CHUYÊN ĐỀ CÁC VIẾT ĐỒNG PHÂN TIẾP

CHUYÊN ĐỀ ĐỒNG PHÂN – DANH PHÁP
I. PHƯƠNG PHÁP GIẢI VÀ MỘT SỐ CHÚ Ý
1. Khái niệm đồng phân
Các hợp chất hữu cơ có cùng công thức phân tử nhưng có cấu tạo hóa học khác nhau, dẫn tới tính chất hóa học khác nhau được gọi là các chất đồng phân của nhau.

2. Các loại đồng phân thường gặp tronh chương trình hóa học phổ thông
- Đồng phân mạch các bon ( Mạch không nhánh, mạch có nhánh, mạch vòng)
- Đồng phân nhóm chức Đồng phân cấu tạo
- Đồng phân vị trí ( vị trí liên kết bội, vị trí nhóm chức)

- Đồng phân hình học (cis – trans)

3. Công thức tính nhanh một số đồng phân thường gặp

TT
CTPT
HỢP CHẤT
CÔNG THỨC TÍNH
GHI CHÚ


1


CnH2n + 2O
Ancol đơn chức, no, mạch hở


1 < n < 6




Ete đơn chức, no, mạch hở



2 < n < 6


2

CnH2nO

Anđehit đơn chức, no, mạch hở



2 < n < 7



Xeton đơn chức, no, mạch hở


2 < n < 7


3

CnH2nO2
Axit no, đơn chức, mạch hở


2 < n < 7



Este đơn chức, no, mạch hở


1 < n < 5

4
CnH2n + 3N
Amin đơn chức, no, mạch hở


1 < n < 5


4. Các nhóm chức thường gặp và số liên kết
của nhóm chức
- Độ bất bão hòa
của một hợp chất hữu cơ là tổng số liên kết
và số vòng trong một hợp chất hữu cơ.
Công thức tính: 2 +
[Số nguyên tử từng nguyên tố
(hóa trị của nguyên tố - 2) ]
2
VD: Hợp chất hữu cơ có công thức phân tử CxHyOzNtXq (X là halogen) thì ta có:

Chú ý: - Công thức tính ở trên chỉ áp dụng cho hợp chất cộng hóa trị.
- Các nguyên tố hóa trị II như oxi, lưu huỳnh không ảnh hưởng tới độ bất bão hòa.
- 1 liên kết đôi ( = )
Độ bất bão hòa

- 1 liên kết ba (
)
Độ bất bão hòa

- 1 vòng no
Độ bất bão hòa

VD: - Benzen: C6H6 có

Phân tử có 3 liên kết
+ 1 vòng = 4.

- Stiren: C7H8 có

Phân tử có 4 liên kết
+ 1 vòng = 5.

Một số nhóm chức thường gặp và số liên kết
của nhóm chức

TT
NHÓM CHỨC
CÔNG THỨC
CẤU TẠO
SỐ LIÊN KẾT


1
Ancol
- OH
- O – H
0

2
Ete
- O -

0

3

Xeton (cacbonyl)

- CO-



1

4

Anđehit (fomyl)

- CHO



1

5

Axit (cacboxyl)

- COOH



1

6

Este

- COO -



1


5. Các bước thường dùng để viết công thức cấu tạo hay xác định các đồng phân
Bước 1: Tính độ bất bão hòa (số liên kết
và số vòng).
Bước 2: Dựa vào số lượng các nguyên tố O, N, … và độ bất bão hòa để xác định các nhóm chức phù hợp (ví dụ như nhóm –OH, -CHO, -COOH, -NH2, …). Đồng thời xác định độ bất bão hòa trong phần gốc hiđrocacbon.
Bước 3: Viết cấu trúc mạch cacbon (không phân nhánh, có nhánh, vòng) và đưa liên kết bội (đôi, ba) vào mạch cacbon nếu có.
Bước 4: Đưa nhóm chức vào mạch cacbon (thông thường các nhóm chức chứa cacbon thường được đưa luôn vào mạch ở bước 3). Lưu ý đến trường hợp kém bền hoặc không tồn tại của nhóm chức (ví dụ nhóm –OH không bền và sẽ bị chuyển vị khi gắn với cacbon có liên kết bội).
Bước 5: Điền số H vào để đảm bảo đủ hóa trị của các nguyên tố, sau đó xét đồng phân hình học nếu có. Chú ý với các bài tập trắc nghiệm có thể không cần điền số nguyên tử H.

6. Một số chú ý khi xét đồng phân theo điều kiện giả thiết
Tùy từng bài toán cụ thể mà căn cứ vào điều kiện giả thiết để giới hạn các trường hợp có thể có sẽ giúp cho việc xác định số đồng phân chính xác và nhanh chóng. Sau đây là một số trường hợp tiêu biểu.
Hợp chất