Biểu tượng con cò tronng bài ''CON CÒ'' của Chế Lan vViên

Biểu tượng “con cò” trong ca dao








Đã từ lâu, hình ảnh con cò đã đi vào ca dao với tất cả vẻ đẹp của nó. Người lao động bình dân đã gửi gắm niềm vui, nỗi buồn, sự cực nhọc, vất vả, trong những cánh cò ca dao. Dường như thiếu những cánh cò ấy, ca dao sẽ nghèo đi biết mấy. Nhiếu bài ca dao mở đầu bằng hai tiếng con cò: “Con cò bay lả bay la” “Con cò bay bổng bay cao”, “Con cò lặn lội”, “Con cò trắng bạch như vôi”, “Con cò vàng”, “Con cò kì”, “Con cò quắm” v.v…Những con cò, cánh cò như in bóng trong suốt chiều dài của ca dao, Phải chăng, con cò là hình ảnh rất gần gũi với người nông dân hơn tất cả. Những lúc cày cấy ngoài đồng, người nông dân thường thấy con cò ở bên họ, con cò lội theo luống cày, con cò bay trên đồng lúa xanh xanh, con cò đi quanh quanh trên dòng sông con rạch … Và chẳng biết tự lúc nào, con cò đã len lỏi vào cảm xúc, tâm trí của người nông dân. Có lẽ chúng ta đều quen thuộc với câu ca dao: “Một đàn cò trắng bay tung Bên nam, bên nữ ta cùng hát lên!” hay câu: “Một đàn cò trắng bay quanh Cho loan nhớ phựong, cho mình nhớ ta.” Trai gái cùng nhau vất vả làm lụng nơi cánh đồng thửa ruộng, họ thân quen rồi đi đến thưong yêu, khi gần thì ấm áp, khi xa thì nhung nhớ. Cánh cò đã nâng cao và chuyên chở trái tim yêu thương của họ. Nhưng họ yêu nhau ước mơ rất nhiều mà nào dễ lấy được nhau, ngày nào còn xa nhau thì mọi tâm tình họ còn hướng về nhau quấn quít như những: “Cái cò, cái vạc, cái nông Cùng ăn một đồng, nói chuỵên giằng co Muối kia đổ ruột con gà Mẹ mình chẳng xót bằng ta xót mình.” Người nông dân còn mượn hình ảnh con cò để miêu tả cảnh ngồi không biếng nhác của địa chủ: “ Cái cò lặn lội bờ ao… Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi không Chú tôi hay tửu hay tăm Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa Ngày thì ước những ngày mưa Đêm thì ước những đêm thừa trống canh.” Chàng trai làng thấy cô nông thôn xinh đẹp “yếm đỏ” vừa đi qua, anh đã cất tiếng trêu đùa dí dỏm. Anh đã đưa ra hình ảnh một tên rượu chè be bét, lười lao động, thích hưởng lạc – một tên chắc chắn anh rất oán ghét – ướm hỏi chị và tất nhiên anh biết rằng chị cũng chẳng ưa gì tên địa chủ ấy. Anh nông dân ẩn thân kín đáo trong “cái cò lặn lội bờ ao”, tuy vất vả lam lũ nhưng lại hay lam hay làm…Bọn địa chủ luôn hiện lên trong ca dao với bản chất tham lam tàn ác: “Cái cò, cái vạc, cái nông Ba cái cùng béo, vặt lông con nào! Vặt lông cái vạc, cho tao! Hành, răm, nước mắm bỏ vào mà thuôn.” Cái cò, cái vạc, cái nông tiêu biểu cho người nông dân ở vùng nông thôn. Dưới con mắt của giai cấp phong kiến thì đều “béo” cả. Lần lượt sẽ sa vào tay chúng hành hạ. Một khi chúng muốn ức hiếp thì không cần một lí do chính đáng nào cả. Chúng chỉ cần một vài lời vu cáo vẩn vơ là đủ: “Cái cò, cái vạc, cái nông Sao mày giẫm lúa nhà ông, hỡi cò? Không, không, tôi đứng trên bờ Mẹ con nhà nó đổ ngờ cho tôi Chẳng tin thì ông đi đòi Mẹ con nhà nó còn ngồi ở kia.” Nhân dân thường lấy “cái cò” để nói về mình trong ca dao có thể đó là một số phận đáng thương: “Con cò mà đi ăn đêm Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao Ông ơi ông vớt tôi nao Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng Có xáo thì xáo nước trong Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.” Mở đầu bài ca dao ta đã bắt gặp ngay một hình ảnh bất thường: con cò đi ăn đêm. Nó thường đi ăn ban ngày nhưng dường như ban chưa đủ nên mới “tăng ca” như thế. Và vì đi đêm, nó không quen, nên mới gặp tai nạn “Đậu phải cành mềm” và “lộn cổ xuống ao” như một tất yếu. Lời van xin khẩn thiết của nó vang lên một cách đau lòng, xin “ông vớt tôi” lên. Bản năng sinh tồn hay chính lòng ham sống