DẠY ĐỌC HIỂU VĂN BẢN THCS

Dạy Đọc- Hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại




I- NHẬN THỨC VẤN ĐỀ:
Trong giảng dạy bộ môn nào cũng phải theo đúng đặc trưng của bộ môn ấy. Đó là nguyên tắc hàng đầu mà bất cứ người giáo viên ở bộ môn nào cũng phải tuân theo. Đối với bộ môn Ngữ văn trong trường THCS là một môn học đồng tâm của ba phân môn Văn- Tiếng Việt- Tập làm văn. Cả 3 phân môn được tích hợp với nhau trong từng bài dạy. Đối với phân môn Văn, việc dạy Đọc- Hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại không phải chỉ khi thay sách giáo viên mới làm mà việc này chúng ta cũng đã từng bước thực hiện đổi mới phương pháp dạy học. Thực hiện việc thay sách đồng bộ và cải tiến phương pháp dạy học theo hướng tích cực phát huy năng lực chủ động tư duy sáng tạo của học sinh từ năm 2002 đến nay (Năm học 2006- 2007) bước sang vòng 2 của việc thay sách, chúng ta, giáo viên trực tiếp đứng lớp, giảng dạy bộ môn Ngữ văn cũng đã đạt được những kết quả bước đầu và có thể rút ra được những kinh nghiệm nhỏ của bản thân về phương pháp dạy Đọc- Hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại: Tự sự, biểu cảm, nghị luận...
  Bản thân tôi, trực tiếp đứng lớp giảng dạy, xin mạnh dạn trình bày với các đồng chí đồng nghiệp những suy nghĩ và việc làm "Dạy Đọc- Hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại" cụ thể là thể loại tự sự, truyền thuyết, cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười trong phần văn học dân gian như sau:
II- LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:
Tự sự là loại tác phẩm văn chương dùng lời kể để tái hiện trực tiếp hiện thực khách quan nhằm dựng lại một dòng đời qua những sự việc, những biến cố, những con người. Qua đó bày tỏ cách hiểu, một thái độ nhất định. Loại hình tự sự bao gồm nhiều thể tài như thần thoại, sử thi, truyện cổ, truyện thơ, tiểu thuyết, truyện vừa, truyện ngắn... các thể ký như hồi ký, bút ký, ký sự, tuỳ bút, phóng sự...
  Kể ra các sự việc, các biến cố, các việc làm, lời nói cụ thể cá biệt của nhân vật bằng một câu chuyện, một dòng đời theo một cách nhìn, một giọng điệu nhất định.
 Tác phẩm tự sự giúp chúng ta quan sát thế giới khách quan trong toàn bộ biểu hiện của nó trong toàn cảnh cũng như trong chi tiết. Ở cấp THCS, các tác phẩm tự sự thường đơn giản: Sự việc, biến cố, việc làm của nhân vật... giúp ta dễ dàng nắm bắt, theo dõi, hiểu và cảm tác phẩm.
 Các tác phẩm tự sự dân gian (truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười) ở trong nước và nước ngoài đều là những truyện phù hợp với tâm lý các em học sinh và được học trọn vẹn trong chương trình sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6. Khi dạy học loại tự sự này chúng ta cần quan tâm tới những đặc điểm nổi bật về đặc trưng thi pháp và phương thức tiếp cận của tác phẩm, đó là:
*Tính diễn xướng: Tác phẩm tự sự dân gian là một nghệ thuật tổng hợp vừa là nghệ thuật có tính diễn xướng. Nó chỉ thực sự sống trong biểu diễn, trong diễn xướng tức là qua nói, kể, ca, diễn.
Ví dụ: Truyện cổ tích "Tấm Cám" người ta có thể nói, kể lại truyện, có thể ca chèo, diễn kịch...
*Tính truyền miệng và tính diễn xướng là hai thuộc tính khác nhau của tác phẩm tự sự dân gian nhưng lại có mối quan hệ rất mật thiết. Tính truyền miệng không chỉ phản ánh những phương thức lưu truyền mà còn phản ánh cả phương thức sáng tác. Tính chất này cũng chi phối tác phẩm dân gian ở nhiều phương diện mà trước hết là tính dị bản.
*Tính tập thể: Do nhân dân sáng tác nhằm mục đích thể hiện một quan niệm, một cái nhìn về những mặt cuộc sống, về những ước mơ tốt đẹp, mong muốn một xã hội công bằng... Do đó tính trữ tình và châm biếm, hài hước cũng được bộc lộ.
*Tính trữ tình được thể hiện thông qua những nhân vật chính diện đại diện cái thiện, cái chính nghĩa, cái tốt đẹp mà nhân dân hướng tới. Nhân vật phản diện bao giờ cũng bị trừng trị đích đáng, sự yêu ghét thể hiện rõ ràng trong từng tác phẩm tự sự, truyền thuyết, cổ tích. Những tác phẩm ngụ ngôn, truyện cười thì đậm chất châm biếm, hài hước, mua vui.
 Có thể nói: Tác phẩm tự sự dân gian là một kho lưu giữ trí tuệ tưởng tượng phong phú, thông minh, sáng tạo, nghệ thuật của nhân dân ta. Tư tưởng, tình