vật lí cấp THCS trang bị phần lí thuyết tương đối mỏng, bài tập rèn luyện , mở rộng không nhiều, thời gian chữa bài tập trên lớp hầu như không có.Vì vậy, việc làm bài tập về chuyển động cơ học là công việc khá khó khăn với học sinh nói chung. Với các bạn học sinh giỏi, nếu không được trang bị thêm về việc giải bài tập, mở rộng bài tập thì cũng rất khó giải quyết bài toán thi.
Mặt khác nữa, khi dạy phần lí thuyết, tôi thấy hầu hết học sinh thường hiểu không đầy đủ về các khái niệm của động học, hiểu một cách sơ sài trên phương diện câu chữ, hiếm khi học sinh hiểu hết bản chất của sự vật, hiện tượng. Điều này là tình trạng chung của tư duy học sinh trong việc học vật lí. Học sinh có thể nêu rất rõ, rất đầy đủ kiến thức và yên tâm là mình đã “thuộc” , điều này làm hạn chế tư duy linh hoạt, hạn chế khả năng thấu hiểu thực tế; hệ quả rõ nhất là học sinh sẽ gặp khó khăn khi làm bài tập vì thiếu khả năng hiểu biết về hiện tượng.

2) Mục đích nghiên cứu.
Việc hướng dẫn học sinh làm bài tập về chuyển động cơ học là điều rất cần thiết. Qua kinh nghiệm giảng dạy, tôi mạnh dạn phân loại bài toán động học và nêu các hướng giải quyết cơ bản; hi vọng sẽ giúp ích cho việc học vật lí của đông đảo các bạn học sinh.





3) Các phương pháp nghiên cứu:
a- Điều tra thực tế:
Vật lí là môn học tìm hiểu thế giới tự nhiên, lí thuyết vật lí chỉ là việc phản ánh lại bản chất của tự nhiên. Học sinh thường học thuộc lí thuyết mà không hiểu bản chất các khái niệm. Chẳng hạn, học sinh dễ dàng “thuộc” được phát biểu : “ lực làm biến đổi chuyển động”. Nhưng thực chất, trong hầu hết tư duy của các học sinh luôn nghĩ rằng: lực là nguyên nhân gây ra chuyển động. Ngay cả học sinh có tư duy tốt cũng dễ bị nhầm lẫn khi chọn đáp án đúng trong bài vận dụng sau:
Ném một vật lên cao, khi rời khỏi tay vật tiếp tục chuyển động lên phía trên vì:
A. lực đẩy của tay B. quán tính của vật
C. lực hút của Trái Đất D. lực ma sát của không khí

Chuyển động là tính chất của tự thân vật đó, không có lực cũng có thể có chuyển động. Tương tự như thế, hàng loạt vấn đề của động học mà học sinh có thể phát biểu trôi chảy nhưng không hiểu bản chất.
Chương trình học cũng gây khó khăn với học sinh:
PPCT của vật lí 8 không có tiết bài tập, trong SGK và SBT cũng không có hướng dẫn về phương pháp giải bài tập. Học sinh là đối tượng đang “học”, cần có hướng dẫn mẫu để học sinh có cơ sở vận dụng theo. Tôi thực sự không hiểu tại sao sách bài tập vật lí lại không có hướng dẫn giải, khi học sinh chỉ được trang bị lí thuyết thuần túy thì việc làm bài tập sẽ là một gánh nặng.
b- Sưu tầm và nghiên cứu tài liệu.
c- Kiểm tra kết quả học tập của học sinh theo các nhóm.

4) Biện pháp thực hiện.
a)Đối với giáo viên:
Chủ động, sáng tạo trong việc giảng dạy kiến thức, chú ý minh họa thực tiễn giúp