GD CD: STGT cơ sở văn hóa VN

1
BÀI GIẢNG MÔN HỌC
CƠ SỞ VĂN HÓA
VIỆT NAM
TS. TRẦN QUANG KHÁNH


2
GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH
MÔN CƠ SỞ VĂN HÓA VI?T NAM
@ Môn cơ sở văn hóa VN: sẽ học trong 3 đơn vị học trình gồm 45 tiết

@ Tài liệu tham khảo:
- Cơ sở văn hóa của Gs. Trần Quốc Vượng
- Cơ sở văn hóa của Gs Ts Trần Ngọc Thêm

@ Nội dung nghiên cứu:
Phần 1: Một số vấn đề chung về văn hóa và VH Việt Nam
Phần 2: Những thành tố của văn hóa Việt Nam


3
PHẦN I: TOÅNG QUAN VEÀ
VAÊN HOÙA VAØ VAÊN HOÙA VIỆT NAM
I- VAÊN HOÙA LAØ GÌ?
1- KHAÙI NIEÄM:

VAÊN HOÙA LAØ HỆ THỐNG HỮU CƠ NHÖÕNG GIAÙ TRÒ VAÄT CHAÁT VAØ TINH THAÀN ÑÖÔÏC CON NGÖÔØI SÁNG TAÏO VÀ TÍCH LŨY RA TRONG QUAÙ TRÌNH SOÁNG, TOÀN TAÏI VAØ PHAÙT TRIEÅN
4
2- CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA VAÊN HOÙA
Văn hóa có tính hệ thống
Văn hóa có tính giá trị.
Văn hóa có tính nhân sinh
Văn hóa có tính lịch sử
5
3- CÁC CHỨC NĂNG CỦA VĂN HÓA

Chức năng tổ chức xã hội
Chức năng điều chỉnh xã hội
Chức năng giao tiếp
Chức năng giáo dục
6
4-VĂN HÓA VỚI VĂN MINH
VĂN HIẾN, VĂN VẬT
@ Văn hóa:
- Chứa cả giá trị vật chất và tinh thần
@ Văn minh:
- Chủ yếu thiên về giá trị vật chất, kỹ thuật
- Cho biết trình độ phát triển
- Có tính quốc tế
- Gắn nhiều hơn với phương Tây, đô thị


7
VĂN HÓA VỚI VĂN MINH,
VĂN HIẾN, VĂN VẬT
@ Văn hiến:
Thiên về giá trị tinh thần
Có tính truyền thống
@ Văn vật:
Thiên về giá trị vật chất ( nhân tài, di tích, hiện vật )

8
ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN HÓA
VĂN HIẾN VÀ VĂN VẬT
Đều có bề dày lịch sử
Có tính dân tộc
Gắn bó nhiều với phương Đông nông nghiệp


9
II- VĂN HÓA VIỆT NAM
I- CƠ SỞ HÌNH THÀNH VĂN HÓA NGƯỜI VIỆT
A/ Nh?ng di?u ki?n b�n trong
1- Dịnh vị văn hóa Việt Nam
Vi?t Nam thu?cV�ng VH Phương Đông:
@Xứ nóng -> mưa nhiều -> Tạo sông ngòi, và những vùng đồng bằng
@ Cư dân sống bằng nghề trồng trọt, quần cư, ổn định, g?n v?i thi�n nhi�n
@ Hình thành văn hóa g?c nông nghiệp
10
II- VĂN HÓA VIỆT NAM
2- Vaên hoùa phöông Taây:
Ñòa hình baèng phaúng
=> Taïo ra nhöõng ñoàng cỏ rộng lớn
Moâi tröôøng khí haäu khoâ
Chaên nuoâi phaùt trieån
Daân cö coù loái soáng du muïc
Hình thaønh vaên hoùa goác du muïc
=> Rất khác biệt với VH Phương Đông
11
VĂN HÓA VIỆT NAM
I- CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
A/ Những điều kiện bên trong
3 -Ñaëc ñieåm con ngöôøi Vieät nam
@ Mảnh đất con người xuất hiện sớm => Tính bản địa được khẳng định
@ Cộng với quá trình thiên di các luồng dân cư
@ => Chủ thể là quốc gia đa dân tộc, thể hiện tính đa dạng

12
VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
A/ Những điều kiện bên trong
4- Ñặc ñiểm lịch sử:
Đó là: Lịch sử dựng và giữ nước
@ Thời kỳ 18 thế Vua Huøng ( 2500 năm )
@ TK 1000 năm Bắc thuộc
@ TK 1000 năm giành và giữ chủ quyền
@ TK đô hộ thực dân ( 80 năm )
@ Tkyø giaûi phoùng daân toäc vaø khaùng chiến chống ngoaïi xâm
@ Tkyø xây dựng đất nước

13
VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
1- Không gian văn hóa
@ Không gian gốc của VH Việt Nam:
Nằm ở khu vực cư trú của Người Nam Á - Bách Việt

=> Nam sông Dương Tử -> Bắc Trung Bộ Việt Nam

=> Được định hình trên nền không gian văn hóa Đông Nam Á


14
VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
1- Không gian văn hóa
@ Là nơi giao điểm của các nền văn hóa:
Giao lưu với VH Trung Quốc, Ấn Độ => Đạo Phật và các đạo Laõo, Nho…xâm nhập
Giao lưu với các nước Đông nam Á
Trong đó giao lưu với Chăm Pa là sâu đậm nhất


15
VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
@-Ảnh hưởng của văn hóa Phương Tây:
- Kitoâ giaùo
- Pháp
- Mỹ
@- Học thuyết Mác Lê Nin


16
III- TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
1/ Lớp văn hóa bản địa:
@- Giai đọan văn hóa tiền sử
- Hình thành xã hội lòai người
- Nền kinh tế hái lượm, săn bắn…
@- Giai đọan văn hóa Văn Lang Âu Lạc
- Khỏang giữa thiên niên kỷ thứ III tr CN
- Nghề nông nghiệp lúa nước, kỹ nghệ luyeän kim phát triển – Đồ đồng Đông Sơn
- Chöõ vieát, vaên hoùa baûn ñòa Vieät coå phaùt trieån
- Cô caáu toå chöùc trieàu ñình ( Chia ñaát nöôùc thaønh 15 boä, heä thoáng Laïc haàu, Laïc töôùng…)


17
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và khu vực:
@- Giai đọan vaên hoùa TK chống Bắc thuộc
( Khởi đầu từ trước công nguyên )
* Ý thức đối kháng trước nguy cơ xâm lược
* Sự suy tàn của văn minh Văn Lang – Âu Lạc
- Sự suy thóai tự nhiên
- Sự tàn phá của kẻ xâm lược
* Mở đầu cho giai đọan giao lưu tiếp bieán VH Trung Hoa và khu vực
Toùm laïi: Veà vaên hoùa vöøa coù dung hoøa, choïn loïc töï nguyeän, vöøa bò cöôõng cheá




18
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và khu vực:
@ Giai đọan văn hóa Đại Việt ( 938 – 1802 )

* Ñaây laø giai ñoaïn giaønh quyeàn töï chuû ñaát nöôùc => Coù nhieàu ñoùng goùp cho neàn vaên hoùa VN
* Baét ñaàu töø Ngoâ Quyeàn -> heát nhaø Taây Sôn
* Ñaëc ñieåm: - VH daân gian
- Cheá ñoä thi cöû,
- Boä maùy haønh chính v.v…
ñöôïc toå chöùc vaø chuù troïng duy trì vaø phaùt huy
- Phaät giaùo ñôøi Lyù Traàn, Nho giaùo ñôøi Leâ ñaït ñeán ñoä cöôøng thònh.
- Caùc cuoäc môû ñaát xuoáng Phöông Nam…
19
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
3/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Phöông Taây:
@ Giai đọan văn hóa Đại Nam ( 1802 – 1858 )

* Caûi caùch toå chöùc cuûa Nhaø Nguyeãn
* Giai ñoaïn Trònh Nguyeãn phaân tranh
* Ñaây laø thôøi kyø xuaát hieän söï xaâm nhaäp truyeàn giaùo töø Phöông Taây
* Xuaát hieän 2 xu höôùng:
- AÂu hoùa, môû cöûa, lai caêng, coå suùy vaên minh phöông Taây
- Choáng AÂu hoùa, yù thöùc baûo toàn VH daân toäc, aùo daøi khaên ñoùng, ñeå toùc nhuoäm raêng…


20
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
3/Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Phöông Taây:

@ Giai đọan văn hóa hieän ñaïi:

* Thôøi kyø 1945 -1954
* Thôøi kyø 1954 - 1975
* Thôøi kyø 1954 - 1975

21
PHẦN II- THÀNH TỐ CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM
@ Chúng ta sẽ nghiên cứu các yếu tố:
* Văn hóa nhận thức
- Nhận thức về không gian
Nhận thức về thời gian
Nhận thức về con người
* Văn hóa tổ chức
Tổ chức đời sống tập thể
Tổ chức đời sống cá nhân
* Văn hóa ứng xử
Ứng xử với môi trường tự nhiên
Ứng xử với môi trường xã hội

22
I- VAÊN HOÙA NHẬN THỨC
Vaên hoùa nhaän thöùc cuûa ngöôøi Vieät:
Seõ trình baøy:
@ Nhaän thöùc veà vuõ truï
- Tö töôûng xuaát phaùt
- Caáu truùc khoâng gian
- Caáu truùc thôøi gian
@ Nhaän thöùc veà con ngöôøi
23
VAÊN HOÙA NHẬN THỨC
I- Nhận thức về vũ trụ
1- Trieát lyù AÂm döông cuûa cö daân noâng nghieäp
Cö daân noâng nghieäp chæ quan taâm:
- Söï sinh soâi naåy nôû cuûa hoa maøu
- Söï duy trì noøi gioáng
Trực quan ban đầu của họ là:
- Trời – Đất => Hoa màu
- Cha – Mẹ => Tạo ra con cái

24
VĂN HÓA NH?N TH?C

@ Qua Trieát lyù AÂm döông, Từ đó:
=> Hình thaønh ra caùc caëp ñoái laäp
=> Khaùi nieäm AÂm – Döông xuaát hieän
Ñaëc tính aâm: Meàm deûo, tình caûm, chaäm, tónh, höôùng noäi…
Ñaëc tính döông: Maïnh meõ, cứng rắn, nhanh, ñoäng, phaùt trieån, höôùng ngoaïi…
25
VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
@- Hai qui luaät AÂm- Döông:
=> Khoâng coù gì hoaøn toaøn aâm hoaëc döông, trong aâm coù döông, trong döông coù aâm

=> AÂm - Döông gaén boù maät thieát vôùi nhau, vaän ñoäng chuyeån hoùa cho nhau

26
VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
@ Trieát lyù AÂm- Döông vaø tính caùch ngöôøi Vieät
Tạo ra:
=> Trieát lyù soáng bình quaân: Khoâng cöïc ñoan, deã dó hoøa, khoâng maát loøng, sống hài hòa với thiên nhiên
=> Khaû naêng thích nghi cao: Linh hoaït, laïc quan
=> Coù loái tö duy toång hôïp mang ñaäm tính bieän chöùng
27
VĂN HÓA NH?N TH?C.
2- Nhaän thöùc veà caáu truùc khoâng gian:
=> Khoâng gian vuõ truï laø moät phaïm truø roäng lôùn, phöùc taïp
=> Vuõ truï laø söï vaän ñoäng khoâng ngöøng
* Từ cái nhìn cặp đôi: Mô hình 2 yếu tố =>* Moâ hình Tam taøi:
Ñoù laø moâ hình nhìn vuõ truï baèng moâ hình 3 yeáu toá
Tam = 3; Taøi = pheùp
Vd: Cha- meï- con, thieân - ñòa- nhaân…
28
VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
2- Nhaän thöùc veà caáu truùc khoâng gian:
*Moâ hình Nguõ haønh:
Ñoù laø moâ hình nhìn vuõ truï baèng moâ hình 5 yeáu toá
Laø söï phaùt trieån töø Tam Taøi, theå hieän söï naêng ñoäng, thích öùng tröôùc söï phaùt trieån, giaûi thích vuõ truï
Ñaây laø 5 loaïi quan heä cô baûn vôùi tính khaùi quaùt cao: Kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå
ÔÛ ñoù: Thoå laø trung taâm
29
VĂN HÓA NH?N TH?C.
*Moâ hình Nguõ haønh ( Tiếp ):
5 haønh coù moái töông sinh vaø töông khaéc:

Töông Sinh: Thuûy sinh moäc-> hoûa-> Thoå -> Kim
Töông khaéc: Thuûy khaéc hoûa, hoaû khaéc kim, kim khaéc moäc…

*So Saùnh quan nieäm caáu truùc khoâng gian VH
VN: Thaùi cöïc->löôõng nghi ->Tam taøi -> nguõ haønh
TQ:Thaùi cöïc -> löôõng nghi -> Töù töôïng -> Baùt quaùi
30
VĂN HÓA NH?N TH?C.
3- Nhaän thöùc veà caáu truùc thôøi gian:
* Lòch aâm- döông:
Saûn phaåm loái tö duy toång hôïp
Keát hôïp vieäc xem xeùt chu kyø maët traêng vaø maët trôøi => Taùc ñoäng vaøo traùi ñaát
Phaûn aùnh söï bieán ñoåi cuûa thôøi tieát coù tính chu kyø
31
VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
3- Nhaän thöùc veà caáu truùc thôøi gian:
* Heä ñeám: Heä Can - Chi
Söï duïng caùc yeáu toá bieåu tröng
Hình töôïng caùc con vaät gaàn guõi vôùi ñôøi soáng
Heä Can goàm 10 yeáu toá do 5 haønh phoái hôïp:
Giaùp-AÁt, Bính-Ñinh, Maäu- kyû, Canh- Taân, Nhaâm- Quùi
Heä Chi: Goàm 12 con vaät
Tyù, söûu, daàn, maïo, thìn, tî, ngoï, muøi, thaân, daäu, tuaát, hôïi.
32
VĂN HÓA NH?N TH?C.
4- Nhaän thöùc veà con ngöôøi:
- Con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï
- Con ngöôøi cuõng coù aâm döông
- Con ngöôøi cuõng coù caáu truùc moâ hình 5 yeáu toá
( Nguõ haønh )
Nhö nguõ taïng:Thaän, taâm,can, pheá, tyø
Nguõ giaùc:Tai, löôõi, maét, muõi, mieäng
5 chất cấu tạo cơ thể: Xương, huyết, gân, da, thịt
v.v…
33
II- VĂN HÓA T? CH?C
Vaên hoùa Toå chöùc bao gồm:
Văn hóa toå chöùc đời sống cộng đồng
@Tổ chức nông thôn
@Tổ chức Quốc Gia
@Toå chöùc đô thị
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân:
@ Tín ngưỡng
@ Phong tục
@ Giao tiếp
@ Thưởng thức nghệ thuật
34
VĂN HÓA T? CH?C.
I- Vaên hoùa Toå chöùc cộng đồng:
1- Toå chöùc noâng thoân
@Theo huyeát thoáng
@Theo ñòa baøn cö truù: Xoùm, laøng => Xaõ
@Toå chöùc theo ngheà nghieäp, sôû thích: Phöôøng, hoäi
@ Toå chöùc theo truyeàn thoáng: Giaùp
=> VH Việt nam là VH làng xã với 2 đặc tröng:
- Tính cộng đồng
- Tính tự trị
35
VAÊN HOÙA TỔ CHỨC…
I- Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng coäng ñoàng
2- Toå chöùc ôû Ñoâ thò
@ Ñoâ thò VN do nhaø nöôùc sinh ra
@Thöïc hieän chöùc naêng haønh chính laø chuû yeáu
@Quan heä chaët cheõ vôùi noâng thoân
=> Ñoâ thò VN chòu aûnh höôûng cuûa noâng thoân, bò noâng thoân chi phoái, thaäm chí bò noâng thoân hoùa
36
VAÊN HOÙA TỔ CHỨC…
I-Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng coäng ñoàng
3- Toå chöùc Quoác Gia
@ Quan nieäm Ngöôøi Vieät:
- Nöôùc laø moät caùi laøng lôùn
- Việc nước là việc của làng, của nhà
- Nước chæ laø môû roäng chöùc naêng cuûa laøng
- Trong toå chöùc XH Vieät Nam ñôn vò trung gian giöõa laøng vaø nöôùc laø khoâng quan troïng
37
TÓM LẠI

@ Văn hóa tổ chức đời sống tập thể tạo nên những nhóm lưỡng phân
- Quốc gia: Bao gồm nông thôn và đô thị
- Nông thôn:Làng thuần nông, làng công thương
Đô thị: Bao gồm phần đô và phần thị
Quan hệ giữa các yếu tố mỗi cặp
Bản chất là mối quan hệ Âm - Dương
@ Văn hóa tổ chức đời sống tập thể trong lịch sư
âm luôn luôn mạnh hơn dương
Khả năng bảo tồn mạnh hơn khả năng phát triển
Tạo ra s/ mạnh chống ng/ xâm, chống đồng hóa
Âm càng thịnh thì dương càng suy -> Bảo thủ, kìm hãm sự phát triển, đổi mới.



38
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân là một bộ phận trong văn hóa cộng đồng
Nó được tổ chức trên các mặt:
* Nhận thức thế giới -> Tín ngưỡng
* Tự đặt mình vào những qui định để điều chỉnh -> Phong tục
* Giao tiếp với tư cách là một thành viên CĐ
* Nẩy sinh nhu cầu thưởng thức nghệ thuật


39
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
I- TÍN NGÖÔÕNG
1- Tín ngöôõng phoàn thöïc:
Xuaát phaùt töø moâi tröôøng soáng, cö daân noâng nghieäp chæ quan taâm:
* Söï sinh soâi naåy nôû cuûa hoa maøu
* Vaán ñeà duy trì gioáng noøi
=> Xuaát hieän tín ngöôõng phoàn thöïc
( Phoàn: nhieàu, thöïc: naåy nôû )
=> Ñaây chính laø vieäc toân thôø cô quan sinh duïc nam nöõ vaø haønh vi giao phoái
40
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
2- TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI TÖÏ NHIEÂN
@ Ñaây laø saûn phaåm cuûa moâi tröôøng soáng
- Soáng phuï thuoäc vaøo töï nhieân
- Khoâng giaûi thích ñöôïc töï nhieân
- Nhu caàu ñôøi soáng taâm linh
@ Theå hieän:
* Tín ngöôõng ña thaàn, do chaát aâm tính trong Ñ/s noâng nghieäp + tín ngöôõng phoàn thöïc neân thieân veà suøng baùi, toân thôø nhieàu nöõ thaàn
41
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
2- TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI TÖÏ NHIEÂN
@ Theå hieän ( Tieáp ):
* Thôø ñoäng vaät, thöïc vaät: Töø Tieân roàng ñeán nhaát ñieåu, nhì xaø, tam ngö, töù töôïng ( Chim, raén, caù, saáu )
TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI CON NGÖÔØI
* Thôø cuùng toå tieân, oâng ba
* Thôø nhöõng ngöôøi coù coâng vôùi coäng ñoàng
* Thôø vi thaàn: Thoå coâng, oâng ñòa, oâng taùo…

42
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
3- PHONG TUÏC
@ Phong tuïc:
Phong: Gioù – Tuïc: Thoùi quen
@ Moät hình thöùc ñieàu chænh caù nhaân theo nhöõng qui ñònh coäng ñoàng
@ Ñaëc ñieåm phong tuïc: Raát deã lan roäng
PHONG TUÏC HOÂN NHAÂN
* Hoân nhaân phaûi theå hieän quyeàn lôïi gia toäc
* Hoân nhaân phaûi ñaùp öùng quyeàn lôïi coäng ñoàng laøng xaõ
* Sau quyeàn lôïi coäng ñoàng môùi tôùi quyeàn lôïi rieâng tö
43
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
3- PHONG TUÏC
3.1- PHONG TUÏC TANG MA
@ Bieåu hieän 2 quan nieäm:
* Ñöa tieãn ngöôøi maát veà theá giôùi beân kia
* Xoùt thöông, coi cheát laø heát
@Phong tuïc tang leã thaám nhuaàn trieát lyù aâm döông nguõ haønh Phöông Nam
* Theå hieän: Trong trang phuïc,laïy tröôùc linh cöõu, choïn höôùng choân…
44
VĂN HÓA TỔ CHỨC
ĐỜI SỐNG CÁ NHÂN
3- PHONG TUÏC
3.2- PHONG TUÏC LEÃ TEÁT; LEÃ HOÄI
@ Leã teát:
- Thieân veà ñôøi soáng vaät chaát
- Laø heä thoáng phaân boå theo thôøi gian
- Leã teát ñoùng, giôùi haïn trong moãi gia ñình
- Leã teát duy trì quan heä toân ti traät töï giöõa caùc thaønh vieân trong gia ñình
@ Leã hoäi:
- Thieân veà ñôøi soáng tinh thaàn
- Phaân boå theo khoâng gian, mang tính môû
- Leã hoäi duy trì quan heä daân chuûtrong coäng ñoàng
45
4- NHỮNG ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI VIỆT .
Về thái độ:Ngu?i Vi?t coi tr?ng giao tiếp
- Thích giao tiếp -> bộc lộ qua thái độ
- Thích thăm viếng, hiếu khách
Về quan hệ giao ti?p:
Ngu?i Vi?t lấy t/ cảm làm nguyên tắc ứng xử
Về đối tượng giao tiếp: Ngu?i Vi?t ưa:
@ Quan sát
@ Tìm hiểu
@ Đánh giá


46
4- NHỮNG ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI VIỆT ..
Về góc độ chủ thể giao tiếp:
- Người Việt trọng danh dự
- Maët traùi: Só dieän, sôï cô cheá tin ñoàn, dö luaän…
Veà cách thức giao tiếp:
- Người Việt ưa sự tế nhị, trọng sự hòa thuận
- Maët traùi: Hay voøng vo, ñaén ño, caân nhaéc, thieáu quyeát ñoaùn, hay nhöôøng nhòn
Nghi thức lời nói: Người Việt rất phong phú
@ Hệ thống xưng hô phong phú, qua:
- Söû duïng ñaïi töø nhaân xöng
- Nguyeân taéc xöng khieâm hoâ toân…



47
5- NGHỆ THUẬT
NGÔN TỪ VIỆT NAM
Ngoân ngöõ laø linh hoàn cuûa daân toäc:
@ Ngoân töø Vieät Nam coù tính bieåu tröng cao:
* Xu höôùng khaùi quaùt öôùc leä
*Troïng söï caân ñoái haøi hoøa trong moät caâu -> ñoái xöùng
* Chaát thô trong ngoân töø
* Ngoân ngöõ giaøu aâm ñieäu -> taïo tính nhaïc, chöùa ñöïng ña tieát taáu

48
NGHỆ THUẬT
NGÔN TỪ VIỆT NAM
@ Ngoân töø Vieät Nam giaøu chaát bieåu caûm, giaøu thanh ñieäu:
* Bieåu caûm thoâng qua yeáu toá töø goác
* Töø laùy ñöôïc söû duïng raát phoå bieán -> vaàn aâm ieác

@ Ngoân töø Vieät Nam theå hieän tính ñoäng, linh hoaït
* Ngöõ phaùp laø ngöõ ñieäu
* Khaû naêng khaùi quaùt cao
* Tieáng Vieät öa duøng caáu truùc chuû ñoäng

49
NGHỆ THUẬT
THANH SẮC VÀ HÌNH KHỐI
@ Ngheä thuaät thanh saéc:
* Bao goàm caùc loaïi hình ca, muùa, nhaïc, kòch…-> coi troïng thanh saéc
@ Ngheä thuaät hình khoái: Bao goàm:
* Hoäi hoïa : Hình
* Ñieâu khaéc: Khoái

50
NGHỆ THUẬT
THANH SẮC VÀ HÌNH KHỐI
@ Tính biểu trưng của nghệ thuật thanh sắc - Hình khối:
* Sử dụng biểu tượng ước lệ để diễn đạt, thể hiện trên các mặt:
- Nguyên lý đối xứng
- Thủ pháp ước lệ
- Thủ pháp mô hình hóa -> Tạo nên một nền nghệ thuật trang trí
* Sử dụng tính biểu trưng để nhấn mạnh, làm nổi bật trọng tâm trong nghệ thuật hình khối là phổ biến, như:
- Thủ pháp 2 góc nhìn
- Thủ pháp nhìn xuyên vật thể
- Thủ pháp phóng to, thu nhỏ

51
NGHỆ THUẬT
THANH SẮC VÀ HÌNH KHỐI
@ Tính bieåu caûm cuûa ngheä thuaät thanh saéc – Hình khoái:
AÂm nhaïc, daân ca, muùa…thieân veà dieãn taû tình caûm
Muùa khoâng aàm ó, oàn aùo, luoân tronø trónh, meàm maïi
Trong ngheä thuaät hình khoái khoâng taïo ra nhöõng taùc phaåm chieán tranh, ñaàu rôi maùu chaûy, ruøng rôïn…
=> Taát caû ñeàu khuynh höôùng bieåu caûm, troïng tình
@Tính toång hôïp cuûa ngheä thuaät thanh saéc – Hình khoái:
- Khoâng coù söï phaân bieät caùc loaïi hình ca muùa nhaïc, taát
caû ñeàu ñoàng thôøi coù maët trong moät vôû dieãn
- Khoâng phaân bieät caùc theå loaïi raïch roøi (bi hay haøi…)
- Trong ngheä thuaät hình khoái, veà quan heä hình thöùc noäi dung ta thaáy: Söï toång hôïp cuûa caû bieåu tröng vaø bieåu caûm
52
NGHỆ THUẬT
THANH SẮC VÀ HÌNH KHỐI
@Tính tổng hợp của nghệ thuật Thanh sắc - Hình khối
( Tiếp ):
- Về phong cách thể hiện:Có sự tổng hợp của biểu trưng và tả thực
@ Tính linh hoạt ở nghệ thuật thanh sắc:
- Không đòi hỏi nhạc công chơi giống nhau
- Không đòi hỏi diễn viêntuân thủ một cách chặt chẽ,bài bản của tích diễn
- Sân khấu truyền thống có sự giao lưu mật thiết với người xem: Diễn ngay sân đình, có người làng cầm chầu, khán giả có thể bình phẩm khen chê, tạo ra tiếng Đế khi cần thiết.
53
VĂN HÓA ỨNG XỬ

Chúng ta sẽ nghiên cứu:
@ VH ứng xử với môi trường tự nhiên
Ăn
Mặc
Ở, đi lại..
@ VH ứng xử với môi trường xã hội:
- Giao lưu với các luồng VH
54
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Quan nieäm veà aên cuûa ngöôøi Vieät:
* Ngöôøi Vieät coi troïng vaán ñeà aên uoáng, moïi hoaït ñoäng ñeàu laáy aên laøm ñaàu
- Ăn uống, ăn nói, ăn chơi, ăn cắp…
- Có thực mới vực được đạo
- Ăn là nhiều, ở bao nhiêu…
* Ngöôøi Vieät coi aên uoáng laø vaên hoùa; Trong aên uoáng ngöôøi Vieät boäc loä raát roõ daáu aán truyeàn thoáng vaên hoùa noâng nghieäp luùa nöôùc


55
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Cô caáu veà böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Thieân veà thöïc vaät: Tröôùc luùa gaïo -> rau quaû -> caùc loaïi gia vò, mùa nào thức nấy
* Sau thöïc vaät môùi laø ñoäng vaät, nhöng thuyû saûn laø thoâng duïng(SP ñaëc thuø vuøng soâng nöôùc )
- Thuyû saûn ñöôïc cheá bieán: Thaønh nöôùc maém, maém caùc loaïi raát phong phuù, tieän söû duïng
* Sau thuyû saûn môùi ñeán thòt
- Thòt chieám moät vò trí khieâm toán
- Chuû yeáu laø gia caàm
@ Ñoà uoáng- huùt: Khaù phong phuù
- Traàu cau, nöôùc cheø, röôïu, thuoác laù, laøo…



56
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Tính toång hôïp: Trong pha cheá thöùc aên:
- Ñuû moïi chaát: Ñaïm, beùo, boät, nöôùc
- Ñuû nguõ vò:maën, ngoït, chua, cay…
- Ñuû nguõ saéc
* Tính toång hôïp coøn theå hieän trong caùch aên:
- Maâm côm nhieàu moùn, aên 1 mieáng cuõng nhieàu moùn
- Khi aên caûm nhaän ñuû moïi giaùc quan: Muõi ngöûi, löôõi neám,maét nhìn, tai nghe…
* Caùi ngon cuûa böõa aên Vieät laø caùi ngon toång hôïp:
- Thöùc aên ngon, hôïp thôøi tieát, choã aên toát, beø baïn taâm giao, khoâng khí vui veû…=> T.hôïp caùi ngon nhieàu yeáu toá.



57
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Tính coäng ñoàng:
- AÊn chung: Töø noài côm, baùt canh, nöôùc maém
- Thích chuyeän troø trong böõa aên
- Khi ngoài phaûi yù töù
* Tính möïc thöôùc:
- Khoâng aên nhanh quaù, chaäm quaù
- Khoâng aên quaù no, quaù ít
- Khoâng aên heát, khoâng ñeå thöøa nhieàu
=> Theå hieän tính bình quaân trong aên uoáng


58
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Tính linh hoaït:
- Söû duïng coâng cuï aên nhö ñoâi ñuõa
- Khaû naêng choïn moùn trong böõa aên
* Tính bieän chöùng:
- Ngöôøi Vieät chuù yù quan heä aâm döông:
-> Trong aên uoáng, trong cô theå,trong quan heä vôùi töï nhieân
- AÊn uoáng phaûi hôïp vôùi thôøi tieát, ñuùng muøa
- Phaûi choïn ñuùng thöïc phaåm ñeå pha cheá thöùc aên ngon => Theå hieän tính caân baèng, haøi hoaø

59
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

II- VAÁN ÑEÀ MAËC
@ Quan nieäm cuûa ngöôøi Vieät trong vaán ñeà maëc:
- Maëc raát thieát thöïc nhaèm ñoái phoù vôùi thôøi tieát
- Maëc coù yù nghóa xaõ hoäi
- Maëc laø bieåu töôïng cuûa daân toäc
@ Chaát lieäu maëc:
- Coù nguoàn goác töø thöïc vaät: Tô ñay, tô gai, boâng
- Trang phuïc aùo, khaên, vaùy… phuø hôïp thôøi tieát, ñuùng muøa, tieän lôïi trong sinh hoaït, SX vaø theå hieän quan nieäm tín ngöôõng
@Veà maøu saéc:
- Ngöôøi Vieät öa caùc maøu aâm tính, teá nhò kín ñaùo

60
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN

III- VAÁN ÑEÀ ÔÛ
@ Quan nieän veà ôû cuûa ngöôøi Vieät:
- Ngoâi nhaø laø toå aám gia ñình
- Nhaø ôû ñeå ñoái phoù vôùi thôøi tieát
- Nhaø ôû phuø hôïp vôùi moâi tröôøng soâng nöôùc
Vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
@ Kieán truùc nhaø ôû ngöôøi Vieät:
- Thieân höôùng nhaø cao cöûa roäng: Ñoùn gioù, traùnh naéng
- Choïn höôùng nhaø, höôùng ñaát -> thuaät phong thuyû
- Raát ñoäng vaø linh hoaït töø taàm thöôùc, khung, moäng…
@Baøi trí nhaø ôû cuûa ngöôøi Vieät:
- Nhaø ngöôøi Vieät phaûn aûnh tính coäng ñoàng
- Toân thôø ñaïo hieáu, meán khaùch
- Baøi trí, kieán truùc treân nguyeâ lyù aâm - döông

61
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN


VAÁN ÑEÀ ÑI LAÏI

( Phaàn naøy tham khaûo taøi lieäu )

62
VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ:
VAÊN HOÙA CHAÊM
1-Vaøi yeáu toá ñòa – vaên hoùa - lòch söû cuûa ngöôøi Chaêm:
*Veà ñòa lyù:Ven bieån mieàn Trung, chuû yeáu töø vuøng Nam soâng Gianh keùo daøi ñeán vuøng Bình Thuaän ngaøy nay
- Ñòa hình cö daân ngöôøi Chaêm soáng: Doác, heïp, ñaát ñai khoâ caèn, moät beân laø bieån, beân laø nuùi
- Khí haäu khaéc nghieät, khu vöïc thöôøng xaåy ra möa luõ, haïn haùn…


63
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
*Về lịch sử:
- Những năm đầu CN, vùng đất người Chăm sinh sống, cũng như một số lãnh thổ khác ở ĐNÁ là thuộc địa của TQ
- Từ TK thứ 2 Người Chăm lập quốc - Quốc hiệu đầu tiên là Lâm Ấp -> thoát khỏi đô hộ của TQ
- Chăm là rút gọn của từ ChămPa - tên nhà nước Chăm hùng mạnh vào thời Chế Bồng Nga TK 14 ( Âm Việt hóa là Chàm, Hán Việt là Chiêm Thành )
- Cuối TK 15 -đầu 16 Vương quốc ChămPa tàn lụi, chấm dứt sự tồn tại với tư cách quốc gia

64
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ:
VAÊN HOÙA CHAÊM
1-Vaøi yeáu toá ñòa-vaên hoùa-lòch söû cuûa ngöôøi Chaêm
( Tiếp ):
* Do ñieàu kieän cuûa moâi tröôøng soáng: Con ngöôøi Chaêm phaûi:
- Vaät loän vôùi thieân nhieân
- Giaønh giaät vôùi caùc nöôùc laùng gieàng
=>Taïo tính caùch ngöôøi Chaêm: Cöùng raén, cöông nghò, thöôïngvoõ vaø coù phaàn hieáu chieán

65
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
2-Vài nét về văn hóa Ấn Độ và con đường tiếp cận văn hóa bản địa chăm:
- Ấn Độ là một quốc gia Nam Á đa sắc tộc, đa văn hóa
- Nói đến Ấn độ là nói đến nơi khởi thuỷ phát sinh ra đạo Phật, Balamôn, đạo Hồi, Hinđu
- Từ những năm đầu CN các thương nhân người Ấn, đội quân truyền giáo cùng VH Ấn đã đến Việt Nam - Nhất là khi người Chăm lập quốc.
- VH Ấn đến bằng đường biển, đến bằng con đường hòa bình, có nhiều yếu tố phù hợp => Nên được người Chăm chấp nhận

66
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
3- Đặc trưng của văn hóa chăm:
@ Văn hóa Chăm là sản phẩm của sự dung hợp nhiều nguồn văn hóa:
* VH bản địa: Môi trường sống của người chăm là môi trường nông nghiệp nên từ triết lý âm dương trong nhận thức, đến tín ngưỡng sùng bái tự nhiên, tín ngưỡng phồn thịnh.
=> Rất đặc trưng, điển hình và chi phối
67
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
3- Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm ( Tieáp ):
*VH khu vöïc: Söï giao thoa, tieáp xuùc vôùi caùc nöôùc laùng gieàng
* Vaên hoùa AÁn Ñoä:
Haáp thuï ñaïo Balamoân ( Quoác ñaïo cuûa AÁn Ñoä khi Phaät giaùo luïi taøn)
Ñaïo Balamoân thôø chuùa teå caùc loaïi thaàn -> Nguoàn goác cuûa vuõ truï, hieän ôû 3 ngoâi, 3 vò thaàn:
Thaàn saùng taïo Brahma
Thaàn Baûo toàn Visnu
Thaàn huûy dieät ( Söùc maïnh ) Siva
68
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
3-Đặc trưng của văn hóa chăm:
@ Văn hóa Chăm là sản phẩm của sự dung nạp có chọn lọc với sự bảo tồn và phản ánh văn hóa bản địa, khu vực rõ nét thể hiện tính Chăm hóa
* Qua cấu trúcChăm:
Giai đoạn 1 tiếp nhận nguyên gốc: Kiến trúc tháp theo bộ 3, song song thờ 3 thần -> Coi trọng thần sáng tạo
Giai đoạn 2 Kiến trúc tháp theo bộ 3, song song thờ 3 thần -> Coi trọng 3 thần như nhau
69
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
3-Đặc trưng của văn hóa chăm( Tiếp ):
- Giai đoạn 3: Quần thể kiến trúc có tháp Trung tâm thờ thần Siva và các tháp phụ vây quanh
Thần Siva thần sức mạnh phù hợp với chất dương tính của người Chăm - Thiên về sức mạnh - Tính cách bản địa được bộc lộ, chi phối
=> Người Chăm đã biến Balamôn giáo thành Siva giáo
70
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LƯU VỚI ẤN ĐỘ: VĂN HÓA CHĂM
3-Đặc trưng của văn hóa chăm là sản phẩm của sự dung nạp có chọn lọc. ( Tiếp )
*Thể hiện qua hình dáng:
- Tháp Chăm đều có hình dáng ngọn núi -> biểu trưng cho thiên nhiên Miền Trung -> phản ánh chất dương tính trong tính cách bản địa của văn hóa Chăm - Núi dương.
- Có những cụm tháp, những tháp phụ có mái cong hình thuyền -> Ảnh hưởng văn hóa khu vực
71
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
3-Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm laø saûn phaåm cuûa söï dung naïp coù choïn loïc… ( Tieáp )
*Theå hieän qua chöùc naêng cuûa thaùp:
- Chöùc naêng ñaïo goác laø thôø thaàn.
- Chöùc naêng sau khi tieáp nhaän: Laø vöøa thôø thaàn, vöøa coù tính chaát laêng moä( Thaùp tieáng Chaêm: Kalaên – laêng )
*Theå hieän qua ñieâu khaéc:
- Trong thaùp Siva ñöôïc coi troïng vaø thôø nhieàu nhaát
- Vaät ñöôïc thôø nhieàu nhaát laø Linga- sinh khí thöïc nam
=> Thaàn, vaät ñöôïc thôø coù cuøng baûn chaát döông tính
- sinh khí thöïc nöõ cuõng ñöôïc phaûn aûnh: nhöõng baàu vuù, daõy vuù, töôïng maãu thaàn, thaùp thôø Quoác maãu ( Thaùp Baø- Nha Trang ) => Tín ngöôõng phoàn thöïc vaø tính troïng phuï nöõ cuûa vaên hoùa noâng nghieäp ñöôïc phaûn aûnh
72
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
Keát luaän:
*Ngöôøi Chaêm tieáp thu vaên hoùa AÁn Ñoä theo caùch cuûa mình ñeå roài coù moät neàn vaên hoùa Chaêm ñoäc ñaùo nhö ngaøy nay:
- Bieán ñaïo Balamoân thaønh ñaïo Baø Chaêm
- Bieán ñaïo Hoài ( du nhaäp sau naøy) thaønh ñaïo Baø Ni
* Ñieàu naøy khaúng ñònh söùc maïnh cuûa vaên hoùa baûn ñòa vaø phöông thöùc tieáp thu, dung naïp cuûa ngöôøi Chaêm cuõng nhö ngöôøi Vieät seõ trình baøy ôû nhöõng phaàn sau.
73
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
II- PHAÄT GIAÙO VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1-Söï hình thaønh vaø noäi dung cô baûn cuûa phaät giaùo:
*Phaät giaùo hình thaønh ôû AÁn Ñoä vaøo TK thöù V tröôùc CN
Theo caùc nhaø sö vaøo VN tröïc tieáp töø ñaàu coâng nguyeân. Sau tieáp tuïc ñöôïc truyeàn töø Trung Hoa
* Thöïc chaát cuûa ñaïo phaät: Ñaây laø hoïc thuyeát veà noãi khoå vaø söï giaûi thoaùt
Baûn chaát noãi khoå -> Nguyeän voïng khoâng ñöôïc thoûa maõn
Nguyeân nhaân: Do duïng voïng ham muoán
Caûnh giôùi veà nguyeân nhaân -> töø boû duïc voïng
Con ñöôøng dieät khoå: Giaûi thoaùt, giaùc ngoä, reøn luyeän ñaïo ñöùc
74
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
Vaên hoùaVieät Nam trong quaù trình tieáp xuùc ñaõ taïo ra moät phaät giaùo rieâng cuûa mình
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam
*Phaät giaùo vieät Nam mang tính toång hôïp:
Phaät giaùo tieáp xuùc vôùi caùc tín ngöôõng truyeàn thoáng daân toäc => Heä thoáng chuøa thöïc chaát laø nhöõng ñeàn mieáu daân gian: Vöøa thôø Phaät, thôø caùc vò thaàn, thaùnh, ngöôøi coù coâng vôùi coäng ñoàng,keå caû cho nhöõng linh hoàn, vong hoàn ñaõ maát
Phaät giaùo VN laø toång hôïp caùc toâng phaùi
Phaät giaùo VN keát hôïp chaët cheõ vieäc ñaïo vôùi vieäc ñôøi: Nhö tham gia vaøo XD vaø baûo veä ñaát nöôùc…
75
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam
*Phaät giaùo Vieät Nam coù xu höôùng haøi hoøa aâm döông vaø thieân veà nöõ tính:
Caùc vò Phaät AÁn ñeàu laø ñaøn oâng sang VN coù caû phaät baø, Phaät giaùo VN caûi bieán Quan theá aâm boà taùt thaønh Baø quan aâm nghìn tay nghìn maét - Vò thaàn hoä meänh cuûa cö daân vuøng soâng nöôùc
Ngöôøi Vieät coøn taïo ra Phaät maãu, phaät toå rieâng
VN coù nhieàu chuøa mang teân caùc Baø
Ñaây chính laø daáu aán cuûa vaên hoùa noâng nghieäp taùc ñoäng, chi phoái ( troïng phuï nöõ )

76
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam ( Tieáp )
*Phaät giaùo Vieät Nam hieän thaân cuûa söï linh hoaït:
Taïo ra moät lòch söû vaät giaùo rieâng, coù ngaøy phaät ñaûn 8/4 – ngaøy sinh phaät toå VN
Ngöôøi Vieät coi troïng vieäc soáng phuùc ñöùc, trung thöïc -> cho pheùp tu taïi gia
Coi thôø gia tieân oâng baø cao hôn thôø phaät
Phaät ñöôïc ñoàng nhaát vôùi caùc vò thaàn
Töôïng phaät mang daùng daáp hieàn hoøa vôùi nhöõng teân goïi daân gian gaàn guõi
Ngoâi chuøa ñöôïc thieát keá nhö ngoâi nhaø ngöôøi Vieät -> taïo caûm giaùc gaàn guõi, coøn laø nôi giuùp ngöôøi cô nhôõ
VN coù ñaïo Hoøa haûo SP cuûa Phaät giaùo vaø ñaïo OÂng Baø
77
VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Nho giaùo ?
Laø heä thoáng giaùo lyù cuûa caùc nhaø nho ( nhöõng ngöôøi coù hoïc trong XH ) nhaèm toå chöùc xaõ hoäi coù hieäu quaû do Khoång Töû ( Sinh naêm 551 tr CN ) saùng laäp
2/ Noäi dung cô baûn cuûa Nho giaùo:
Khoång Töû cho raèng muoán toå chöùc ñöôïc xaõ hoäi phaûi ñaøo taïo nhöõng ngöôøi cai trò coù nhöõng ñöùc tính:
Tu Thaân: - Ñaïo ( 5 ñaïo ): Ñaïo vua toâi, cha con, vôï choàng, anh em, baïn beø
- Ñöùc: Nhaân, nghóa, leã, trí, tín
- Ngoaøi ra coøn phaûi bieát: Thi, thö, leã, nhaïc
78
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2/ Noäi dung cô baûn cuûa Nho giaùo:
Haønh ñoäng: Baèng nhaân trò vaø chính danh
Nhaân trò:
- Cai trò baèng tình ngöôøi
- Coi troïng daân chuû
Chính danh:
- Phaûi öùng vôùi teân goïi
- phaûi ñaøng hoaøng
3/ Söï bieán ñoäng cuûa nho giaùo qua caùc thôøi kyø:
( Xem saùch )
79
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
4/ Ñaëc ñieåm cuûa nho giaùo Vieät Nam :
* Trong 1000 naêm Baéc thuoäc, nho giaùo chöa coù choã ñöùng ôû Vieät Nam
* Döôùi thôøi Lyù Thaùi Toå (1070 ) Nho giaùo ñöôïc tieáp nhaän – öùng vôùi nhaø Toáng beân Trung Quoác
* VN tieáp thu nho giaùo laø tieáp nhaän töøng yeáu toá rieâng leû vaø Vieät hoùa theo caùch cuûa mình . Chuû yeáu khai thaùc nhöõng yeáu toá theá maïnh cuûa nho giaùo. Cuï theå:
- Nhìn nho giaùo nhö moät coâng cuï vaên hoùa
- Hoïc taäp caùch toå chöùc trieàu ñình vaø heä thoáng luaät Phaùp
- Heä thoáng thi cöû, caûi tieán chöõ Nho thaønh chöõ Noâm
- Coi troïng tình ngöôøi, truyeàn thoáng daân chuû
- Tö töôûng trung quaân ôû VN laø tinh thaàn yeâu nöôùc…
80
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
IV- ÑAÏO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
* Hình thaønh vaøo Tk thöù 2 sau CN do Laõo Töû vaø Trang Töû saùng laäp
* Treân cô sôû thuyeát voâ vi vôùi trieát lyù toân troïng töï nhieân, thaám nhuaàn tinh thaàn bieän chöùng aâm döông, khoâng laøm gì thaùi quaù maø phaûi hoøa nhaäp vôùi töï nhieân ñeå ñieàu chænh
* Ngöôøi Vieät saün mang trong mình tö töôûng phaûn khaùng giai caáp thoáng trò, söû duïng ñaïo giaùo ( Phuø thuûy – nhöõng hieän töôïng khoâng giaûi thích ñöôïc trong töï nhieân )laøm vuõ khí choáng laïi keû thoáng trò
( Phaàn naøy tham khaûo TL )
81
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa Vieät Nam
* Ngöôøi phöông Taây ñaõ ñeán Vieät nam vaøo nhöõng naêm ñaàu Coâng nguyeân; Sau thôøi trung coå giao löu bò giaùn ñoaïn
* Naêm 1533 xuaát hieän nhaø truyeàn ñaïo ñaàu tieân, sau ñoù caùc giaùo só Boà Ñaøo Nha, Taây Ban Nha… xuaát hieän ngaøy moät ñoâng truyeàn ñaïo Kitoâ.
Kitoâ giaùo teân goïi chung cuûa caùc toâng phaùi cuøng thôø chuùa Jesus – Toân giaùo cuûa nhöõng ngöôøi bò aùp böùc
* Ñaây laø thôøi ñieåm: Cheá ñoä phong kieán Vieät Nam khuûng khoaûng traàm troïng, phaät giaùo suy ñoài, nho giaùo beá taéc
82
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa Vieät Nam
* Tuy vaøo VN nhöng Kitoâ giaùo khoâng coù choã ñöùng vöõng chaéc vaø roäng khaép, vì:
- Nhöõng giaùo só phöông taây dính löùu vaø thoûa hieäp vôùi boïn xaâm löôïc
- Kitoâ giaùo mang ñaäm tính cöùng raén cuûa vaên hoùa Phöông taây -> Khoù hoøa ñoàng ñöôïc vôùi Vh Vieät Nam
* Sau ñoù caùc nhaø truyeàn giaùo cuõng coù ñieàu chænh thaønh laäp haøng giaùo só baûn xöù, toân troïng nhöõng khaùc bieät vaø caùc saéc thaùi VH ñòa phöông
83
VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2/ AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa Phöông Taây vôùi vaên hoùa Vieät Nam:
* Lónh vöïc vaät chaát:
- XD ñoâ thò
- Caùc ngaønh coâng nghieäp
- Kieán truùc
- Giao thoâng…
* Lónh vöïc tinh thaàn:
- Chöõ vieát
- Baùo chí
- Ngheä thuaät hoäi hoïa…
84
VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
TOÙM LAÏI
Vaên hoùa öùng xöû vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi ñoù chính laø quaù trình choïn loïc, dung hôïp vaø tích hôïp nhieàu nguoàn vaên hoùa => Taïo ra VH Vieät Nam. Ñoù laø quaù trình:
* Dung hôïp giöõa vaên hoùa baûn ñòa vaø vaên hoùa ngoaïi lai -> Boäc loä tính chuû ñoäng vaø khaû naêng chi phoái, taùc ñoäng trôû laïi cuûa vaên hoùa baûn ñòa trong quaù trình tieáp nhaän.
* Söï dung hôïp giöõa caùc hieän töôïng vaên hoùa ngoaïi lai vôùi nhau
- Söï toàn taïi cuûa Tam giaùo ( Phaät giaùo, Laõo giaùo, Nho giaùo)
-> Toång hôïp caùc toân giaùo - xuaát hieän ñaïo Cao Ñaøi
- Söï dung hôïp VH Ñoâng – Taây -> cao hôn laø tích hôïp VH Ñoâng – Taây vôùi hoïc thuyeát Maùc
Chính söï dung hôïp, hieáu hoøa, linh hoaït ñaõ laøm caùc yeáu toá VH ngoaïi lai sau khi ñöôïc tieáp nhaän khoâng heà xung ñoät

85
VĂN HÓA VIỆT NAM

KEÁT LUAÄN
Chính moâi tröôøng töï nhieân, quaù trình phaùt trieån lòch söû- xaõ hoäi ñaát nöôùc; Vaên hoùa Vieät Nam ñöôïc taïo döïng vaø khaúng ñònh baûn saéc rieâng.

@ VH Vieät Nam ñöôïc hình thaønh treân neàn VH noâng nghieäp baûn ñòa ñaäm neùt
@ Noù ñöôïc phaùt trieån vaø naâng cao qua quaù trình giao löu, tieáp bieán, tieáp thu coù choïn loïc tinh hoa Vh thích hôïp töø beân ngoaøi trong quaù trình lòch söû.
@ VH Vieät Nam ñang tieáp tuïc chuyeån mình trong quaù trình hoäi nhaäp hieän nay
86
KEÁT THUÙC