Chuyên đề ôn vào 10 môn văn

PHÒNG GD&ĐT HUYỆN THANH OAI

Trao đổi về phạm vi, giới hạn và định hướng ôn thi vào 10 môn Ngữ văn.
Đề thi các năm của TP Hà Nội.
Cấu trúc đề.
Phạm vi giới hạn của đề.
Hướng dẫn chấm của Sở GD&ĐT năm học 2016-2017
Thực trạng bài làm của học sinh.
Định hướng ôn thi.
Nội dung
Phần I: (6 điểm)
Đọc đoạn thơ sau:
…“ Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”…
(Theo Ngữ văn 9, tập 2, NXB Giáo dục, 2010)
Đoạn thơ trên trích trong tác phẩm nào? Nêu tên tác giả của tác phẩm ấy.
“ Người đồng mình” được nhà thơ nói tới là những ai?
Xác định thành ngữ trong đoạn thơ trên. Em hiểu ý nghĩa của thành ngữ đó như thế nào?
Dựa vào đoạn trích dẫn, hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp - phân tích - tổng hợp, làm rõ những đức tính cao đẹp của “ người đồng mình” và lời nhắc nhở của cha đối với con, trong đó sử dụng câu ghép và ghép lặp (gạch dưới câu ghép và những từ ngữ dùng làm phép lặp)
Đề thi năm 2011-2012
Phần II: (4 điểm)

Dưới đây là một đoạn trong “Chuyện người con gái Nam Xương” ( Nguyễn Dữ)
… “ Đoạn rồi nàng tắm gội chay sạch, ra bến Hoàng Giang, ngửa mặt lên trời mà than rằng:
Kẻ bạc mệnh này duyên phận hẩm hiu, chồng con rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ, thần sông có linh, xin ngài chứng giám. Thiếp nếu đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu mĩ. Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa dối chồng con, dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm cơm cho diều quạ, và xin chịu khắp mọi người phỉ nhổ”…
(Theo Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục, 2010)
Trong tác phẩm, lời thoại trên là độc thoại hay đối thoại? Vì sao?
Lời thoại này đượcVũ Nương nói trong hoàn cảnh nào? Qua đó nhân vật muốn khẳng định những phẩm chất gì? Ghi lại ngắn gọn (khoảng sáu câu) suy nghĩ của em về những phẩm chất ấy của nhân vật.
Làm nên sức hấp dẫn của truyện truyền kì là những yếu tố kì ảo. Nêu hai chi tiết kì ảo của Chuyện người con gái Nam Xương.
Đề thi năm 2011-2012
Phần I: (6 điểm)

Trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”, Thanh Hải nguyện làm một con chim, một cành hoa và một nốt nhạc trầm để kết thành:
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.”
(Trích Ngữ văn 9, tập hai – NXB Giáo dục, 2012)
1. Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ được cấu tạo bởi những từ loại nào? Việc kết hợp các từ loại ấy có tác dụng gì?
2. Nốt nhạc trầm trong bài thơ có nét riêng gì? Điều đó góp phần thể hiện ước nguyện nào của tác giả?
3. Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp – phân tích – tổng hợp làm rõ tâm niệm của nhà thơ, trong đó có sử dụng câu bị động và phép thế (gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng làm phép thế).
Đề thi năm 2013-2014
Phần II (4 điểm)

Dưới đây là một phần trong lệnh truyền của vua Quang Trung với quân lính:
“- Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị.(…) Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn.”
(Trích Ngữ văn 9, tập một – NXB Giáo dục, 2012)
1. Đoạn văn trên trích trong tác phẩm nào? Tác giả là ai?
2. Nhà vua nói “đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị” nhằm khẳng định điều gì? Hãy chép hai câu trong bài thơ “Sông núi nước Nam” có nội dung tương tự.
3. Từ đoạn trích trên, với những hiểu biết xã hội, em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng nửa trang giấy thi) về hình ảnh những người chiến sĩ ngày đêm bảo vệ biển đảo thiêng liêng của dân tộc.
Đề thi năm 2013-2014
Phần I: (7 điểm)
Dưới đây là đoạn trích trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng):
“Trong bữa cơm đó, anh Sáu gắp một cái trứng cá to vàng để vào chén của nó. Nó liền lấy đũa soi vào chén, để đó rồi thất thần hất cái trứng cá ra cơm văng tung tóe cả mâm. Giận quá và không kịp suy nghĩ anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên:
-Sao mày cứng đầu quá vậy hả?”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục 2013)
1. “Chiếc lược ngà” được viết năm nào? Ghi lại từ mang màu sắc Nam Bộ trong đoạn trích trên.
2.Những biểu hiện của nhân vật bé Thu ở trên nói lên thái độ gì và qua đó bộc lộ tình cảm như thế nào đối với nhân vật ông Sáu? Lời kể in nghiêng trong đoạn trích trên giúp em nhận biết mục đích nói ở câu văn có hình thức nghi vấn sau đó là gì?
3.Viết một đoạn văn ngắn khoảng 15 câu theo phép lập luận quy nạp làm rõ tình cảm sâu nặng của bé Thu đối với cha trong đoạn trích trên. Ở đó có sử dụng câu có thành phần biện lập và phép lặp để liên kết (gạch dưới thành phần biệt lập và từ ngữ sử dụng làm phép lặp).
4.Kể tên một tác phẩm khác trong chương trình môn Ngữ văn 9, trong đó có nhân vật người cha vì chiến tranh mà xa cách, khi trở về, đứa con trai cũng hoài nghi, xa lánh.
Đề thi năm 2014-2015
Phần II: (3 điểm)
Cho đoạn thơ:
“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con”
(Y Phương, Nói với con, Ngữ văn 9,tập 2, NXB Giáo dục)
Tìm thành phần gọi - đáp trong những dòng thơ trên.
Theo em việc dùng từ phủ định trong dòng thơ “Không bao giờ nhỏ bé được” nhằm khẳng định điều gì?
Từ bài thơ trên và những hiểu biết xã hội, em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng nửa trang giấy thi) về cội nguồn của mỗi con người qua đó thấy được trách nhiệm của mỗi cá nhân trong tình hình đất nước hiện nay.
Đề thi năm 2014-2015
Phần I (7 điểm)

Mở đầu một sáng tác, nhà thơ Huy Cận viết:
  Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Và tác giả khép lại bài thơ bằng bốn câu:
Câu hát căng buồm với gió khơi.
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
                                                      (Trích Ngữ văn 9, tập một, NXB. Giáo dục 2014).
1. Ghi tên bài thơ có những câu trên. Từ những câu thơ ấy, kết hợp với hiểu biết về tác phẩm, em hãy cho biết mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai theo trình tự nào?
2. Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ so sánh trong câu thơ: “Mặt trời xuống biển như hòn lửa”.
3. Chép lại chính xác hai câu thơ liên tiếp trong bài thơ em vừa xác định thể hiện rõ nhất lòng biết ơn của con người với biển cả quê hương.
4. Viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo cách lập luận diễn dịch có sử dụng phép thế để liên kết và một câu cảm thán, làm nổi bật cảnh đoàn thuyền trở về trong buổi bình minh ở khổ thơ trên (gạch dưới từ ngữ dùng làm phép thế và câu cảm thán).
Đề thi năm 2015-2016
Phần II (3 điểm)

Dưới đây là đoạn trích trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi của
Lê Minh Khuê:
… “Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xa có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc cô, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sỹ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới”.
                                  (Trích Ngữ văn 9, Tập hai, NXB Giáo dục 2014).
1. Tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” được sáng tác trong hoàn cảnh nào?
2. Điều gì khiến nhân vật “tôi” đến gần quả bom lại cảm thấy không sợ nữa?
3. Từ đoạn trích trên và những hiểu biết xã hội, em hãy viết một đoạn văn (khoảng nửa trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của mỗi người trong mối quan hệ giữa các cá nhân và tập thể.
Đề thi năm 2015-2016
Phần I: (4 điểm)
Trong bài Phong cách Hồ Chí Minh, sau khi nhắc lại việc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa nhiều nước, nhiều vùng miền trên thế giới, tác giả Lê Anh Trà viết:
… “Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào lặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới rất hiện đại.”…
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
Ở phần trích trên tác giả đã cho thấy vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh được kết hợp hài hòa bởi những yếu tố nào? Em hiểu được điều gì về tình cảm của tác giả dành cho Người?
Xác định hai danh từ được sử dụng như tính từ trong phần trích dẫn và cho biết hiệu quả nghệ thuật của cách dùng ấy.
Em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng 2/3 trang giấy thi) về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kì hội nhập và phát triển.
Đề thi năm 2016-2017
Phần II: (6 điểm)
Ở bài thơ Bếp Lửa (Bằng Việt) trong dòng hồi tưởng người cháu nhớ lại:
… “ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi”…
Rồi trở về thực tại:
“Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu
Có ngọn lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
-Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
“ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi” được nhắc tới trong bài thơ nhắc về thời điểm nào của đất nước? Việc nhà thơ tách từ “mòn mỏi” để ghép thành “đói mòn đói mỏi” có tác dụng gì?
Viết một đoạn văn theo cách lập luận diễn dịch ( khoảng 12 câu) làm rõ tình cảm sâu nặng của cháu đối với bà ở khổ thơ trên, trong đó sử dụng phép nối để lên kết và một câu bị động (gạch dưới từ ngữ dùng làm phép nối và câu bị động).
Hãy nêu tên một tác phẩm khác trong chương trình môn Ngữ văn cấp Trung học cơ sở cũng viết về tình cảm bà cháu và ghi rõ tên tác giả.
Đề thi năm 2016-2017
Cấu trúc đề thi
Nội dung câu hỏi thuộc phần truyện hiện đại, văn học trung đại, văn bản nhật dụng, văn bản nghị luận.
Nội dung câu hỏi thuộc phần thơ.
Đề thi gồm hai phần
Phạm vi, giới hạn của đề
Phần tiếng việt.
Phần văn bản.
Tập làm văn.






Số điểm trong bài thi khoảng 1,5 đến 2 điểm (1 điểm câu hỏi nhận biết và thông hiểu, 1 điểm vận dụng ở viết đoạn văn)
Phần Tiếng Việt
( Khối 6,7,8,9)
Nghĩa của từ
Cụm từ
Các biện pháp tu từ
Dấu câu
Thành phần câu
Các kiểu câu
Cấu tạo từ
Từ loại
Phần văn bản
(cơ bản Ngữ văn lớp 9)
Văn bản nhật dụng
Văn học trung đại
Thơ hiện đại
Truyện hiện đại
Văn bản nghị luận
Thơ hiện đại và truyện hiện đại thường có trong đề thi và chiếm số lượng lớn trong bài thi.
Văn bản nhật dụng, văn học trung đại đã được đưa vào đề thi nhưng số điểm ít hơn.
VD1: Đề thi năm 2013-2014
Dưới đây là một phần trong lệnh truyền của vua Quang Trung với quân lính:
“- Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị.(…) Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn.”
(Trích Ngữ văn 9, tập một – NXB Giáo dục, 2012)
1. Đoạn văn trên trích trong tác phẩm nào? Tác giả là ai?
2. Nhà vua nói “đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị” nhằm khẳng định điều gì? Hãy chép 2 câu trong bài thơ Sông núi nước Nam có nội dung tương tự.
3. Từ đoạn trích trên, với những hiểu biết xã hội, em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng nửa trang giấy thi) về hình ảnh những người chiến sĩ ngày đêm bảo vệ biển đảo thiêng liêng của dân tộc.
Lưu ý
VD2: ĐỀ THI NĂM 2015-2016.
Trong bài “Phong cách Hồ Chí Minh”, sau khi nhắc lại việc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa nhiều nước, nhiều vùng miền trên thế giới, tác giả Lê Anh Trà viết:
… “Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào lặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồn thời rất mới rất hiện đại.”…
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
Ở phần trích trên tác giả đã cho thấy vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh được kết hợp hài hòa bởi những yếu tố nào? Em hiểu được điều gì về tình cảm của tác giả dành cho Người?
Xác định hai danh từ được sử dụng như tính từ trong phần trích dẫn và cho biết hiệu quả nghệ thuật của cách dùng ấy.
Em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng 2/3 trang giấy thi) về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kì hội nhập và phát triển.
 Một dạng câu hỏi khoảng 0,5-1 điểm đó là kể tên tác phẩm, tác giả có cùng đề tài, nội dung hay sử dụng nghệ thuật giống nhau… (phạm vi không chỉ ở chương trình lớp 9 mà có thể ở các khối 6,7,8)
VD1: Dưới đây là đoạn trích trong truyện ngắn Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng):
“Trong bữa cơm đó, anh Sáu gắp một cái trứng cá to vàng để vào chén của nó. Nó liền lấy đũa soi vào chén, để đó rồi thất thần hất cái trắng ra cơm văng tung tóe cả mâm. Giận quá và không kịp suy nghĩ anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên:
-Sao mày cứng đầu quá vậy hả?”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục 2013)
1.Kể tên một tác phẩm khác trong chương trình môn Ngữ văn 9, trong đó có nhân vật người cha vì chiến tranh mà chia cắt.
VD2: Đề thi năm 2013-2014
Dưới đây là một phần trong lệnh truyền của vua Quang Trung với quân lính:
“- Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị.(…) Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn.”
(Trích Ngữ văn 9, tập một – NXB Giáo dục, 2012)
1. Nhà vua nói “đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị” nhằm khẳng định điều gì? Hãy chép hai câu trong bài thơ “Sông núi nước Nam” có nội dung tương tự.

VD3: Đề thi năm 2016-2017
Ở bài thơ Bếp Lửa (Bằng Việt) trong dòng hồi tưởng người cháu nhớ lại:
… “ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi”…
Rồi trở về thực tại:
“Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu
Có ngọn lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
-Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
1.Hãy nêu tên một tác phẩm khác trong chương trình môn Ngữ văn cấp Trung học cơ sở cũng viết về tình cảm bà cháu và ghi rõ tên tác giả.
Phần tập làm văn
Viết đoạn văn nghị luận văn học.
Viết đoạn văn hoặc bài văn nghị luận xã hội.
VD1: Đề thi năm 2016-2017
Ở bài thơ Bếp Lửa (Bằng Việt) trong dòng hồi tưởng người cháu nhớ lại:
… “ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi”…
Rồi trở về thực tại:
“Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói chăm tàu
Có ngọn lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
-Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
1.Viết một đoạn văn theo cách lập luận diễn dịch ( khoảng 12 câu) làm rõ tình cảm sâu nặng của cháu đối với bà ở khổ thơ trên, trong đó sử dụng phép nối để lên kết và một câu bị động (gạch dưới từ ngữ dùng làm phép nối và câu bị động)
VD2: Đề thi năm 2016-2017
Trong bài “Phong cách Hồ Chí Minh”, sau khi nhắc lại việc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa nhiều nước, nhiều vùng miền trên thế giới, tác giả Lê Anh Trà viết:
… “Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào lặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồn thời rất mới rất hiện đại.”…
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáodục Việt Nam, 2015)
1.Em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng 2/3 trang giấy thi) về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kì hội nhập và phát triển.
Phần I: (4 điểm)
Trong bài “Phong cách Hồ Chí Minh”, sau khi nhắc lại việc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa nhiều nước, nhiều vùng miền trên thế giới, tác giả Lê Anh Trà viết:
… “Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào lặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất Phương Đông, nhưng cũng đồn thời rất mới rất hiện đại.”…
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
Ở phần trích trên tác giả đã cho thấy vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh được kết hợp hài hòa bởi những yếu tố nào? Em hiểu được điều gì về tình cảm của tác giả dành cho Người?
Câu 1: (1 điểm) Thí sinh nêu đúng:
Hai yếu tố làm nên phong cách Hồ Chí Minh (dân tộc - quốc tế,
truyền thống-hiện đại,…) (0,75 điểm)
Tình cảm kính yêu (hoặc những từ ngữ có ý gưỡng mộ, ngợi ca,…)
(0,25 điểm)
Đề và hướng dẫn chấm năm 2016-2017
Câu 2: (1 điểm) Thí sinh nêu đúng:
Hai danh từ được dùng như tính từ (Việt Nam, Phương Đông) (0,5 điểm)
Nhấn mạnh yếu tố truyền thống trong phong cách Hồ Chí Minh. ( 0,5điểm)
2.Xác định hai danh từ được sử dụng như tính từ trong phần trích dẫn và cho biết hiệu quả nghệ thuật của cách dùng ấy.

Câu 3: (2 điểm) Thí sinh phải đảm bảo những yêu cầu về:
Nội dung: có những suy nghĩ, thái độ, hành động…thể hiện trách nhiệm đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kì hội nhập và phát triển trên cơ sở hiểu biết đúng giá trị và bao quát được tình hình thực tiễn, từ đó có những liên hệ cần thiết. ( 1,5điểm)
Hình thức: có thể là đoạn văn ( tự chọn kiểu lập luận) hoặc bài văn nghị luận có sự kết hợp các phương thức biểu đạt, diễn đạt sinh động, có độ dài đúng quy định… ( 0,5điểm)
Lưu ý: khuyến khích HS có suy nghĩ riêng, tuy nhiên lí giải hợp lí, thuyết phục. Phần nêu trách nhiệm cần chân thành. Không cho điểm đoạn (bài) có suy nghĩ lệch lạc, tiêu cực. Nếu đoạn (bài) quá ngắn hoặc quá dài trừ 0.5 điểm
3.Em hãy trình bày suy nghĩ (khoảng 2/3 trang giấy thi) về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kì hội nhập và phát triển.

Phần II: (6 điểm)
Ở bài thơ Bếp Lửa (Bằng Việt) trong dòng hồi tưởng người cháu nhớ lại:
… “ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi”…
Rồi trở về thực tại:
“Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu
Có ngọn lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
-Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...”
(Trích Ngữ văn 9, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015)
Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
Câu 1: Thí sinh nêu đúng hoàn cảnh sáng tác (tác giả đang đi học ở nước ngoài.
( 0,5 điểm)
Đề và hướng dẫn chấm năm 2016-2017
-Thí sinh nêu đúng:
+thời điểm khủng khiếp của nạn đói năm 1945.
(0,5 điểm)
+Tác dụng: nhấn mạnh cái đói kéo dài suy kiệt nặng nề…sự sót thương, âm điệu trùng xuống. (0,5 điểm)
2.“ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi” được nhắc tới trong bài thơ nhắc về thời điểm nào của đất nước? việc nhà thơ tách từ “mòn mỏi” để ghép thành “đói mòn đói mỏi” có tác dụng gì?

Thí sinh hoàn thành đoạn văn diễn dịch:
Mở đoạn (câu chủ đề): đạt yêu cầu về hình thức, nội dung.(0,5 điểm)
Thân đoạn: biết bám vào ngữ liệu, khai thác hiệu quả các tín hiệu nghệ thuật ( số từ, điệp từ, câu hỏi tu từ..) có dẫn chứng, lí lẽ để làm rõ tình cảm sâu nặng của cháu đối với bà:
+ Thực tại trưởng thành và cuộc sống đầy đủ của cháu…(0,75 điểm)
+ Nỗi nhớ bà (gắn liền với bếp lửa) thường trực, khôn nguôi…( 1,25 điểm)
Đúng ý song diễn đạt ý chưa thật sâu.(1,5 điểm)
Diễn xuôi ý thơ, dài dòng, còn mắc một số lỗi diễn đạt.(1 điểm)
Ý quá sơ sài, nhiều lỗi diễn đạt.(0,5 điểm)
Chưa thể hiện được phần lớn số ý hoặc sai lạc về nội dung diễn đạt kém… (0,25 điểm)
( Giám khảo căn cứ vào mức điểm trên để cho các điểm còn lại)
Có sử dụng phép nối để liên kết (gạch dưới) (0,5 điểm)
Có câu bị động đúng (gạch dưới) (0,5 điểm)
(Nếu đoạn văn quá dài (quá ngắn) hoặc nhiều đoạn sai kiểu đoạn trừ 0,5 điểm).


3.Viết một đoạn văn theo cách lập luận diễn dịch (khoảng 12
câu) làm rõ tình cảm sâu nặng của cháu đối với bà ở khổ thơ trên, trong đó sử dụng phép nối để lên kết và một câu bị động (gạch dưới từ ngữ dùng làm phép nối và câu bị động).

4. Thí sinh nêu đúng tên một tác phẩm khác (có ghi tên tác giả) viết về tình cảm bà cháu trong chương trình. (0,5 điểm)
4.Hãy nêu tên một tác phẩm khác trong chương trình môn Ngữ văn cấp Trung học cơ sở cũng viết về tình cảm bà cháu và ghi rõ tên tác giả.

Trả lời chính xác các câu hỏi ở phần đọc hiểu.Các câu hỏi ở mức độ nhận biết và thông hiểu (tên tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác, giải nghĩa từ, phát hiện từ loại, biện pháp nghệ thuật và tác dụng, tên tác giả, tác phẩm có cùng đề tài…)
Học sinh có kĩ năng viết đoạn văn nghị luận văn học, đoạn văn hoặc bài văn nghị luận xã hội (kĩ năng tìm ý, lập luận thuyết phục, diễn đạt, liên kết câu, liên kết đoạn, kĩ năng vận dụng để đặt các kiểu câu, thành phần câu hoặc các phép liên kết câu…)
Yêu cầu bài làm của học sinh
Thực trạng làm bài của học sinh
Phần đọc hiểu
Học sinh chưa biết cách trả lời
Trả lời chưa chính xác kiến thức theo yêu cầu
Thực trạng làm bài của học sinh
Phần viết đoạn văn nghị luận văn học
Chưa biết tìm câu chủ đề hoặc đặt câu chủ đề chưa đúng vị trí.
Đặt các kiểu câu, thành phần câu, các phép liên kết câu… chưa đúng.
Chưa biết tìm ý hoặc còn thiếu ý.
Nội dung của đoạn văn HS thường diễn xuôi thơ hoặc kể lại, không chú ý đến nghệ thuật.
Không đánh số câu hoặc viết quá dài hoặc ngắn, không gạch chân các yếu tố tiếng việt theo yêu cầu.
Thực trạng bài làm của học sinh
Bài văn hoặc đoạn văn nghị luận xã hội.
Học sinh còn hiểu nhầm là dựa vào chính văn bản để nghị luận.
Chưa bám sát kĩ năng làm bài xã hội như giải thích, nêu biểu hiện và liên hệ bản thân.
Các câu hỏi thường gặp ở phần đọc hiểu

Yêu cầu chép để hoàn thiện khổ thơ (HS phải thuộc lòng các khổ thơ).
Yêu cầu nêu tên tác phẩm và tác giả (viết chính xác tên tác phẩm, tác giả không thừa, không thiếu, không sai lỗi chính tả
Yêu cầu nêu hoàn cảnh sáng tác ( HS nêu thời gian sáng tác sau đó nêu hoàn cảnh của bài thơ.
Yêu cầu thuyết minh về tác giả, tác phẩm.
Yêu cầu giải thích một từ hoặc cụm từ (HS trả lời chính xác hoặc bằng các từ đồng nghĩa, gần nghĩa...).
Yêu cầu chỉ ra các kiến thức như về từ loại, cấu tạo từ, biện pháp tu từ, cụm từ, thành phần câu, các kiểu câu, dấu câu, lời thơ,… và hiệu quả nghệ thuật.
Giải thích nhan đề.
Yêu cầu phát hiện thể thơ, phương thức biểu đạt, mạch cảm xúc của bài thơ.
Yêu cầu chỉ ra bài thơ, tên tác giả có đề tài giống, cách sử dụng từ, nghệ thuật, kết cấu giống (phạm vi có thể trong chương trình lớp 9 hoặc các lớp 6,7,8).
Định hướng ôn tập tác phẩm thơ
Câu hỏi ở phần viết đoạn văn nghị luận văn học:
Yêu cầu viết đoạn văn trình bày theo cách cụ thể (diễn dịch, quy nạp, T-P-H) yêu cầu về số câu trong đoạn văn.
Yêu cầu về nội dung cần nghị luận.
Phạm vi thường ở một hoặc hai khổ thơ.
Yêu cầu đặt câu, các thành phần câu…
Câu hỏi viết đoạn văn hoặc bài văn nghị luận xã hội:
- Từ một văn bản, một ý trong bài – rút ra một vấn đề nghị luận xã hội yêu cầu HS nghị luận.

Định hướng ôn tập nghị luận văn học
Ôn tập kiến thức cơ bản.
Luyện tập kiến thức, kĩ năng qua các câu hỏi và đề.
Ôn tập
Hệ thống kiến thức cơ bản
Tác giả
Năm sinh, năm mất
Quê quán
Đề tài chủ yếu
Các tác phẩm
Phong cách
Tên
Cuộc đời, sự nghiệp
Hệ thống kiến thức cơ bản
Tác phẩm
Mạch cảm xúc, bố cục
Xuất xứ
Nội dung
Nghệ thuật
Phương thức biểu đạt
Hoàn cảnh sáng tác.
Thể thơ
Nhan đề
Cơ sở hình thành tình đồng chí
Cùng chung lý tưởng
Chan hòa chia sẻ gian lao
Cùng chung hoàn cảnh
Anh
Tôi
Nước mặn đồng chua
Đất cày lên sỏi đá
Vùng đất ven biển khó trồng trọt
Vùng đât cằn cỗi khó canh tác
Súng bên súng đầu sát bên đầu
Hình ảnh “súng” “đầu”tượng trưng cho nhiệm vụ chiến đấu, sự thống nhất về lí tưởng
Điệp từ “súng” “đầu” “bên”
Nhấn mạnh tình cảm gắn bó trong chiến đấu của người đồng chí.
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Chung khó khăn, thiếu thốn,cảnh ngộ, giai cấp, trí hướng, khát vọng
Gắn kết không tách rời
Bạn thân thiết hiểu bạn như chính mình
Chung chăn
đôi
Tri kỉ
Hai từ “Quê hương” “làng tôi” là danh từ chung =>nhưng thành ngữ “nước mặn đồng chua” “đất cày lên sỏi đá” đã gợi lên cụ thể về một miền quê nghèo khó
“Đồng chí!” là câu cảm thán, câu đặc biệt vang lên như một lời phát hiệu, một khẳng đinh, sự súc đọng từ trong tim. Câu thơ như một bản lè gắn két hai phần bài thơ
Cấu trúc sóng đôi “quê anh-làng tôi tạo nên sự tương đồng về cảnh ngộ xuất thân, giai cấp
Câu thơ: “ Quê hương anh nước mặn đồng chua…”
Chép sáu câu tiếp để hoàn thiện khổ thơ.
Từ “Đồng chí” nghĩa là gì? Vì sao tác giả lại đặt tên bài thơ của mình là Đồng chí?
Chỉ ra hình ảnh thơ đối xứng trong khổ thơ và cho biết tác dụng?
Dựa vào đoạn thơ trên, hãy viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo cách lập luận diễn dịch trong đó sử dụng phép thế và một câu phủ định để làm rõ cơ sở hình thành tình đồng chí của những người lính (gạch chân từ ngữ dùng trong phép thế và câu phủ định)
Câu 1:
Chép thuộc và chính xác đoạn thơ.
“Đồng chí” là người có cùng chí hướng, lý tưởng. Người ở trong cùng một đoàn thể chính trị hay một tổ chức. Bài thơ đặt tên là “Đồng chí” nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng. Những người có cùng chung cảnh ngộ và lý tưởng chiến đấu gắn bó keo sơn trong cuộc kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ và thiếu thốn.
Hình ảnh thơ đối xứng “ Quê anh”, “ Làng tôi” “Nước mặn đồng chua”, “ Đất cày lên sỏi đá”. Tác dụng gợi lên sự tương đồng về hoàn cảnh, cảnh ngộ, giai cấp.
Về hình thức: HS biết cách trình bày đoạn văn diễn dịch, sử dụng được phép thế và một câu phủ định. (có gạch chân)
Về nội dung: HS phải làm rõ tình đồng chí cao đẹp đã được hình thành trên những cơ sở…
Hướng dẫn
Cho câu thơ sau:
“…Ruộng nương anh gửi bạn thân cày…”
Hãy chép chính xác 9 câu thơ tiếp theo để hoàn thành khổ thơ?
Những câu thơ em vừa chép trích trong bài thơ nào? Tác giả là ai? Nêu hoàn cảnh sáng tác?
Từ “mặc kệ” đặt giữa câu thơ cùng với hình ảnh làng quê quen thuộc đã gợi cho em cảm xúc gì về anh bộ đội vốn xuất thân từ nông thôn trong cuộc kháng chiến chống Pháp?
Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
Câu 2
9 câu thơ tiếp theo là:
“… Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ ra người lính
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vầng chán đẫm mồ hôi
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay lắm lấy bàn tay”
Những câu thơ trên trích trong bài thơ “Đồng chí” của nhà Chính Hữu. Bài thơ sáng tác năm 1948, thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (sau khi tác giả cùng đồng đội tham gia chiến dịch Việt Bắc Thu Đông năm 1947).
Từ “mặc kệ” đặt giữa câu thơ cùng với hình ảnh làng mạc quê hương quen thuộc đã gợi cho em cảm xúc về tình đồng chí đồng đội gắn bó và tinh thần lạc quan, yêu đời của những người lính cách mạng.
Nội dung chính của đoạn chích: Diễn tả những biểu hiện cụ thể vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí đồng đội.
Hướng dẫn
“Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng treo trăng”
Những câu thơ em vừa chép trích trong bài thơ nào? Tác giả là ai? Trình bày những hiểu biết của em về tác giả.
Theo em có thể bỏ đi một trong hai từ “cạnh” và “bên” trong câu thơ thứ hai được không? Vì sao?
Bài thơ có ba câu thơ trên đã gợi cho em nhớ tới bài thơ nào đã học trong chương trình Ngữ văn 9? Điểm giống nhau trong bài thơ đó là gì?
Viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp- phân tích- tổng hợp để phân tích cái hay mà em cảm nhận được từ ba câu thơ trên. Chỉ ra các phép liên kết em đã sử dụng trong đoạn văn trên.
Câu 3
Từ hình ảnh người lính trong bài thơ “Đồng chí” em hãy nêu suy nghĩ của mình về thế hệ thanh niên trong thời đại hiện nay.
Câu 4