Bài 9. Tổng kết về từ vựng (Từ đơn, từ phức,... từ nhiều nghĩa; Từ đồng âm,... trường từ vựng)

TỪ ĐƠN
TỪ PHỨC
TỪ GHÉP
TỪ LÁY
1
Từ ghép chính phụ
Từ ghép đẳng lập
Từ láy bộ phận
Từ láy toàn bộ
I. TỪ ĐƠN VÀ TỪ PHỨC
Từ láy âm
Từ láy vần
TỪ
1
3/ Từ ghép : Ngặt nghèo,giam giữ, bó buộc,tươi tốt,bọt bèo,cỏ cây, đưa đón,nhường nhịn,rơi rụng, mong muốn.
Từ láy : Nho nhỏ, gật gù,lạnh lùng,xa xôi,lấp lánh
A. gần mực thì đen, gần đèn thì sáng .
Hoàn cảnh, môi trường xã hội có ảnh hưởng quan trọng đến tính cách, đạo đức con người.
B. đánh trống bỏ dùi
Làm việc không đến nơi đến chốn, bỏ dở,thiếu trách nhiệm.
C. chó treo mèo đậy
Muốn giữ gìn thức ăn với chó thì phải treo lên với mèo thì phải đậy lại.
D. nước mắt cá sấu
Sự thông cảm, thương xót giả dối nhằm đánh lừa người khác.

Tục ngữ
Thành ngữ
Tục ngữ
Thành ngữ
II. THÀNH NGỮ
2. Bài tập: Giải nghĩa các tổ hợp từ sau và cho biết tổ hợp nào là thành ngữ, tổ hợp nào là tục ngữ?

1, Ôn lại khái niệm:
Thành ngữ là cụm từ có cấu tạo cố định , biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
2. Bài tập 2:
Chọn cách hiểu đúng trong những cách hiểu sau:
A. Nghĩa của từ mẹ là “ người phụ nữ, có con, nói trong quan hệ với con”
B. Nghĩa của từ mẹ khác với nghĩa của từ bố ở phần nghĩa “ người phụ nữ, có con”
C. Nghĩa của từ mẹ không thay đổi trong hai câu: “Mẹ em rất hiền” và “Thất bại là mẹ của thành công”
D. Nghĩa của từ mẹ không có phần nào chung với nghĩa của từ bà
A. Nghĩa của từ mẹ là “ người phụ nữ, có con, nói trong quan hệ với con”
3. Bài tập 3:
Cách giải thích nào trong hai cách giải thích sau là đúng? Vì sao?
Độ lượng là:
a. đức tính rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ.
b. rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ.
* Gợi ý: Cách giải thích (b) là đúng. Cách giải thích (a) vi phạm một nguyên tắc quan trọng phải tuân thủ khi giải thích nghĩa của từ, vì đã dùng một cụm từ có nghĩa thực thể ( đức tính rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ - cụm danh từ ) để giải thích cho một từ chỉ đặc điểm, tính chất ( độ lượng – tính từ)

2. Bài tập: Từ hoa (trong thềm hoa, lệ hoa ) trong hai câu thơ sau được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không? Vì sao?
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng
( Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Gợi ý: Từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa chuyển.
Tuy nhiên không thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa, vì nghĩa chuyển này của từ hoa chỉ là nghĩa chuyển lâm thời, nó chưa làm thay đổi nghĩa của từ, chưa thể đưa và từ điển.













Bài tập bổ trợ:
Từ bàn trong các ví dụ sau có phải là hiện tượng chuyển nghĩa không?
a, Đây là bàn học cá nhân.
b, Chúng ta đang bàn về vấn đề môi trường.
-> Từ bàn ở đây không phải là hiện tượng chuyển nghĩa. Đây là hiện tượng đồng âm.
TRÒ CHƠI: AI NHANH HƠN NÀO...
1
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ.
Đường vào Nghệ An
Bánh trôi nước.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Đầu voi đuôi chuột.
Thả hổ về rừng.
Dây cà ra dây muống.
Cây cao bóng cả.
Tiết 43: TỔNG KẾT TỪ VỰNG

Trò chơi :Ai nhanh hơn nào…

Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.

Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.

Đầu voi đuôi chuột.

Thả hổ về rừng.

Dây cà ra dây muống.

Cây cao bóng cả.
Bài tập củng cố:
Tìm từ láy,thành ngữ trong các ví dụ sau:

a. ”Quá niên trạc ngoại tứ tuần
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao.
Trước thầy sau tớ lao xao
Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang.” ( TK-Nguyễn Du)

b. “ Nhược bằng lòng chim dạ cá, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi cho cá tôm, trên xin làm mồi cho diều quạ,và chịu tiếng người đời phỉ nhổ.” (CNCGNX- Nguyễn Dữ)

c. “ Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu
Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”(TK-nguyễn- Du)
nhẵn nhụi
bảnh bao
lao xao
lòng chim dạ cá
hồn lạc phách xiêu
*Hướng dẫn tự học: Các nội dung về nhà cần làm:
* Bài tập:
Viết đoạn văn khoảng 10 dòng nói về cảm xúc của em khi lũ về trên quê hương. (Đoạn văn có sử dụng: từ láy, thành ngữ,)
* Soạn bài mới với 5 nội dung tiếp theo:
Từ đồng âm
Từ đồng nghĩa
Từ trái nghĩa
Cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ
Trường từ vựng