Chuyên để: Hình ảnh người lính trong tp văn thơ hiện đại

Nhiệt liệt Chào mừng
Các thầy cô giáo về dự chuyên đề !
Em hãy đọc thuộc một khổ thơ mà em thích trong bài thơ: “Đồng chí” của tác giả Chính Hữu? Nêu cảm nhận của em về hình ảnh người lính trong khổ thơ đó?
Kiểm tra bài cũ
hình ảnh người lính
trong các tác phẩm
thơ văn hiện đại
TỪ SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NAY
I. Đôi nét về tình hình lịch sử và văn học Việt Nam từ sau cách mạng tháng 8/1945 đến nay.
1.Lịch sử
Cách mạng tháng 8/1945 thắng lợi. Nền độc lập kéo dài một năm. Cuối năm 1946, thực dân Pháp quay trở lại xâm lược. Nghe theo lời kêu gọi của Bác, cả nước đứng lên chống Pháp với một tinh thần: “Thà hi sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”
7/5/1954, kháng chiến kết thúc thắng lợi, Miền Bắc được giải phóng, Miền Nam bắt đầu kháng chiến chống Mỹ.
Hàng vạn thanh niên miền Bắc lên đường cầm súng chiến đấu. Hàng vạn thanh niên xung phong xẻ núi, phá bom mở đường. Đánh Mỹ trở thành lý tưởng của thời đại. Thôi thúc các thế hệ nối tiếp nhau ra trận.
Ngày 30/4/1975 kháng chiến kết thúc thắng lợi khép lại lịch sử 30 năm kiên cường chiến đấu chống Pháp - Mỹ. Người lính lại trở về cuộc sống đời thường, xây dựng quê hương đất nước.
2. Văn học
- Các sáng tác của các nhà văn, nhà thơ đã bám sát cuộc kháng chiến đầy gian khổ, hào hùng của dân tộc để phản ánh chân thực về cuộc kháng chiến.
Nội dung phản ánh:
+ Lòng yêu nước, khát vọng hoà bình
+ Tinh thần chiến đấu dũng cảm, vượt mọi khó khăn.
+ Tình người cao đẹp.
II. Hình ảnh người lính trong văn học hiện đại từ sau 1945 đến nay.
Đồng chí (Chính Hữu)- S¸ng t¸c n¨m 1948.
Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)- S¸ng t¸c n¨m 1966.
Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật) – S¸ng t¸c n¨m 1969.
Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)-S¸ng t¸c n¨m 1971.
Ánh trăng (Nguyễn Duy)-S¸ng t¸c n¨m 1978.
1. Xuất thân:
- Từ những người nông dân vốn quen với cấy cày, ruộng đồng, sống cuộc đời lam lũ ở khắp các miền quê.
“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”
(Đồng chí-Chính Hữu)
Là những học sinh, sinh viên rời ghế nhà trường xung phong đi chiến đấu (những chiến sĩ lái xe trong “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”, ba nữ thanh niên xung phong trong “Những ngôi sao xa xôi”).
Họ là những người nông dân, học sinh, sinh viên…đều từ nhân dân mà ra vì nhân dân mà chiến đấu.
2. Lý tưởng cao đẹp
- Họ là những người cùng chung một lý tưởng cao đẹp: chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc.
3. Hoàn cảnh sống chiến đấu
Thiên nhiên khắc nghiệt và thực tế ở chiến trường.
“Đêm nay rừng hoang sương muối”
(Đồng chí-Chính Hữu)

“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Bụi phun tóc trắng như người già.
Mưa tu«n mưa xối như ngoài trời”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật)
“Đường bị đánh lở loét, những thân cây bị tước khô cháy, đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần”
(Những ngôi sao xa xôi –Lê Minh Khuê)
Cuộc chiến đấu diễn ra trong mọi hoàn cảnh: trong đêm đông lạnh buốt, hay nắng lửa mưa ngàn, nơi chiến trường ác liệt. Người lính phải gắng vượt lên tất cả để hoàn thành nhiệm vụ.
b. Bệnh tật, bom đạn đe doạ sự sống.
- “Sốt run người vầng chán ướt mồ hôi”
(Đồng chí – Chính Hữu)

“Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính -Phạm Tiến Duật)
“Chúng tôi chạy trên cao điểm cả ban ngày. Khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và phá bom”
“Chúng tôi bị bom vùi luôn”
“Thần chết là một tay không thích đùa, hắn ta lẩn trong ruột những quả bom và bom có thể nổ bất cứ lúc nào”
“Máu từ cánh tay Nho túa ra”
(Những ngôi sao xa xôi – Lê Minh Khuê)

Cuộc sống chiến đấu ở chiến trường đầy gian khổ, thiếu thốn. Những cơn sốt rét rừng hành hạ, ốm đau thiếu thuốc men, bom đạn rình rập đe doạ sự sống, chiến tranh ác liệt, người lính phải đối mặt với hiểm nguy.
c. Trang bị thô sơ, thiếu thốn.
“Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Chân không giày”
(Đồng chí-Chính Hữu)
“Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính-Phạm Tiến Duật)
“Chúng tôi ở một trong cái hang dưới chân cao điểm”
(Những ngôi sao xa xôi-Lê Minh Khuê)
Trong những năm tháng kháng chiến, người lính phải vượt qua muôn vàn khó khăn, thiếu thốn về trang bị, cái ăn cái mặc, vũ khí đánh giặc.
Tóm lại: Bằng những hình ảnh chân thực, sống động, những nét vẽ không màu. Thơ ca đã gieo vào lòng người đọc những xúc động lắng sâu về hoàn cảnh sống, chiến đấu vô cùng gian khổ, thiếu thốn, hy sinh, thử thách, của những người lính cách mạng-những anh bộ đội cụ Hồ. Đất nước gian lao, cuộc đời người lính cách mạng cũng đầy khó khăn thử thách. Người lính có vượt lên chiến thắng mọi hoàn cảnh mới chiến thắng được kẻ thù. Thơ ca đã ghi lại những hình ảnh về những năm tháng không thể quên của lịch sử dân tộc.
4. Vẻ đẹp phẩm chất.
Giàu lòng yêu nước
“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸
Anh víi t«i ®«i ng­êi xa l¹
Tự phương trời chẳng hẹn cũng quen nhau
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay”
(Đồng chí-Chính Hữu)
- Ông Sáu đi tham gia kháng chiến 8 năm trời xa nhà, ông háo hức được gặp con nhưng chưa bao giờ ông bỏ nhiệm vụ để về gặp con. Trong 3 ngày ở nhà, con không nhận và khi con níu kéo ông ở lại nhưng ông đặt lợi ích của Tổ quốc lên trên hết, ông lại tiếp tục lên đường, gác lại tình riêng để hoàn thành nhiệm vụ chung. Ở nơi chiến trường ông chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
(Chiếc lược ngà-Nguyễn Quang Sáng)
“Không có kính rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật)
Những nữ thanh niên xung phong là những học sinh, sinh viên gác lại bao ước mơ ở giảng đường đại học để lên đường chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Những người lính ra đi từ mọi miền quê của đất nước, họ gác lại những tình cảm ước mơ riêng, băng qua bom đạn, vượt qua mọi khó khăn, để tiến về phía trước. Quyết tâm ra đi chiến đấu để bảo vệ độc lập. Tất cả đều bắt nguồn từ lòng yêu nước sâu sắc.
b. Dũng cảm, kiên cường
“Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới”
(Đồng chí-Chính Hữu)
“Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn th¼ng.
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính-Phạm Tiến Duật)
“Phương Định bình tĩnh dũng cảm khi phá bom. Chị Thao gan dạ khi làm nhiệm vụ. Nho bị thương nhưng vẫn bình thản…”.
Những người lính dũng cảm, kiên cường trong chiến đấu. Mọi khó khăn gian khổ, bom đạn của kẻ thù lùi lại phía sau bởi ở họ có một lòng yêu nước sâu sắc, một lý tưởng cao đẹp “Đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao”. Với tinh thần “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”.
c. Tình đồng chí gắn bó
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới”.
(Đồng chí-Chính Hữu)
“Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy”.
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính-Phạm Tiến Duật)
- Ông Ba đã mang cây lược ngà suốt 10 năm trời-kỉ vật của người đồng chí để lại trước lúc hi sinh.Rồi tìm và trao tận tay cho Thu. Ông Ba đã nhận làm cha của bé Thu qua lời nói khi chia tay “Thôi ba đi nghe con!”
Với ba nữ thanh niên xung phong: Họ yêu thương, chia sẻ mọi niềm vui, nỗi buồn trong công việc, trong cuộc sống. Phương Định băng bó vết thương và chăm sóc cho Nho, chia cho Nho niềm vui nho nhỏ khi thấy mưa đá ở Trường Sơn. Chị Thao lo lắng khi Nho bị thương.

Đó là tình cảm sẻ chia ấm áp, gắn bó keo sơn như tình anh em ruột thịt. Trong gian nan thử thách, tình đồng đội càng toả sáng, trong chiến đấu gian khổ, đồng đội là nguồn động viên là cánh tay dìu đỡ, là người chia lửa khi giáp mặt quân thù.
d. Lạc quan, tin tưởng
“Đầu súng trăng treo”
(Đồng chí-Chính Hữu)

- “Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim”
(Bài thơ về tiểu đội xe không kính-Phạm Tiến Duật)
Ba nữ thanh niên xung phong:
+ Chị Thao hát giọng thì chua nhưng thích hát, hay hát, chị có 3 quyển sổ dày chép bài hát, chị thêu chỉ đỏ trên áo và tỉa lông mày nhỏ.
+ Phương Định thích hát Ca-Chiu–Sa, sáng tác lời hát, thích mưa đá, hay nhớ về kỉ niệm thời đi học, nhớ về gia đình và thành phố thân yêu.

Đó là niềm lạc quan của cả một thế hệ, ra trận đánh giặc thành khát vọng tuổi trẻ. Người lính luôn tin vào chân lý sáng ngời của thời đại. Niềm lạc quan, yêu đời giúp họ thêm sức mạnh chiến thắng mọi hoàn cảnh.
Tóm lại: Dù hoàn cảnh chiến đấu còn đầy những cam go, thử thách, vẻ đẹp phẩm chất cách mạng của người lính vẫn rạng ngời toả sáng.Thơ ca kháng chiến đã tập trung phản ánh, tôn lên dáng đứng của những con người mới trong cuộc chiến đấu chống xâm lược: Yêu nước, căm thù giặc, lạc quan, gắn bó đoàn kết. Đó phải chăng là vẻ đẹp của con người thời đại mới - thời đại Hồ Chí Minh. Họ chính là những bài ca đi cùng năm tháng, bất tử với thời gian.
Câu hỏi thảo luận:
Trong vẻ đẹp phẩm chất cách mạng của người lính, đâu là vẻ đẹp truyền thống,đâu là nét mới của thời đại?
* Giống nhau:Là những con người mang lý tưởng yêu nước, chiến đấu quên mình cho độc lập tự do,tình đồng đội keo sơn thắm thiết.Trang bị thiếu thốn,thô sơ, cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ.
*Khác nhau :
-Người lính trong kháng chiến chống Pháp:Phần lớn xuất thân từ nông dân, cuộc sống nhiều thiếu thốn,trang bị vũ khí thô sơ.
-Người lính trong kháng chiến chống Mỹ:trẻ trung,sôi nổi hơn, xuất thân từ nhiều tầng lơp, có người là học sinh-sinh viên,trang bị có phần hiện đại hơn.
III. Luyện tập
Những cảm nhận của em về khổ thơ cuối trong tác phÈm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật.(ViÕt ®o¹n v¨n tõ 8 ®Õn 10 c©u theo c¸ch lËp luËn quy n¹p)
Đoạn văn
Đọc thơ Phạm Tiến Duật, người đọc dễ dàng nhận ra hình ảnh quen thuộc thường gặp đó là hình ảnh người lính .Bốn câu thơ cuối bài "Bài thơ về tiểu đọi xe không kính" đã dựng lên hai hình ảnh đối lập đầy kịch tính,rất bất ngờ,thú vị.Hai câu thơ đầu dồn dập những mất mát, khó khăn do giặc Mỹ gieo xuống: xe không kính, không đèn,không mui, thùng xe xước.Điẹp ngữ "không có" như nhân lên thử thách khốc liệt.Nhưng vượt lên những mất mát ,khó khăn,đoàn xe vẫn hăm hở tiến ra phía trước, hưóng ra tiền tuyến với một tình cảm thiêng liêng:Vì miền Nam vì cuộc chiến đấu giành độc lập,thống nhất đât nước.Đặc biệt toả sáng trong đoạn thơ là hình ảnh :``Trong xe có một trái tim".Sức mạnh của cả đoàn xe,gốc rễ phẩm chất anh hùng của người cầm lái đọng kết lại ở trái tim người lính.Một trái tim của tình yêu tổ quốc, tình yêu thưong đồng bào miền Nam đã khích lệ,động viên người chiến sỹ lái xe vượt qua mọi gian khổ, luôn lạc quan ,bình tĩnh chắc tay lái đưa những đoàn xe thẳng tiến về miền Nam. Bốn câu thơ đã thể hiện rõ niềm tin và sức mạnh tinh thần của những người lính lái xe trong thời kì kháng chiến chống đế quốc Mỹ.